«Рӧдвуж» ансамбль котыртчӧма Ненеч кытшса Несь сиктын 2005 воын. Ставным пӧ ӧта-мӧдкӧд рӧдняасям да, тадзи нимыс и чужис, — висьталӧны сэні сьылысьяс.
—Та могысь водзмӧстчис Нина Конькова, — юӧртіс котырӧн веськӧдлысь Алексей Выучейский. — Аддзысьлім, сёрнитім, бӧрйим сьыланкывъяс да заводитім уджавны. Нина Семёновна — енбиа ань, ачыс и вураліс сьылысьяслы сарапан-костюмсӧ.
Талун котырын 15 морт, томджыкъяс и олӧмаяс — 23-сянь 66 арӧсӧдз. Артистъяс ышӧдӧны йӧзсӧ пырӧдчыны ансамбльӧ, но овлӧ, сьывны окотитысьяс асьныс вӧзйысьӧны.
—Верстьӧяс ас костаныс сёрнитӧны сӧмын комиӧн, — висьталіс Алексей Александрович. — Томулов эськӧ чужан кывсӧ гӧгӧрвоӧны жӧ, но мыйлакӧ рочасьӧны. Гашкӧ, вежавидзӧны да.
«Коми му нимӧдам…»
Ансамбльын пӧшти став сьыланыс — чужан кыв вылын. Петкӧдчӧны кӧ рочӧн, и сэки нимӧдӧны Коми му, ас йӧзсӧ да быдлунъя олӧмсӧ. Медся радейтана сьыланкывъясыс — муслун да вӧр-ва йылысь. Торъя ин репертуарас босьтӧ кӧр видзӧм.
—Ёна кажитчӧ хороводасьны, йӧктыны, сьыланкыв инсценируйтны, обряд нуӧдны, — юксис мӧвпъяснас Алексей Выучейский. — Весиг неыджыд спектакль петкӧдлім сцена вылын. Сэні серпасалім кӧр видзысь семьялӧн олӧмысь ӧти лун.
Котырын водзмӧстчысьяс ылӧ оз ветлывны, концертъяс дырйи гажӧдӧны сиктсаясӧс, а сідзжӧ матысса Чижа да Ома грездъясысь олысьясӧс. Медылӧсӧ ветлӧмаӧсь Перымса кытшӧ «Чудный карнавал» гаж вылӧ.
Тешкодьторйыс овлӧ жӧ
Тешкодь вӧвлӧмтор йылысь висьталіс Татьяна Выучейская.
Локті пӧ нылӧй дорӧ гӧсти, чай юа. Виччысьтӧг телефонӧй триньӧбтіс.
—Локтан он? — юасьӧ Нина Семёновна.
—Кытчӧ? — шӧйӧвоши ме.
—Кытчӧ?! — дзикӧдз дӧзмис ань. — Концерт вылӧ! Ставным нин сцена дорын сулалам!
Видзӧдлі пӧ часі вылӧ — 15:55 петкӧдлӧ, а концертным, код йылысь менам вунсьӧма, заводитчӧ 16:00 часын.
—Бур кӧть, нылӧй матын олӧ, — водзӧ висьтасьӧ Татьяна Алексеевна. — Ковмис юр садьтӧг гортӧ котӧртны вежсьыны. А сэсся клубӧ шутёвті. Сэні нин нывъяс сарапанасьны отсалісны да, ставсӧ удиті. Ок, дыр жӧ сералім та вылын!
Лым ни зэр оз торк
Кӧть сьылысьяс и тшӧкыда репетируйтӧны да ставсӧ тыр-бура велӧдӧны, сцена вылӧ петтӧдз век жӧ майшасьӧны, ставыс-ӧ артмас, полӧны, мый кывъяссӧ вунӧдасны.
—Быд петкӧдчӧм бӧрын быттьӧ кутшӧмкӧ ыджыд вермӧм шедӧдім, — нимкодясьӧ Алексей Выучейский. — Быдӧн гӧгӧрвоӧ, мый сійӧ зэв колана да тӧдчана миян котырын.
Сьылысьяс вежоннас кыкысь чукӧртчылӧны йӧзкостса творчество керкаын, медым мӧвпыштны выль номеръяс да сёрнитыштны ӧта-мӧдкӧд. Оз видзӧдны кӧдзыд, зэрӧ али лымъялӧ.
—Век радпырысь аддзысьлам ёрта-ёрткӧд да юксям юӧръясӧн, — тӧдчӧдіс котырӧн веськӧдлысь. — Мӧдарӧ, овнысӧ ог нин вермӧй, быттьӧ мыйкӧ оз тырмы, дыр кӧ ог чукӧртчылӧй.
«Тундрасӧ бура тӧда»
—Бать-мамӧй, кыкнанладорсяньыс пӧль-пӧчӧй, налӧн бать-мамыс олісны тундраын, — ас йывсьыс висьталӧ Алексей Александрович. — И ме тундраын олӧмсӧ зэв бура тӧда. Семьяын век комиӧн сёрнитім.
Выучейскийяс 5 чоя-вока. Алексейлӧн чойясыс — Лидия да Ксения, вокъясыс — Абрам да Николай. Абу и ылӧ разалӧмаӧсь ёрта-ёртсьыныс — кодкӧ Алексей моз жӧ Несьӧ кольччӧма, кодкӧ Архангельскӧ да Нарьян-Марӧ овны мунӧма.
—Шӧр могыс миян, чайта да, кутны кӧленаяскостса йитӧдсӧ, — кывкӧрталіс ансамбльӧн веськӧдлысь. — Медым томулов тӧдісны да пыдди пуктісны ассьыныс вужъяссӧ.
* * *
Несь сиктлы подувсӧ пуктылӧмаӧсь 1769 воын Несь юлӧн веськыдладорын. Пырӧ Ненеч кытшса Заполярнӧй районӧ. 2010 воын, сэкся перепись серти, сиктас олӧма 1.368 морт (унджыкыс роч да ненеч).
Несь нималӧ Благовещенньӧ вичкоӧн, кодӧс лэптылӧмаӧсь 1868 воын. 1893 воын вичко бердас восьтылӧмаӧсь самоед челядьлы медводдза школа-приют.
Ирина Терентьева.