Шуӧны тай, мыйкӧ ёна кӧ пӧ кӧсъян, коркӧ да збыльмас. Менам сідзи и артмис.
Таво майся праздникъяс бӧрын Ульяна внучкаӧй юаліс менсьым, кӧсъя ог ветлыны Минскӧ. Ме весиг чуймышті, чайті, сералӧ. А сійӧ нюммуніс да збыльысь шуис, вай пӧ лӧсьӧдчы, регыд мӧдӧдчам.
И вежон мысти нин ми сыкӧд да нывкӧд петім туйӧ. Минскын миянӧс виччысисны рӧдвужным. Накӧд важысянь письмӧасям, ӧта-мӧднымӧс гӧсти волыны корам, но пыр кыдзкӧ эз артмыв аддзысьлынысӧ.
И со мӧдӧдчим. Воим Минскӧ ӧдйӧ да бура. Дас час асылын Сыктывкарын самолётӧ пуксим, а сизим час рытын вӧлім нин Белоруссияса юркарын.
Ӧти самолётысь мӧдӧ вуджим Москваын. Шереметьево аэропортын сӧмын виччысьыштім час кык кымын. Удитім нуръясьыштны «Картошка-крошка» кафеын. Сюсьӧсь жӧ Москваад пусьысь-пӧжасьысьясыд! Картупельтӧ фольгаын пӧжалӧмаӧсь, сэсся шӧри вундалӧмӧн фольгаас жӧ неуна нярыштӧмаӧсь, содтӧмаӧсь кослунъя вый, пуктӧмаӧсь укроп кор да сы вылӧ гӧрд чери тор. И сэтшӧм чӧскыда ми сёйим! Мися, гортын тадзи жӧ кута чӧсмасьны, аслыммоз шуи.
Минскын аэропортыс ыджыд, мича да гажа, вузасян киоскыс сэні Москваын мында жӧ.
Менам ӧтарӧ-мӧдарӧ гоньялігкості Ульяна такси вайӧдӧма, и мӧдӧдчим водзӧ машинаӧн нин.
Руль сайын пукаліс лӧсьыдіник да зэв варов нывбаба. Матӧ час мунігкостіным миянлы, позьӧ шуны, экскурсия вылын моз Минск кар йывсьыс унатор висьталіс да машина ӧшинь пырыс пет-кӧдліс.
Шензьыштім, мый му-видз вылас дзик туй бокӧдзыс мича веж турун быдмӧ, либӧ мыйкӧ да кӧдзӧма. Буретш дзоридзалӧ вӧлі рапс. Бӧрынджык, кор ветлім тшӧтш мукӧдлаӧ, уна жӧ аддзылім рапс кӧдзасӧ. Вӧлӧмкӧ, воӧм бӧрас сылӧн кӧйдысысь вӧчӧны вый.
Эновтӧм-эндӧм му-видзсӧ эг аддзылӧй, ставсӧ гӧрӧмаӧсь-кӧдзӧмаӧсь, мыйкӧ садитӧмаӧсь-пуктӧмаӧсь. Тайӧ зэв бура тыдалӧ вӧлі пуксигас нин и самолётсянь ӧшинь пырыс.
Кор нин воим карас, таксистканым висьталіс, кутшӧм уличаӧд мунам, кутшӧм лавкаӧ, ресторан-кафеӧ позьӧ сэні пыравны. Зэв пӧ озырӧсь быдсяма чӧскыд вӧлӧганас и рынокъяс, быть пӧ ветлӧй ньӧбасьыштны.
А улича-туйясыс кутшӧм шыльыдӧсь! синтӧ кӧ кунян, он и гӧгӧрво, машинаӧн мунан али самолётӧн лэбан.
Со и воим миянлы колана местаӧдз. Аттьӧалім таксистканымӧс бура вайӧдӧмысь да висьтасьӧмсьыс.
Рӧдвужным уна судтаа керкаын олӧны. Лифтӧн кайим налӧн патераӧдз. Аддзысим, нимкодьпырысь киасим-кутчысьлім менам Лена нывлӧн Тамара воча чойыскӧд да сылӧн Зинаида Матвеевна мамыскӧд.
Зинаида Матвеевнакӧд 1991 воын бӧръяысьсӧ аддзысьлім, а быттьӧ абу ёна и вежсьӧма сэксянь. Таво августын сылы 93 арӧс тырас, но тэрыб вӧраса на, нюмбана, сибыд да варов. Неуна сӧмын дзормыштӧма.
Муртса удитім пӧрччысьны, корисны пызан сайӧ. Мыйсӧ сӧмын абу лӧсьӧдӧмаӧсь! И ставыс сэтшӧм чӧскыд! Сёйим-юим, сёр рытӧдз пукалім да сёрнитім-висьтасим…
И мукӧд лунас миянӧс чӧсмӧдлісны яйысь да картупельысь быдсикас вӧлӧгаӧн, тшӧтш и нималана драникӧн, ас пӧжалӧм рудзӧг няньӧн и. А ми асьным тшӧтш пӧжалім да номсӧдлім рӧдвужнымӧс рыська шаньгаӧн да чериняньӧн.
Ветлім и рынокӧ ньӧбасьыштны. Майбыр, мыйсӧ сӧмын оз вузавны! Окотапырысь ёна и чӧсмасим уна сикас калбасӧн, утка паштетӧн, вомад сылан порсь тшӧгӧн…
Воӧм бӧраным мӧд лунас ветлӧдлыштім Белоруссиялӧн юркарса уличаяс кузя.
Медся ёна кажитчис, мый гӧгӧр вӧлі зэв сӧстӧм. Кабалатор ни чигарка пом, некутшӧм ёг-шыблас некытысь эг аддзылӧй. Быдлаын мича туруна газон, и некӧн сійӧс абу талялӧма. Машинаӧн ветлан асфальта туйяс да плиткаа тротуаръяс некыт жӧ абу потласьӧмаӧсь-жугла-сьӧмаӧсь.
Ветлім Белоруссияса национальнӧй библиотекаӧ. Автобусӧн шуим мунны. Сувтіс сійӧ дзик тротуар бердас. коляскаӧн кокньыда позьӧ пырны. Мынтысим. Билетыс Белоруссияса ӧти шайта (миян сьӧмӧн кӧ, комын шайта).
Библиотекаыс куим судтаа зэв аслыспӧлӧса кыпӧдӧм керкаын. Йӧзыс пӧ сійӧс шуӧны «алмазӧн».
Первой кытшовтім улыс судтаысь залъяс, тӧдмасим Великӧй Отечественнӧй войналы сиӧм экспозицияясӧн, кыдзи партизанъяс тышкасьӧмаӧсь вӧрӧглы паныд. Сэн жӧ – Айму вӧсна Ыджыд тыш йылысь челядьлӧн серпасъяс. Ставсӧ тайӧс видзӧдалігӧн гӧгӧрвоан, кутшӧм ыджыд донӧн шедӧдӧма Победасӧ. Сьӧлӧм вылын вӧлі сьӧкыд…
Мӧд судтаас – картотекаяс, а коймӧдас – лыддьысянін, кӧні нуӧдӧны и быдсикас чукӧртчылӧм-аддзысьлӧмсӧ.
Тайӧ стрӧйбаыс пӧ зэв дона сувтіс. И, кыдз висьталісны, кыпӧднысӧ отсалӧм могысь пӧ республикаын 18 арӧсысь верстьӧджык быд олысь сетӧма ӧти шайт.
Библиотекасяньыс неылын – вӧлӧгаӧн вузасянін, кӧні республикаса быд обласьтлы торйӧдӧмаӧсь места. Вузӧс вылӧ пӧ вайӧны яйысь, йӧлысь, град выв пуктасысь вӧчӧм уна сикас прӧдукция, чӧскыд юмовтор и. Майбыр, эм мый ньӧбны, эм мыйӧн чӧсмасьны.
Уналаті кытшовтім подӧн. Кар шӧрас уна судтаа гырысь керкаясыс абуӧсь. Сідз шусяна делӧвӧй юкӧнас кызвыныс – административнӧй стрӧйба.
А олан керкаясыс меным воисны сьӧлӧм вылӧ. Быдлаын гӧгӧрыс – веж пуяс, лӧсьыд да мича лабичьяса скверъяс, челядьлы ворсанінъяс. И быд керка дорын – сідз шусяна парковка.
Лэччылім и кар гӧгӧрыс визувтысь Свислочь ю дорӧ, берег пӧлӧнӧдыс кытшовтім. Бара жӧ вӧчӧмаӧсь став коланасӧ, мед карын олысьяс да гӧсьтъяс окотапырысь волывлісны татчӧ шойччыштны да прӧст кад коллявны. Сувтӧдӧмаӧсь лабичьяс, лэбувъяс, кӧні пызан сайын позьӧ нуръясьыштны орчча кафеысь ньӧбӧм чӧскыд сёян-юанӧн.
Сэсся пода туйным вайӧдіс миянӧс «Победа» нима паркӧ, каштан пуяса аллеяӧ. Каштаныс буретш вӧлі дзоридзалӧ. Ме медводдзаысь на аддзи татшӧм мичлунсӧ да пӧттӧдз нимкодяси.
Висьталӧм серти, ёна важӧн Свислочь юыс вӧлӧм ойдӧдлӧ карсӧ, торйӧн нин увтасінъяссӧ. Кольӧм нэмся 30-ӧд воясӧ мӧвпыштлӧмаӧсь лӧсьӧдны водохранилище, но сёрниысь водзӧ абу воӧмаӧсь. И сӧмын Великӧй Отечественнӧй война бӧрын босьтчӧмаӧсь тайӧ зэв тӧдчана ыджыд уджас. И ставсӧ вӧчӧмаӧсь. 1956 воын помалӧмаӧсь. 8 километр пасьта да 12 километр кузьта водохранилищеыс. Шуӧмаӧсь Заславльса водохранилищеӧн. А карын олысьяс сетӧмаӧсь сылы мӧд ним – «Минскса море».
Водохранилище гӧгӧрыс лӧсьӧдӧмаӧсь нёль пляж, кӧні позьӧ мынтысьтӧг гожйӧдчыны-купайтчыны, а сідзжӧ кыпӧдӧмаӧсь некымын санаторий да шойччан керка.
Миянлы, дерт, окота вӧлі видзӧдлыны тайӧ дивӧ-саридзсӧ. Кӧртымӧ босьтім автомашина, руль сайӧ пуксис Ульяна, да ӧдйӧ и воим «саридзса» медводдза пляж вылас.
Гӧгӧрыс зэв мича лыска да коръя пуяс быдмӧны. Пляж вылас лыаыс зэв сӧстӧм, сулалӧны гожйӧдчан лежакъяс, эмӧсь лэбувъяс, кытчӧ жар шондіысь позьӧ саймовтчыны.
Миян волігӧн ыркыд вӧлі поводдяыс да, эз уна вӧв йӧзыс. Челядя некымын гозъя сӧмын локтӧмаӧсь вӧлі вадорас шойччыштны. А менам мама-ныла, дерт, жалитісны, мый эз удайтчы купайтчыны «Минскса мореын».
Бӧрсӧ локтігӧн пыралім Минсксянь 12 километр ылнаса Заславльӧ, кодӧс шуӧны Белоруссияын медся сӧстӧм карӧн. Таво сылы тырӧ 1.040 во!
Неыджыд, пелькиник еджыд керкаяс. Кык вичко. Ӧти дорас матыстчылім. Быттьӧ невеста сулалӧ! Гӧгӧрыс – веж турун, а сы вылӧ быттьӧ сявкнитӧмаӧсь еджыд да кельыдгӧрд маргариткаяс. А неылын – коркӧ ёна нин важӧн карсӧ вӧрӧгысь видзан топыд мудӧд да джуджыд ва канава.
Таксиӧн журкнитлім Несвиж карӧ, Минсксянь сійӧ 120 километр сайын. Карыс неыджыд, бара жӧ зэв сӧстӧм. Кык судтаа еджыд керкаяс сулалӧны. Ветлысь-мунысьыс этша вӧлі.
Матыстчим замок дорӧ, кодӧс лэптылӧмаӧсь ХVI нэмын Радзивиллъяс. Тайӧ налӧн рӧдыслӧн замок. Сы дыра каднад, кыдз висьталӧны, абу ӧтчыдысь грабитлӧмаӧсь, уналаті жуглӧмаӧсь. А талун замок вылас нимкодь видзӧдны. Дзоньталӧмаӧсь-выльмӧдӧмаӧсь ортсысяньыс и пытшкӧссяньыс.
Пыралім сэтчӧ. Вӧлі зэв интереснӧ видзӧдлыны узьлан да сёян-юан жыръяссӧ, сэкся паськӧмсӧ, дозмук-эмбурсӧ, тшӧтш и кӧртысь вӧчӧм важся шлем да уна мукӧдтор, мый кышавлӧмаӧсь тыш-косьӧ мӧдӧдчысьяс. Сэні жӧ сулалӧ орудие, мыйӧн вӧрӧглысь крепосьт стенъяс жугӧдлывлӧмаӧсь, да уна мукӧд вӧдитчантор.
Минскӧ бӧр локтігӧн пыравлім Мир карӧ. Сэні Радзивиллъяслӧн жӧ кольӧм нэмся замок сулалӧ. Окотапырысь жӧ ставсӧ видзӧдалім.
Мунам нин вӧлі бӧр, кор автобусӧн воисны туристъяс. Кыдз висьталіс миянлы таксистным, татшӧм экскурсияяссӧ тшӧкыда нуӧдӧны, унаӧн волывлӧны Белоруссияса каръясӧн тӧдмасьнысӧ да.
* * *
Эг и тӧдлӧй, воис гортӧ мунан кад. Бӧръя рытсӧ кыпыда жӧ коллялім, чӧскыд сёянӧн озыр пызан сайын пукалім да сёрнинымӧс помавны некыдз эг вермӧй…
Гортӧ воим самолётӧн жӧ. Сьӧлӧм бурмис, мый мойвиис ветлыны Минскӧ гӧститны. Дыр на кутам казьтывны сылысь сӧстӧм шыльыд уличаяссӧ, мича керкаяссӧ, сэн олысь уджач, вежавидзысь, бур сьӧлӧма йӧзсӧ.
Лача кута, коркӧ бара на ветлам Белоруссияӧ.
<> Ия Сюрвасева. Снимокъясыс авторлӧн гортса архивысь да ӧтуввезйысь.