Коми Республикаын заводитчӧ челядьлысь дзоньвидзалун ёнмӧдан да найӧс шойччӧдан гожся кампания. Сійӧ шымыртас 6-18 арӧса 31.400 гӧгӧр томуловӧс. Нӧшта 3.518 ныв-зон шойччасны лунвылын Сьӧд саридздорса лагеръясын.
Республикаын воссяс челядьлӧн 470 шойччанін, на лыдын 317-ас найӧ мӧдасны овны сӧмын луннас. 148-лаын позяс шойччыны да уджавны. Нӧшта лоас сідз шусяна 3 стационарнӧй да палаткаа ӧти лагер.
Татшӧм лыдпасъяс вайӧдісны республикаса юралысьлӧн Общественнӧй приёмнӧйын.
Комиысь Роспотребнадзор управлениеса санитарнӧй надзор юкӧнысь главнӧй специалист-эксперт Татьяна Винницкая:
–Быд тулыс миян управлениеысь специалистъяс волӧны челядьлысь дзоньвидзалун ёнмӧдан да найӧс шойччӧдан лагеръясӧ. Видзӧдӧны, кӧні томулов мӧдасны овны-узьны, нуръясьны, ворсны, велӧдчыны, сӧстӧм-ӧ юан ва, да кутшӧм организация-котыр могмӧдӧ вӧлӧгаӧн, а сідзжӧ кодкӧд кырымалӧмаӧсь сёрнитчӧм да вӧчӧмаӧсь-ӧ шыр-крысалы паныд дератизация, тӧрӧкан-лудік бырӧдӧм могысь дезинсекция да резӧмаӧсь-ӧ акарицидӧн лагер йӧрсӧ, сы гӧгӧрысь му-видзсӧ, медым некодлы вир-яяс эз сатшкысь вӧрса лудік. Торйӧн стрӧга видзӧдӧны челядькӧд уджалысьяс бӧрся, эм-ӧ налӧн аттестация да медосмотр йылысь справка, вӧчӧмаӧсь-ӧ колана прививкаяс, ставсӧ-ӧ тӧдӧны гигиена боксянь да с.в.
Тайӧ жӧ инмӧ и сёян-юан дасьтан операторъяслы. Татшӧмыс республикаын квайт. На лыдын ыджыд опытаӧсь «Восторг» да Эжваса «Общепит». Найӧ могмӧдӧны сёян-юанӧн юркарса школаяс. Но эмӧсь и сэтшӧм операторъяс, кӧні дасьтӧны сёян-юансӧ ӧти школалы. Мыйсяма сэні пусьысь-пражитчысьяс, велӧдчӧмаӧсь-ӧ, чӧскыд-ӧ вӧлӧгаыс, тырмӧ-ӧ килокалорияыс. Гожӧмнас челядь унджык кадсӧ коллялӧны ывлаын, а сідзкӧ, и колӧ унджыка да бурджыка номсасьны.
Ставсӧ донъялӧм бӧрын управлениеысь специалистъяс вӧчӧны санитария да эпидемиология боксянь кывкӧртӧд да, гӧгӧрбок кӧ лючки, пыртӧны лагерсӧ регионса велӧдан, наука да том йӧз политика министерстволӧн реестрӧ. Талун кежлӧ республикаса кызвын лагерыслӧн эм нин колана кабала-документ да, на йылысь пасйӧд позьӧ аддзыны министерство сайтын йӧзӧдӧм реестрысь. Санитария да эпидемиология боксянь кывкӧртӧдсӧ сетӧны во кежлӧ. А сідзкӧ, челядьлысь дзоньвидзалун ёнмӧдан да найӧс шойччӧдан лагерсӧ гӧгӧрбок видлалӧны быд во.
«Мечта», «Гренада», «Орлёнок» стационарнӧй, а сідзжӧ школабердса шойччан да уджалан лагеръяс кызвыннас дасьӧсь уджавны челядькӧд. Таысь ӧтдор быд во дзоньвидзалун ёнмӧдан лагеръяс котыртӧны «Скала» спорт да «Здоровье» фитнес шӧринъяс. Налӧн та боксянь чӧжсьӧма ыджыд опыт, эм став колана кабалаыс.
Колӧ пасйыны, Роспотребнадзор управлениеысь специалистъяс лагеръясас волӧны оз сӧмын кампания заводитчытӧдзыс. Томуловӧс шойччӧдӧмсӧ да дзоньвидзалун ёнмӧдӧмсӧ найӧ кутӧны син уланыс бӧръя смена помӧдз.
Талун ӧтуввез да телевизор пыр вӧзйӧны челядьӧс шойччӧдан лагеръяс. И экскурсияясыс пӧ сэні «вӧвлытӧмӧсь», и вердӧны ресторанын да с.в.
Бать-мам унаӧн асьныс корсьӧны лунвылын шойччанін. Шуам, кодкӧ иналӧма писӧ математика радейтысьяслы, мӧд – вӧр-ва дорйысьяслы лагерӧ. Коймӧдлаын челядьӧс дасьтӧны олимпиадаяс кежлӧ.
Мыйысь колӧ повны та дырйи? Лагерсӧ кӧ абу казьтыштӧма сэтчӧс регионса реестрын, сідзкӧ, сійӧс восьтӧмаӧсь нажӧвитчӧм могысь, санкциятӧг, и сэні оз позь шойччӧдны-видзны челядьӧс. Сэтчӧ абу волӧмаӧсь Роспотребнадзорса, Госпожнадзорса, Росздравнадзорса, трудинспекцияса сотрудникъяс. И лоас кӧ неминуча, кытысь корсьны мыжасӧ?
Мӧйму ӧти татшӧм «лагерын» ныв-зонмӧс вердӧмаӧсь орчча кафеын. И тыдовтчӧма, мый сэтчӧс пусьысь-пражитчысьсӧ удж вылас босьтӧмаӧсь медосмотртӧг, а менюыс оз шогмы кагалы. Кухняын уджалысьясыс абу велӧдчылӧмаӧсь да немтор оз тӧдны челядьлӧн торъя гигиена йылысь. Сідзжӧ тыдовтчӧма, мый вӧлӧганас «лагерсӧ» могмӧдӧмаӧсь некутшӧм сёрнитчӧм кырымавтӧг. Ставсӧ кӧсйысьлӧмаӧсь сӧмын кыв вылас.
Да, овлӧ, лагерас абу ас нуръясянін. Но сэки колӧ корсьны да кырымавны сёрнитчӧм кутшӧмкӧ общепиткӧд, кодлӧн эм экспертсянь кывкӧртӧд, мый сэні позьӧ вердны челядьӧс и менюыс лӧсялӧ санитарнӧй нормаяслы.
Шойччан лагерыс кӧ мукӧд регионын, шоныд саридз дорын, Роспотребнадзорса специалистъяс видзӧдӧны, кутшӧм компания нуӧдӧ сэтчӧ челядьӧс, эм-ӧ та могысь колана документ, ставыс-ӧ лючки вагонъясас, кымын медработник, найӧ велӧдчӧм специалистъяс али «улич вылысь фельдшер».
Миян управление сідзжӧ водзвыв тӧдмалӧ, ставысӧ лючки регионас, кытчӧ мунӧны челядь. Овлӧ, Роспотребнадзорса сэтчӧс специалистъяс юӧртӧны кутшӧмкӧ неминуча-ускӧттьӧ йылысь да ӧлӧдӧны томуловӧс вайӧдӧмысь.
Колӧ водзвыв дасьтысьны и сідз шусяна форс-мажор кежлӧ. Овлӧ, шойччаніныс ойдӧ, либӧ орччӧн сотчӧ вӧрыс. Колӧ ставсӧ дасьтыны эвакуация кежлӧ, медым кыдз позьӧ ӧдйӧджык петкӧдны сэтысь став челядьсӧ.
Бать-мамлы колӧ кужӧмӧн дасьтыны кагасӧ лагерын шойччигкежлӧ. Медводз сьӧрсьыс сетны шогмана паськӧм. Медым и жар поводдя дырйи позис кокньыда кышасьны, и ыркыд поводдяӧ мед эз кынмы. Оз ков вунӧдны панамка-чышъян йылысь. Татӧг шондіа лунӧ вожатӧйыд пуксьӧдас гож сайӧ.
Челядьӧс лагерас мунігӧн и сэтчӧ воӧм бӧрын вердӧны бура. Та вӧсна оз ков мышнопъяс тэчны калбас-котлет да пуӧм картупель. Оз ков пуктыны и юмов лимонад, сок да кола. Медбур, лоас кӧ сьӧрсьыс газтӧм юан ва.
Кагалӧн шойччӧм кузя кӧ лоас кутшӧмкӧ юалӧм либӧ норасьӧм, позьӧ звӧнитны 21-33-28 номера телефон пыр.
Россияса МЧС-лӧн Главнӧй управлениеысь Сыктывкарын надзор да профилактика юкӧнӧн веськӧдлысьӧс вежысь Владислав Немчинов:
–Сыктывкарын миян сотрудникъяс син уланыс кутӧны 91 лагер. 62-ас челядь мӧдасны овны сӧмын луннас. 29-лаын позяс шойччыны да уджавны. На лыдысь ӧти шойччанін – федеральнӧй, 16-ыс – республикаса, 40 – юркарса да 3 – ас вылӧ зільысьлӧн.
Миян сотрудникъяс медводз видзӧдӧны электропроводка бӧрся. Мӧйму ӧти школаын та вӧсна муртса абу ӧзйылӧма. Сідзжӧ школаын зільысьясӧс велӧдам, мый колӧ вӧчны, казяласны кӧ тшын либӧ би, кыдзи вӧдитчыны огнетушительӧн, ваӧн да лыаӧн, казьтылам, медым эвакуация ӧдзӧсъяс позис ӧдйӧ восьтыны. Велӧдчысьяслы колӧ тӧдны, кӧні татшӧм ӧдзӧсъясыс. Петан туйсӧ кӧ потшис би, колӧ сайӧдчыны медылыс жырйӧ, пӧдлавны став ӧдзӧссӧ, ӧшинь пыр юӧртны ӧзйӧм йывсьыс ветлысь-мунысьлы да ӧшӧдны синмӧ шыбитчан кутшӧмкӧ пас. Эм кӧ ва, колӧ кӧтӧдны ветьӧк, тупкыны ныр-вомтӧ да водны джоджас ӧшинь дорас. Оз ков дзебсьыны парта улӧ либӧ шкапӧ. Ӧд пӧжарнӧйяс медводз корсьӧны да мездӧны йӧзсӧ, а сэсся нин заводитӧны кусӧдчыны.
Бать-мамлы тшӧтш колӧ велӧдны челядьсӧ, медым эз ворсны истӧгӧн, зажигалкаӧн, эз сотны кольӧмвося кос турун. Татшӧм дурӧмсьыс май медводдза лунӧ «Пригороднӧй» овмӧсын сотчӧма 300 килограмма 200 турун рулон, тшынйыв кайӧма 60 тонна. Челядьлысь мам-батьсӧ кыскасны кывкутӧмӧ. Штрапыс 15-30 сюрс шайт. Ӧд неминучаыс лоӧма билы паныд водзсасян торъя режим дырйи.
Сы вӧсна мый унджык лагерыс школа бердын, топыда ёртасям карса велӧдан управлениекӧд. Шойччан кампания бӧрся прокуратуракӧд ӧтув видзӧдам заводитчытӧдзыс на да сэсся помасьтӧдзыс.
Сыктывкарса прокурорлы старшӧй отсасьысь Екатерина Голубева:
–Миян ведомство стрӧга видзӧдӧ, медым челядьӧс шойччӧдігӧн некӧн некод эз торкав оланпас.
Быд во 5-10-ысь ӧлӧдам ас вылӧ зільысьясӧс, кодъяс кӧсйӧны реестрӧ пырттӧг восьтыны том-уловӧс шойччӧданін. Мӧйму казялім татшӧмсӧ. Сэні эз вӧв санитария да эпидемиология кузя кабала. Уджавны медалӧмаӧсь абу велӧдчӧм специалистъясӧс, а найӧс, кодъяскӧд весиг абу кырымалӧмаӧсь сёрнитчӧм, налӧн абу вӧлӧма и санитарнӧй книжка. Челядь бӧрся видзӧдӧмаӧсь… ыджыдджык арлыда челядь! А вермисны босьтны и дзескыдінын пукавлӧмаӧс. Административнӧй мыж кодексысь 14.54-ӧд статья серти фирмаыслысь перйим 500 сюрс шайт штрап.
Лагерӧ ыстытӧдз ныв-питӧ колӧ велӧдны, медым эз повны шыӧдчыны вожатӧй, воспитатель либӧ верстьӧ дорӧ.
Краснодар крайын миян республикалӧн лагерын 11-13 арӧса зонъяс некымынысь нӧйтӧмаӧсь тшӧтшъясӧ. Сійӧ дыр чӧв олӧма, но кор верстьӧ казялӧмаӧсь лӧзӧдӧм кучиксӧ, ставсӧ висьталӧма. Мамыслы ковмӧма волыны да кадысь водз босьтны писӧ.
Служебнӧй прӧверка петкӧдлӧма, мый верстьӧ уджалысьяс унатор асьныс торкалӧмаӧсь. Прокурорлӧн иск серти лагерыслысь перъясны кагаыслы сідз шусяна моральнӧй лёк вӧчӧмысь компенсация.
<> Николай РАЗМЫСЛОВ. Снимокъясыс авторлӧн да ӧтуввезйысь.