Комиын нималана шмонитысь, кӧвӧэнщик, «Эжва йывса баба» Наталья Шахова аслас тшупӧда паскӧд йитӧдын тавося февраль 21 лунӧ мӧвпыштӧма вӧчны бенефис.
Коми шмонь радейтысьясӧс кутас гажӧдны Сыктывкарса «Октябрь» прӧст кад коллялан шӧринын. Кыпыд гаж вылын лоӧны и сылӧн стендапер ёртъясыс.
Ми сёрнитыштім Наталья Шаховакӧд сылӧн бенефис да олӧм-вылӧм йылысь.
«Эжва йывса бабалӧн» гажа рыт
–Наталья, стендаперлӧн бенефис. Миян республикаын татшӧмыс эз на вӧв, позьӧ шуны, дивӧ. Кыдзи тайӧ юрад воис, мыйла?
–Ӧні лоис мода чужан лун либӧ юбилей кежлӧ дасьтыны гаж. Шуам, коді кужӧ вурсьыны, вӧчӧ ас вурӧм паськӧм коллекцияа выставка, снимайтчӧ кӧ – фотовыставка. А кор уджалі Сыктывкар-са коми культура шӧринын, тшӧкыда менам чужан лун кежлӧ кутшӧмкӧ гаж, этновечеринка, концерт нуӧдлім. Дерт, эг ме ради, а Айму дорйысь лункӧд йитӧдын, чужлі февраль 20 лунӧ да. Ӧні ме ичӧт кага быдта (пиӧйлы арӧс да нёль тӧлысь), ог уджав, а юбилей матыстчӧ. Со и мӧвпышті, мися, вурсьыны эськӧ кужа, но сы мында паськӧмыс абу, медым выставкаын петкӧдлыны. Снимайтча шӧркодя жӧ, йӧзлы петкӧдлыны оз жӧ быттьӧ туй. А мый менам арт-мӧ? Йӧзӧс гажӧдны! Мися, вӧча бенефис, шмонь гаж. И аслым лоӧ гажа, и йӧзсӧ гажӧда.
Гажа рытыс лоас часӧн-джынйӧн. Стендаперъяслӧн ставыс сідз артмӧма, мый, шуам, кор воліс Сыктывкарӧ Виктор Комаров, сылӧн петкӧдчӧм водзын видзӧдысьяссӧ мӧд шмонитысьяс га-жӧдісны. И менам сідз жӧ лоӧ бенефис дырйи. Петкӧдчасны шмонитысь ёртъяс, шмонь бандаысь Светлана Алексеева, Екатерина Макарова. Лоас девишник, аньяслӧн гажа рытпук. Меным кокньыд накӧд уджавны, та вӧсна и шыӧдчи на дорӧ. Торйӧн пасъя, Светлана Алексеева ачыс роч да петкӧдчас рочӧн. Но сійӧ пыр отсасьӧ миянлы коми рытпук-аддзысьлӧм нуӧдігӧн. Студенталан кадсянь нин ёртасям сыкӧд.
–Мый виччысян тайӧ гажсьыс?
–Гаж! Став стендап-комиклӧн эм аслас видзӧдысь. Чайта, и менам тшӧтш. Менӧ кывзысьыс лоас. Полышта, дерт, мый оз артмы. Но оз кӧ артмы, мӧдысь сэсся ог вӧч дай.
–Наталья, а мый сетӧ тэныд стендапыс?
–Миян странаын и республикаын кутшӧмкӧ, рочӧн шуа, культ страдания. Йӧзыс быттьӧ полӧны-яндысьӧны петкӧдлыны ассьыныс гажа ловрусӧ, нимкодясьӧмсӧ, тешитчыны кужан сямсӧ. И, дерт, ме менталитетсӧ налысь ог нин вермы вежны. Но ӧти рыт кӧ налысь олӧмсӧ гажӧда, меным лоӧ нимкодь. Быдлаӧ жӧ мортыс веськавлӧ. И кор та йылысь серам пыр висьталан, аслыд лоӧ кокньыдджык овнысӧ, он кӧ кут шогас вӧйтчыны.
Света Макаровалы шуа, мися, тэ кӧ эн вӧв, гашкӧ, и коми стендапыс эз вӧв, ме эськӧ эг котырт. Коми культураын кор дыр уджалан, быттьӧ сэсся пӧтан тайӧ удж-ноксьыс. И зэв бур, мый эм Света Макарова – миянӧс ыззьӧдысь, гаж котыртысь.
–А тэ вайӧдан аслад олӧмысь вӧвлӧмторъяс, кыдзи збыльысь веськавлін сійӧ либӧ мӧд лоӧмторйӧ, али мӧвпыштан серамбана монологсӧ?
–Менам думыштӧмыс абу. Ставыс аслам олӧмысь. Гӧгӧрвоана, кор КВН дасьтан и шмонь, тэ гиперболизируйтан. Тайӧ жанрлӧн корӧм. Теш-шмоньын мед ставыс вӧлі бур, а драмаын, мӧдарӧ, ставыс лёк.
Мый висьтавлывлі сцена вывсянь, ставыс збыль олӧмысь. Шуам, кыдзи мырдди челядьлысь мач, ассьым вошӧмӧс аддзи да. Кыдзи таксиын кагалысь гын сапӧгсӧ вошті – ставыс дзик збыль. Ме гижа вӧлі та йылысь и думайта – ужас! Тані колӧ бӧрдны, матькыны, а ме висьтала серамсорӧн, и ставныс сералӧны. Сэтшӧм пӧ тешкодь…
–Но а сійӧ здукас, кор тэ воштін кагаыдлысь сапӧгсӧ, колин таксиӧ, тэ ӧд эн серав? Гашкӧ, збыльысь бӧрдігтыр матькин?..
–Дерт, сэки эг гигзьы. Сійӧн и колӧ шмоньыс, мед тэ ачыд ас вылад серавны сямман. Да, овлӧ, мыйкӧ лоас весьӧпӧртана – либӧ кагалӧн сапӧг вошӧ, и кӧмтӧг сійӧс колӧ нуны… Но мый сэсся, олӧмыс кӧ татшӧм.
–Наталья, сёрнитны кӧ нӧшта тайӧ рыт йывсьыс, лоас, кыдз шуласны, стандартнӧй гаж али кутшӧмкӧ аслыспӧлӧс?
–Но тайӧ жӧ менам чужан лун да, дерт, лоас видзӧдысьлы месянь комплимент, гӧсьтъяслы чӧсмасянтор. Кор помасяс петкӧдчӧмыс, видзӧдысьяслӧн лоас позянлун сетны кутшӧмкӧ юалӧм стендаперъяслы КВН-са «Биатлон» дырйи моз.
–Тэнад олӧмын эм КВН, стендап, «Ракастан». Тайӧ куим сикас шмонь. Быдлаын тэ петкӧдчан. А мый матысджык тэныд?
–Стендап кажитчӧджык. Сы вӧсна мый тэ ачыд ставсӧ вӧчан, тэысь некод оз зависит. А КВН дырйи колӧ пыр майшасьны, мед ёртыд оз вунӧд кывъяссӧ, мед шыладсӧ урчитӧм кад кежлӧ включитасны, мед мӧд ворсысьыс петас сцена вылӧ сэк, кор колӧ. КВН, дерт, кывкутанаджык да сьӧкыдджык. А мортыс ӧд пыр корсьӧ кокньыдджыкӧс. Стендап та серти кокньыдджык. Кӧть эськӧ шмонитны некор абу кокньыд. А друг тэ кутан висьтавны, а некодлӧн серамыс оз пет…
Сэсся и КВН-сьыс, вермас лоны, мудзышті нин. Школасянь нин кӧвӧэнася (Наталья чужӧма-быдмӧма Кулӧмдін районса Пожӧг сиктын. – Е.М.), но ог помнит, кыдзи миян сэки котырным шусьыліс. Ми и районын петкӧдчылім асланым командакӧд да лоим вермысьӧн. Сэсся карын вӧлі «Курас-карас» котыр, ӧні «Эжва йывса бабаяс».
Колӧ бур удж, а гаж вылӧ – прӧст кад
–Наталья, сідзкӧ, шмоньын тэ важӧн нин. Тайӧ тэнад, гашкӧ, вирад? Гашкӧ, рӧдад зэв шмонитысь йӧз? Кыдзи веськалін сэтчӧ?
–Мам совхозын бухгалтераліс, но уджъёртъясыскӧд тшӧкыда нуӧдісны быдсикас гажсӧ. Ме тшӧтш вӧлі сэтчӧ пырӧдча, мыйкӧ серпасала да вӧча. Дерт, сцена вылӧ верстьӧкӧд ог вӧлі петавлы, но аддза ӧд дасьтысьӧмсӧ.
Сэсся дзолядырйи Вежадырӧ куттяяс ветлісны. Мам уджъёртъясыскӧд менӧ тшӧтш аскӧдныс босьтлісны. А 8-ӧд классын кор вӧлі велӧдча, асьным тшӧтшъяяскӧд заводитім сикт кузя сьылӧм-йӧктӧмӧн ветлыны.
–А вӧлі эз кӧсйӧм лоны артистӧн?
–Ме ӧд Эжва йывса. А сэні олысьяс – зэв крут да стрӧг йӧз. Ыджыд бать уджаліс вӧрын, ыджыд мам – колхозын, мам тшӧтш. И, дерт, менӧ ичӧтсянь велӧдісны, мый сьылӧм-йӧктӧм да гажӧдчӧм – тайӧ прӧст кад, а уджысь мед вӧлі страналы пӧльза.
–И, сідзкӧ, кодӧ велӧдчин школа бӧрад?
–Менам специальносьтӧй эськӧ абу жӧ ылын культураысь. Ме йӧзкӧд йитӧд кутысь специалист да историк, помалі Сыктывкарса университет. Верма уджавны челядькӧд. Пыр уджавлі йӧз дорын: юралысьлӧн администрацияын, Госсӧветын, коми культура шӧринын.
–Но а олӧмыд век жӧ йитчӧма коми кывкӧд, культуракӧд, традициякӧд али абу?
–Ме эськӧ шуи, Коми Республикакӧд. Кор уджалі юралысьлӧн администрацияын, вӧлі видзӧдам-чукӧртам юӧр, йӧзыс кутшӧм мытшӧдъясӧн паныдасьӧны, да мый вӧчны найӧс бырӧдӧм могысь. Кӧнкӧ туй абу, кӧнкӧ пос, кӧнкӧ йӧзыс социальнӧй либӧ медицина отсӧг оз вермыны босьтны.
–Сідзкӧ, татшӧм юалӧм: тэ патриот?
–Да. Кӧть и оз кажитчы тайӧ кывйыс, но ме ачымӧс кыла патриотӧн. Ме радейта ас чужан му. Ме кӧсъя, мед йӧзыс олісны бура.
Кӧмтӧм кока челядьдыр
–Наталья, косавлыны кӧ челядьдырад: кутшӧмӧн тэ вӧлін, кутшӧм сійӧ вӧлі тэныд? Стендапысь жӧ кывлі, мый тэнӧ ичӧтсянь уджӧдӧмаӧсь. Тайӧ збыльысь кӧ, бур али абу?
–Чайта, сиктса став челядьыс тадзи олісны кольӧм нэмся 90-ӧд воясӧ. Бать-мамыслы отсалісны видзны скӧт, идралісны помасьлытӧм картупель муяс, туруналісны. Некод йиркӧ сьӧлалӧмӧн эз ов сэки. И уджалӧмыс збыльвылас тайӧ абу лёк, ме дышӧн эг быдмыв. Горт гӧгӧр уджалӧмыс бур. Но и шойччӧм, тайӧ кыдзи хобби, пыр вӧлі.
–Кымын чой-вок семьяад?
–Ме ӧтка ныв. Но воча чой-воккӧд ӧтлаын быдмим да, накӧд быттьӧ рӧднӧйӧсь.
–Верман казьтыштны челядьдырся серамбанатор?
–Вевтсянь вӧлі чеччалам. Лымйыс вӧлі уль. Ме чеччышті да морӧсӧдз вӧйи. Петны ог вермы. Настялысь кори кутшӧмкӧ зыр. А сійӧ шӧйӧвошӧма да карнан вайӧ. И ме лукйыси да ачымӧс тай кыдзкӧ перйи. Петі, но гын сапӧгӧй коли лым пиас. Сэки эг вӧв колготкиа, кокӧй куш коли. Мый вӧчны? Кепысьӧс кокӧ сюйи да сідз гортӧ муні.
Вокӧй вӧлі меысь квайт арӧсӧн дзоля. И сыкӧд ми чери кыйны вӧлі ветлам, мед сыкӧд нинӧм оз ло. Андрейлы чери шедас, и шуас, кевлы пӧ. Ме кела. Кӧть и арся ваыс кӧдзыд.
Медшӧр уджтас да мог
–Йӧзсянь кывлі, да и ачыд шулывлін, мый тэ стрӧг да крут ань. Стрӧг видзӧдласа да ёсь кывъя. А збыльвылас тэ кутшӧм?
–Ме вот сэтшӧм и эм. Эжва йывса бабаяс да и комияс збыль сэтшӧмӧсь. Ме вежавидзысь, уджысь ог пов, ковмас кӧ, дась отсавны. Менӧ сідз велӧдлісны. Стрӧглун – тайӧ коланатор. Торъя нин ӧнія челядьӧс быдтігӧн. Сійӧ сэсся отсалӧ мортыслы верстьӧ олӧмас.
–А ассьыд питӧ кыдзи быдтан? Меным тадзи шуалан, а питӧ, гашкӧ, чеченитан?
–Дерт, менам ӧтка пи, сёрӧн вайи да вӧча ставсӧ сы ради. Но век жӧ зіля, мед пиӧй «эн» да «оз позь» кывъяссӧ тӧдіс. Оз кӧ позь сійӧ либӧ мӧдтор вӧчны, стрӧга висьтала. Весиг аслам мамӧй меным шуӧ, тэ пӧ стрӧг мам.
–Наталья, ачыд коми сиктысь, олан карын. Кызвын бать-мамыс, кӧть и комиӧсь, челядьыскӧд рочасьӧны. Кодсюрӧ майшасьӧны, колӧ оз велӧдны накӧд комисӧ. Тэ майшасян он?
–Ме зэв ёна чуйма и скӧрма, кор йӧзыс шуӧны меным, мыйла пӧ кагаыдкӧд комиӧн сёрнитан. Сылы пӧ сьӧкыд лоӧ. Мыйӧн? Ме ачым быдми коми сиктын. Босьті бур профессия, уджалі бур уджъяс вылын, некор сьӧдас эг овлы. Мыйӧн менӧ, сідзкӧ, сьӧктӧдіс коми кывйыс? Дзик нинӧмӧн.
Гашкӧ, оз позь тадзи ӧткодявны, но ме висьтала тадз. Вот уджтасъяс дасьтам: «Коми лов», коми КВН, коми шмонь. Кагаыд – тайӧ тэнад аслад уджтас, и колӧ сійӧс вӧчны бура. Тайӧ бать-мам олӧмын медшӧр уджтас да мог. Мукӧддырйиыс меным кодсюрӧ гижӧны, петкӧдчӧмад пӧ уна роч кыв да, мый да май да. Оз ков менӧ велӧдны! Коми кывтӧ ме сідз зэв бура тӧда. Ті ассьыныд челядьтӧ да внукъястӧ велӧдӧй комиӧн сёрнитны. Дасьтін сы мында уджтас коми кыв сӧвмӧдӧм могысь да ошйысян. А тэ быдты ассьыд кагатӧ комиӧн, мед тэ бӧрся коляс кӧть ӧти коми морт. И ме зэв пыдди пукта сэтшӧм бать-мамӧс, кодъяс каганыскӧд комиӧн сёрнитӧны.
–А мыйыськӧ тэныд вӧвлі яндзим?
–Пожӧгса школаын уджавлӧма Тима Вень. И сэні нуӧдӧны сылы сиӧм «Коми кыв дорӧ муслунӧн» фестиваль. Вӧлі велӧдча 7-ӧд классын, кор пырӧдчи гажас, лыдди Тима Веньлысь кывбур. Сцена вылӧ петтӧдз, гаж вылас вӧлі корӧмаӧсь Василий Лодыгинӧс да Эдуард Тимушевӧс, пыри залас да аддзи гижысьяссӧ. Василий Лодыгинкӧд чолӧмаси, а Эдуард Тимушев пукаліс ӧшинь дорас, шондіыс югзьӧдіс сылысь чужӧмсӧ и менсьым синмӧс ёрис, да сыкӧд эг чо-лӧмась. Меным ӧнӧдз яндзим. Вӧлі думайта, мый коркӧ ветла Пожӧгас тайӧ гаж вылас да висьтася та йылысь, кора Эдуард Тимушевлысь прӧща, но эг удит, кувсис сійӧ. И пыр на тайӧ менӧ йирӧ.
Оз сӧмын кывнас печлась
–Наталья, кор на заводитім сёрнитны бенефис йылысь, тэ шуин, мый вурсьыны кужан, но выставка вӧчмӧн паськӧмыс абу. Тэ, сідзкӧ, он сӧмын кывнад печласьны куж, но и ки помысь тэнад унатор артмӧ?
–Сійӧ бара жӧ ичӧтсянь. Дас ӧти во занимайтчи каратэӧн, ме спортса мастерӧ кандидат. А ыджыд бать вӧлі шуӧ, аддзӧмыд пӧ мыйӧн занимайтчыны, бурджык менсьым гачӧс дӧм. Бабаяслы пӧ колӧ кужны кысьыны-вурсьыны, вышивайтчыны, пусьыны. И ме кужа. Психо-логъяс эськӧ шуасны, тэнӧ пӧ донтӧммӧдӧны. Но ӧд ки помысь вӧчасян тайӧ сямыс бур жӧ. Ыджыд мам квайт арӧсӧн велӧдіс кысьыны. Ме ставсӧ аслым верма вурны. Тайӧ зэв коланатор. Менам тушаӧй ичӧт. Ньӧба гач, а кок помыс кузь. Ме ог ательеӧ котӧрт, а ачым дженьдӧда. Коми паськӧм дорӧ интересыс лоис йӧзыслӧн да, менам ставыс сэтшӧмыс ас вурӧм. Та боксянь ме абу виртуоз, но кужа. Йӧзлы вузӧс вылӧ ог. Эмӧсь сы вылӧ специалистъяс.
–Тэ, шуин, и каратэӧн занимайтчин? Кыдзи сэтчӧ веськаліс ичӧтик тушаа да вӧсньыдик нывкаыс?
–Витӧд классын вӧлі велӧдча, дерт, ставсӧ окота видлыны. Вӧлі йӧктан кружок, но нуӧдысьыс кага вайис да ӧвсис. Хорӧ эз босьтны, мичаджык гӧлӧсаяс вӧліны да. Колис каратэ. Ме и Сыктывкарӧ локтӧм бӧрын тренируйтчи. 22 арӧсӧдз занимайтчи. Вермысьӧн лои республикаса ордйысьӧмын, но сэки жӧ чеги ордлыӧс. Бурдӧдчӧм бӧрын ӧвси.
–Вӧвлі сідз, мый тышкасян сямыд ковмыліс асьтӧ дорйыны, али Енмыс видзис?
–Енмыс видзис.
–Гашкӧ, сьӧд вӧнь?
–Менам перкаль, зарни визя. Сы бӧрся нин сэсся сьӧд. Но, висьтала тай, ӧвси каратэасьӧмысь.
–Наталья, тэ ӧд сьывлін и Сыктывкарса коми культура шӧринбердса «Томлун» котырын, кыдзи меным помнитсьӧ?
–Да-а, Пожӧгса хорӧ эг шогмы, а со карса котырӧ босьтісны. Котырад тай артмис. Сэні кодлӧнкӧ кӧ оз артмы, мӧд кыскас.
–Нӧшта мыйӧн радейтан ноксьыны?
–Вӧрӧ ветлыны, пожӧм шувгӧмсӧ кывзыны, вотчыны. Радейта ветлӧдлыны уналаӧ, но радейта бӧр локны Сыктывкарӧ, Пожӧгӧ. Чужанінын лолыдлы медся лӧсьыд. Тайӧс ме важӧн нин казялі…
<> Сёрнитіс Екатерина МАКАРОВА. Снимокъясыс Наталья ШАХОВАЛӦН гортса архивысь.