Кольӧм вежонӧ Луздор районса администрацияӧн веськӧдлысь Елена Нестерюк аддзысьліс республикаса юӧр тэчасын уджалысьяскӧд да вочавидзис налӧн юалӧмъяс вылӧ.
Сӧвман позянлуныс содас
–Елена Владимировна, Луздор районса шӧр-сикт шуӧма «опорнӧй» пунктӧн, дасьтӧма нин квайт во кежлӧ урчитӧм план. Таысь кутшӧм водзӧс лоас сиктыслы?
–Абу сӧмын Абъячой, но и матігӧгӧр сиктъяссӧ пыртӧма инфраструктура лӧсьӧдӧм кузя 2025-2030 воясся программаӧ. Социальнӧй юкӧн да экономика сӧвмӧдӧм могысь вичмӧдӧма некымын миллиард шайт. Торйӧн кӧ, Абъячойын индӧма кыпӧдны ва босьтанін, 1-ӧд номера детсад местаӧ стрӧитны ӧкмысдас челядьӧс видзанін, капительнӧя дзоньтавны 2-ӧд номера детсад да начальнӧй школа, выльмӧдны Абъячойсянь Кулига грездӧдз туй.
Вуктым посёлокын шуӧма кыпӧдны социокультура шӧрин, бурдӧдчан амбулатория, дзоньтавны школа. Гурьёвчиын, Спаспорубын лоӧ дзоньталӧма социальнӧй учреждениеяс, а Леткаын стрӧитӧма 100 кагалы детсад.
Выль уджтас серти нин
–Кутшӧм мытшӧд паныдасьлӧ районын киссянвыйӧдз воӧм керкаын олысьясӧс выль патераясӧн могмӧдігӧн?
–Киссянвыйӧдз воӧм оланінысь йӧзӧс 2019-2025 воясӧ выль патераясӧн могмӧдан программаӧ Луздор район эз веськав, ӧд тайӧ уджтассӧ лӧсьӧдігӧн киссянвыйын керкасӧ районын абу вӧлі пасйӧма, сӧмын важмӧм олан стрӧйбаяс лыддьӧдлӧма.
Выль программаӧ, кодӧс збыльмӧдны кутам 2026-2030 воясӧ, веськаліс киссянвыйӧдз воӧм 13 керка. Юасим сэні олысьяслысь, кодъяс кӧсйӧны овмӧдчыны мӧд сиктӧ. Кодъяс оз окотитны мунны асланыс сиктысь, налы выль керкаяс кыпӧдам Леткаын, Черёмуховкаын, Абъячойын, Гурьёвчиын.
Ытваыд и берег кырӧдӧ, и пос жуглӧ
–Зэра поводдя вӧсна Абъячой дорын таво кырӧдӧма берегсӧ. Мый вӧчӧ районса администрация нелючкисӧ бырӧдӧм могысь?
–Абъячой сулалӧ Луза юлӧн крут берегын. Судтаыс сылӧн 7 метр. Кольӧм во берегсӧ кӧрта-бетона плитаясӧн ёнмӧдім. Тавося гожӧм заводитчигӧн поводдяыс зэра вӧлі да кырӧдіс-жугліс вӧчӧмторсӧ. Дзоньталім, но августас бара на ёна зэрис.
Медым водзӧ татшӧмыс эз ло, колӧ туявны ва визув ӧдсӧ, нуӧдны изыскательскӧй удж. Сӧмын сэки кырӧдӧмсӧ позяс сувтӧдны.
Матысса кадӧ кӧ оз артмы ёнмӧдны берегсӧ, ковмас, гашкӧ, йӧзсӧ весиг мӧдлаӧ вуджӧдны овнысӧ.
–Ытваыс и посъяс жугліс. Найӧс дзоньталанныд жӧ?
–Тулыснас ытва вӧсна посъяс киссьӧны. Тадзи лоис и Верхолузьеын. Дасьтім смета, вӧчим экспертиза, вӧлі торйӧдӧма 6,8 миллион шайт да поссӧ бӧр вӧчӧма.
Абъячойын Макаршор вомӧн поссӧ кырӧдліс жӧ. Сійӧс ӧні дзоньталӧны, и ёна кӧдздӧдтӧдз уджсӧ эштӧдасны.
И подӧн ветлысьлы бур туй колӧ
–Туй дзоньталӧмын эм падмӧгыс?
–Районын ставсӧ дзоньталӧма 101 миллион шайт дон 5 километр туй. Медыджыд тӧдчанлун сетам подаяслы ветлыны тротуар да автобус сувтланінъяс вӧчӧмлы.
Водзӧ вылӧ могыс – югзьӧдны Занульесянь Коржинскӧйӧдз да Абъячойсянь Киров – Сыктывкар трассаӧдз петан туйяс.
–Став туйыс-ӧ, кыті ветлӧны школаӧ челядьӧс новлӧдлан автобусъяс, бур?
–«Шыльыд да бур туйяс» нацпроектӧ эг веськалӧй, та вӧсна туй дзоньталӧм могысь сьӧмсӧ корам республикаса бюджетысь. Абъячойын вӧчӧма нин выль школа дорӧ туй, сідзжӧ чорыд веркӧсаӧн колӧ вӧчны культура да дзоньвидзалун ёнмӧдан комплекс дорӧ вӧлӧксӧ.
Ёг-шыблас весавны уна сьӧм колӧ
–Елена Владимировна, кыдзи Луздор районын тышкасьӧны вӧр-васӧ лӧп-ёгӧн тыртысьяслы паныд?
–Луздор районын дас сизимлаӧ аснаукӧн вайӧны да шыблалӧны лӧп-ёг. Беляевскӧйын ӧти татшӧм лӧп чукӧр весалім, но уджыс сувтіс зэв дона – 13 миллион шайт. И мукӧдсӧ бырӧдӧмысь рӧскодыс зэв жӧ ыджыд. Та вӧсна мунім мӧд туйӧд – сӧмын лӧп-ёгсӧ сэтысь петкӧдны. Гурьёвчиын да Лоймаын шыблас петкӧдӧм могысь видзим 7 миллион шайт.
Уна-ӧ ӧкмӧма лӧптыс, чукӧр кузьта-пасьта серти сӧмын ылӧсас позьӧ артыштны. А мый ыджда гу нин артмӧма ёг улас, оз тыдав. Та вӧсна он вермы стӧча шуны, мыйта лӧп сэні чукӧрмӧма. И сэтчӧ шыблас вайысьсӧ туявны сьӧкыд жӧ. Но бӧръя кык вонас эрдӧдӧма вит идӧртӧм предпринимательӧс, кодъяс заптӧны вӧр да лӧп-коляссӧ нуӧны кытчӧ оз ков. Тшӧктӧм бӧрын на пиысь ӧткымынӧн асьныс весалісны лӧп-ёгсӧ, а кодсюрӧӧс ковмис вӧчӧдны тайӧс ёрдлӧн шуӧм серти.
Кор чинӧ кывкутӧм
–Норасьӧны-ӧ йӧзыс пон курччалӧм вылӧ?
–Районын пон курччалӧм понда вӧлі 34 элясьӧм. Кӧзяинтӧмъяссӧ куталӧм могысь торйӧдӧма вӧлі 377 сюрс шайт, кутӧма 18 пемӧсӧс. Кызвыныслӧн кӧзяиныс эм, и понъяссӧ бӧр бергӧдам налы. А мед лӧсьӧдны приют, ковмас нин 20 миллион шайт.
Кор понъяссӧ идӧртӧма видзӧмысь вӧлі перйӧны штрап, сэки кӧзяинъясыс видзӧдісны на пемӧсъяс бӧрсяыс, а ӧні административнӧй мыждӧмсӧ бырӧдӧма, и йӧзыслӧн кывкутӧмыс тшӧтш чиніс.
Сӧмын Абъячойӧ
–Локтан воӧ шуӧма заводитны нюжӧдны Абъячойӧдз биару труба. А Леткаӧдз воас тайӧ ломтасыс?
–Сыктывкарсянь Абъячойӧ биару труба нюжӧдӧм бӧрын кельыдлӧз ломтасыс воас сӧмын районса юрсиктын квайт сюрс керкаӧ, лоӧ кыпӧдӧма и газораспределительнӧй станция.
Леткаӧ да мукӧд сикт-посёлокӧ, кодъяс бокті мунас трубаыс, биаруыс оз во.
Водзвыв гижӧдчӧмӧн
–Елена Владимировна, Леткаын олӧ матӧ кыкӧн-джынйӧн сюрс морт, сэні эм бурдӧдчанін, но абуӧсь специалистъяс. И сиктсалы лоӧ ветлыны районса шӧр больничаӧ сё километр сайӧ. Либӧ виччысьны, кор волас врачьяслӧн сідз шусяна выезднӧй бригада. Эм-ӧ таысь кутшӧмкӧ петан туй?
–Дзоньвидзалун видзан юкӧнӧ сьӧмсӧ торйӧдӧны йӧз лыд серти. Районын олысьыс кӧ чинӧ, сідзкӧ, этшаджык вичмӧ сьӧмыс. Колӧ пасйыны, мый ичӧт удждон вӧсна медикъяс оз эновтны уджсӧ.
Таво кежлӧ выезднӧй бригадалы индӧма волыны Леткаӧ дас кыкысь. Волӧмаӧсь дасысь нин. Врачьяс видлалӧны йӧзлысь дзоньвидзалунсӧ водзвыв гижӧдчӧм серти. <>
Павел Симпелев. Снимокъясыс ӧтуввезйысь.