«Видза оланныд, ми корсям геройясӧс!» — татшӧм кымын кывъясӧн ми тотшкӧдчим Покчаысь Растворовъяслӧн ӧдзӧсӧ. А воча кылім: «Ті, буракӧ, сорсинныд. Татшӧмыс миян абу».
Тадзи шмоньсорӧн артмис Татьяна Николаевна да Василий Петрович Растворовъяскӧд миян тӧдма-сьӧмным. Олӧны найӧ Покчаса зэв мича нима улича вылын — Дзоридзаын. И, тыдалӧ, абу весьшӧрӧ сійӧс тадзи нимтӧмаӧсь: кӧзяевалӧн ставыс гӧгӧр дзоридзалӧ.
Тайӧ зумыдкодь на керкасӧ кыпӧдлӧмаӧсь Василий Петровичлӧн бать-мамыс 65 во сайын. И тайӧ каднас сэн прамӧя нинӧм абу вежлалӧмаӧсь, сӧмын пӧ ортсысяньыс мавтім да ӧшинь пукталім. Пиыс вӧзйӧма пластик ӧшинь тэчны: ачыс вайӧма и пукталӧма. Ӧдзӧсъясыс важъяясыс жӧ, Русановын на вӧчлӧмаӧсь. Пызан-шкапыс тшӧтш сійӧ кадся. А со табуретка-улӧсыс — 1958 вося. Керкаыс абу нӧ вӧлӧма, а на вылын пукалӧмаӧсь нин. Зумыдӧсь, нэм кежлӧ вӧчлӧмаӧсь.
Растворовъяслӧн вит челядь, ӧкмыс внук да кык правнук. Та вӧсна быд во гожӧмнас керка тырыс йӧз, ӧтпырйӧ дас гӧсьтӧдз овлӧ. Окотитысьяслы позьӧ йирк вылын узьны, сэн куим вон зэвтӧма.
Василий Татьянакӧд ӧтлаын 42 во нин. Чужӧмаӧсь-быдмӧмаӧсь ӧти сиктын, ӧти школаӧ ветлӧмаӧсь, а тӧдмасьтӧдзыс ӧта-мӧдсӧ абу тӧдлӧмаӧсь. Зон вит воӧн водзджык содтӧд тӧдӧмлун босьтны мунӧма. Помалӧма культпросветучилище, уджавлӧма Ветлосянса, Ылыдздінса культура керкаясын, а сэсся Покчаын.
Татьяна татчӧс жӧ, а со батьыс сылӧн рӧднас Кореяысь. Война дырйи Воркутаӧ ыстӧмаӧсь, сы бӧрын Мылдінын экспедицияӧн уджалӧма. Татысь и муса гӧтыр сюрӧма. Ким гозъялӧн нёль челядь чужӧма. Татьянаӧс сиктсаяс ӧнӧдз Ким Таняӧн нимтӧны. Растворовыс ӧд уна, а Кимыс — Витя вокыскӧд кыкӧн и эмӧсь.
Юалім, батьсяньыс нылыслы мыйкӧ вуджӧма абу.
—Танюклӧн этш-ӧбичаыс корейскӧй и эм. Мыйкӧ абу кӧ сы ног, кӧть гортсьыд пышйы. Кыдз бара-й нелямын восӧ терпита-а? — сералӧ верӧсыс.
—Ме ӧд зэв водз батьтӧг коли, вит арӧс вӧлі, виисны сійӧс. Та понда пӧшти ог и помнит, — гӧгӧрвоӧдіс Татьяна Николаевна.
—Шонъянӧй-тьӧщаӧй тшӧтш зэв характера вӧлі, — водзӧ висьталӧ Василий Петрович. — Комын воӧн ньӧтчыд миянкӧд пызан сайӧ эз пуксьыв. Локтас, пачводз дорын пукыштас, да ме чукӧста: «Мария Егоровна, пуксьы миянкӧд тшӧтш, чери со кыйышті». Ог пӧ, аттьӧ, пӧт ме. Унаысь юасьлім, мыйла пыксьӧ, да коркӧ гӧгӧрвоӧдіс: «Код тӧдас, кодарӧ олӧмыс бергӧдчас, колӧкӧ, висьӧм кватитас да, кӧкъямыс во куйлыны кута, дышӧда на тіянлы». Ӧтнаслы горт гӧгӧрас ноксьынысӧ сьӧкыд лои да, корим миянын овны, да бара на пыксис, удита на пӧ дышӧднытӧ. Мый сэсся, ачыс кӧ оз лок, ми сы дорӧ ветлывлім отсасьны. Дышӧднытӧ сідз и эз удит, пӧшти помӧдзыс кок йылын вӧлі. Кӧкъямысдас витӧдз оліс.
Татшӧм и эм Василий Петрович — шань да тӧжда. Бать-мамыс висьмӧмаӧсь да, дзик пыр карысь сиктӧ воӧма. Гырысьджыкъясыс ас семьяӧн нин олӧмаӧсь да, гортас став удж-нокыс сылы вичмӧма.
Ассьыс уджсӧ Василий радейтӧма, но кор ас семья лӧсьӧдӧма, да челядь чужӧмаӧсь, культураысь мунӧма техучастокӧ, кӧні мынтӧмаӧсь унджык. Сизим навигация зільӧма, 1992 воӧдз. А сэсся — реорганизация, уджалысьӧс чинталӧм. Пырӧма детсадйын шылад велӧдысьӧн, дас кык во дзолюкъясӧс сьывны-йӧктыны велӧдӧма. Уджалі пӧ эськӧ на, да садсӧ тупкисны, а сёрӧнджык и школа. Бур, пенсия вылӧ петан кад нин сэки воӧма.
Татьяна уна во вузасян юкӧнын зільӧма, сэсся бухгалтералӧма администрацияын.
Растворовъяслӧн керка пытшкыс дзик карса патера кодь. Гырысь ӧшиньяс, гортын вӧдитчан ӧнія техника, компьютер. Весиг креслӧ-качалка эм.
—Тайӧ челядьным аслыныс ковтӧмторсӧ миянлы вайӧны, — сералӧны кӧзяева.
Стенын — матыссалӧн, челядьыслӧн, внук-правнуклӧн снимокъяс, Вика внучкаыслӧн кипом уджъяс. Нывка велӧдчӧ Коми Республикаса юралысь бердын искусство гимназияын да, пӧль-пӧчыслы зэв нимкодь таысь.
Компьютер сайын векджык Татьяна пукалӧ, Василий оз ёна кадсӧ сэтчӧ лот. Бурджык шахматӧн ворсас. Сійӧ важысянь мусмӧма. Торъя литературасӧ сы кузя мыйта лыддьӧма! Шахматӧн ворсан теория кузя небӧг-журналсӧ ӧнӧдз торъя джаджйын видзӧ. Войдӧр и ордйысьӧмъясӧ на пырӧдчылӧма, республика тшупӧдын вермывлӧма. Блицын, тэрыб шахматын некод сійӧс абу ордйылӧма. А ӧні пӧ и ворснысӧ некодкӧд: челядьлы некор, а внукъяс оз окотитны дай. Корӧны дедсӧ велӧдны ӧдйӧ вермыны, тэрмасьӧны. А шахматӧн ворсігад пӧ думайтны колӧ, теориясӧ тӧдны.
Шахмат задачаяссӧ Василий Петрович и талун «килльӧ». А мукӧддырйи окота серти киас баян босьтлӧ. Ворсӧ — век кӧть кывзы! «Печора, Печора, голубая дорога моя…» — ливкйӧ сьылан, а ми нимкодясям мича шыладнас да шензям, мый эг на кывлӧй сійӧс. Квайтымынӧд воясӧ Василий Петрович быд концерт панлӧма да помавлӧма Вацлав Мастеницаӧн гижӧм тайӧ сьыланкывнас. Сытӧг весиг сцена вылысь муннысӧ абу лэдзлӧмаӧсь. Клубын сэки йӧзыс тыр вӧвлӧма. Кужлӧмаӧсь сэки гажӧдчынытӧ. Да и уджавлӧмаӧсь, дерт, сьӧлӧмсяньыс, ударнӧя.
—Войдӧр тані, «Приуральскӧй» совхозса витӧд отделениеын, 120 лысьтан мӧс вӧлі да сы мында жӧ кукань. Конюшняын ветымынысь унджык вӧв. Совхозса видз-угоддьӧыс — витсё гӧгӧр гектар. Ва ямӧм бӧрын быд тулыс артельӧн весавлім ставсӧ. Ухтаысь бергӧдчӧм мысьт кык во совхозад мырси, — казьтылӧ Василий Петрович. — А талун скӧттӧ лыдаӧн видзӧны, матысса видзьяссӧ ытшкылӧны на, а ойдланаыс рас-бадьсялӧ.
—Йӧла вӧлӧгатӧ лавкаысь ньӧбам, няньтӧ тшӧтш. Дышмим дзикӧдз, — содтӧ кӧзяйка. — Войдӧр Покчаын асланым пекарня вӧлі. Тамара да Галя Батура чойяс уна во сэн уджалісны. А няньыс кутшӧм чӧскыд вӧлі! Ӧні чирйыссьӧ сӧмын. Тыдалӧ, кӧтасны да, кыптас — и пӧжалӧны, оз сулӧдыштны. Ас кадӧ и ми асланым ыджыд пачын сизим тупӧсьӧдз пӧжавлім.
—Жаль, пачсӧ рази. Ӧні кӧ эськӧ паччӧрас куйлыштны! Ыджыд пачыд бур, сӧмын асывнас шоныдсӧ уна «сёйӧ». Ломтігас кӧ керкаад 18-20 градус, дас нёльӧдз лэччылас. А со рытланьыс сэсся матушкаыд и сетас шоныдсӧ.
—Картупельтӧ куим ведра и пуктам. Весиг чинтысьны на думайтам. Полам сӧмын, мый омӧль поводдя вӧсна оз во. Кольӧм во ветымын ведра керим, таво — комын. А кутшӧмкӧ воӧ муртса 13 ведра лои. Водзыннас и помидор да переч быдтылім, бур урожай босьтлім. А ӧні йӧрын сӧмын гоз-мӧд град: морков, свеклӧ, лук, чеснӧк да кык ӧгуреч куст. А сэсся гӧгӧр дзоридз. Ӧшиняд видзӧдлан да, сьӧлӧмыд радлӧ.
—Тайӧ меным век кутшӧмкӧ удж корсьӧ, мед весь ог ов. Градсӧ лукйыны ӧд меным лоӧ, — гӧтыр вылас меліа видзӧдӧмӧн нюмъялӧ Василий Петрович. — Да ме и абу паныд, мед мичмӧдӧ ӧшинь увсӧ. А то миян улича вылын нёль олан керка и коли. Унджыкыс тыртӧм сулалӧ. Тӧвнас водз пемдӧ да, петан дзиръя саяд, а ӧшиньыс гӧгӧр битӧм, сӧмын ывла пӧнаръяс ломзьӧны. Гожӧмнас кӧть йӧзыс содлӧ. Зэв окота, мед Покчаын олӧмыс оз кус, мед томулов оз сӧмын гожӧм кежлӧ татчӧ волы!
Кутам лача, тадз и лоӧ.
Елена Савина. Мылдін р.
<> Комиӧдіс Елена ПЛЕТЦЕР. Снимокъясыс авторлӧн.