Уналы комикс – тайӧ гажӧдан, юр шойччӧдан гижӧд. Оз быд серпасасьысь висьтав важ олӧм, пӧль-пӧчьяслӧн мытшӧдъяс да видзӧдлас йылысь. Кыдзи бергӧдны преданньӧ-легендалысь пыді мӧвпъяссӧ комиксӧ да кокни, гӧгӧрвоана кывйӧн юӧртны лыддьысьысьлы?
Пера-багатыр али Халк?
Ӧнія кагалӧн геройясыс – Кӧрт морт (Железный человек), Флэш да Халк. Тэрыбӧсь, вынаӧсь, повтӧмӧсь… И син улӧ найӧ веськалӧны тшӧкыдджыка: суйӧрсайса геройясӧс серпасалӧны комикс-журналын, мультфильмын, ворсӧмын. А ӧд миян культураын татшӧм тэрыб, вына да повтӧмыд эм жӧ, сӧмын шуӧны найӧс мӧд ног: Кӧрт Айка, Йиркап, Кудым-Ош, Пера-багатыр… И вунӧдны найӧс оз жӧ ков.
Медым ышӧдны челядьӧс тӧдмавны ас му история, фольклор, колӧ медводз чуймӧдны-шемӧсмӧдны найӧс. А мый медъёна кажитчӧ кагалы? Мича серпас да интереснӧй висьт. Найӧ и «ёртасьӧмаӧсь» комиксын!
Коми преданньӧ-легендаясӧн тшӧтш жӧ позьӧ йитны серпаса гижӧдтӧ: туялысьяс чукӧртӧмаӧсь вель уна юӧр фольклор геройяслӧн тыш-вермасьӧм, ветлӧм-мунӧм йылысь. А кокньӧдны тайӧ гижӧдъяссӧ, «ӧддзӧдны» сюжетсӧ босьтчӧма Дмитрий Дунаев.
Дмитрийлӧн шӧр уджыс ньӧти абу йитчӧма комикс лӧсьӧдӧмкӧд. Сійӧ велӧдӧ А.С.Пушкин нима гимназияын история, обществознание да экономика, дасьтӧ ныв-зонмӧс экзаменъяс кежлӧ. Та кындзи аспиранталӧ Сыктывкарса канму университетын:
– Шуа веськыда: кадыс оз пыр тырмы, медым быдлунъя тӧжд-майшӧгысь эновтчӧмӧн думыштавны комикс сюжет.
Медводдзаысь босьтчи тайс уджас 2019 вося гожӧмын. Мамӧй зільӧ культура керкаын да, корис менӧ отсавны думыштны выль уджтас. Вӧзйи Пера-багатыр да Шонді-Би йылысь преданньӧ вылӧ подуласьӧмӧн лӧсьӧдны комикс: Шонді-Би рӧзӧритіс-куштіс матігӧгӧрса муяс, а Пера мӧдіс дорйыны чужанінсӧ, мездіс йӧзӧс вӧрӧгысь. Татшӧм преданньӧясыс сӧвмӧдӧны видзӧдластӧ, петкӧдлӧны бурсӧ да лёксӧ, та вӧсна найӧс, чайта, колӧ мойдны ичӧтсянь.
История туйӧд
Таво Дмитрий паськӧдӧма проектсӧ, видлӧма комикс йӧзӧдӧм могысь шедӧдны гранта конкурсын сьӧм:
– Таӧдз гранта проектъяс чайтсисны сьӧкыдӧн да гӧгӧрвотӧмӧн. А сэсся тӧдмаси Сыктывкарса томулов шӧринын зільысь Глеб Левченкокӧд. Сійӧ юӧртіс Росмолодёжлӧн проектъяс йылысь, туйдіс менӧ. Ӧтвылысь вежлалім-шыльӧдім 3 во сайын гижлӧм уджӧс, пырӧдчим конкурсӧ… да вермим! Дзик пыр и артмис! Вичмӧдісны 450 сюрс шайт.
Ӧні 270 экземплярӧн йӧзӧдӧма нин «Пера-Багатыр да Шонді-Би» преданньӧысь медводдза юкӧн. Тайӧ жӧ комикссӧ Дмитрий кутас йӧзӧдны и водзӧ, но ыджыдджык тиражӧн. Такӧд тшӧтш дасьтӧны и мӧд да коймӧд юкӧнъяс. Ставыс петас вит сюрс экземпляр. Наӧн и челядь, и верстьӧ вермасны тӧдмасьны библиотекаын, велӧдчанінын, культура шӧринын.
– Восьта гусятор: мӧд юкӧныс лоас Кудым-Ош, сылӧн Из сайӧ ветлӧм, гӧтырпусӧ корсьӧм йылысь. А коймӧдас Пера-багатыр вермасяс Вӧрсакӧд… Васа сэні тшӧтш петкӧдчас. Бӧръя гижӧдъясас видлі содтыны унджык кыпыдлун, драма. Гожӧм шӧрлань куимнан юкӧныс лоӧ йӧзӧдӧма. Чайта да, чужасны и нёльӧд, и витӧд юкӧнъяс, – нюмпырысь висьталӧ Дмитрий. – Комиксъясыс петӧны роч кывйӧн, но эм мӧвп комиӧдны найӧс. Миян республикаын ӧд кык канму кыв, и пайкны некоднансӧ оз позь.
Юӧр чукӧртӧмыс – медся сьӧкыд да гажтӧм удж. Позьӧ, дерт, ӧтуввезйысь тӧдмавны коланасӧ, но ме муна историк туйӧд: шыӧдча библиотека-архивӧ, гудйыся сэні. Мукӧд преданньӧыс гижӧма комиӧн. Сэки кора пӧчӧс отсавны вуджӧдны.
Дмитрий котыртӧ уджсӧ, думышталӧ сюжет, но ачыс оз серпасась. Медводдза юкӧнсӧ бумага вылын «ловзьӧдӧма» «Союзмультфильмын» уджалысь Прокопий Уляшов (тӧдса Prokky ним улын). А бӧръя юкӧнъяссӧ серпасалӧ Санкт-Петербургысь Анастасия Дмитриева.
Радейтана критикъяс
Медым гижны комикс, колӧ бура гӧгӧрвоны, мый тэсянь виччысьӧ (либӧ оз виччысь) лыддьысьысь, кутшӧм кывъяс колӧ пыртны, медым петкӧдлыны чаль тратшкӧдчан либӧ из усян шысӧ. И таӧ некӧн оз велӧдны. Колӧ аслыд тӧдмасьны уна комиксӧн, сюркнявны пель сайӧ гижысь-серпасасьысьлысь уджаланногсӧ.
– Ичӧтнам ме, ок, ёна радейті лыддьыны Человек-паук, Скуби-Ду да Дональд Дак йылысь комиксъяс. Сы выйӧдз кажитчис, мый весиг шыӧді быд геройӧс ас гӧлӧсӧн. Школаын велӧдчигӧн гижлі висьт, кыдзи нывка веськаліс микросхема мирӧ. Та бӧрын киам сюрис «Волшебник Изумрудного города» мойд. А, мися, мыйла эськӧ аслым абу мойдны? Но эг дыр ӧзйы таӧн: лист бок джын кымын гижи да эновтчи.
Ӧні овлӧ жӧ, уджыс киам оз пыр. Сэки колӧ коставлыны. Зэв сьӧкыд, кор гижны быть колӧ, а тэ он кӧсйы. Водзӧ зільны менӧ ышӧдӧны гӧтырӧй да нывъясӧй – медводдза лыддьысьысьяс да «критикъяс». Критиканыс аслыспӧлӧс: кыла насянь сӧмын бурсӧ. Ме ог чайт ачымӧс гижысьӧн, ӧд ог думыштав сюжетсӧ, а сӧмын кокньӧда-лӧсьӧда сійӧс челядьлы.
Мыйла подулася коми преданньӧӧ, а ог, шуам, компьютер ворсӧм либӧ думышталӧм геройяслӧн ветлӧм-мунӧм вылӧ? Бӧръя воясӧ казялі, мый пӧчӧлы весиг некодкӧд сёрнитны чужан кывйӧн. Окота пуктыны ассьым пай пӧль-пӧч культура видзӧм-сӧвмӧмӧ.
Дмитрий шуӧ асьсӧ роч мортӧн, коді комиӧн «Видза оланныд» да «Кымын тэныд арӧс?» кындзи нинӧм оз тӧд, но кодлӧн сьӧлӧмыс висьӧ коми йӧз да кыв вӧснаыс
Элина Шлопова
Снимок-серпасыс Дмитрий Дунаевлӧн