Ухтаын Николай Парфентьевӧс быдӧн тӧдӧ. Сійӧ пукалӧ Ленин нима улича вылын либӧ ю дорын планшетӧн да серпасалӧ ветлысь-мунысь вылӧ ёрта шарж.
Кыдзи ачыс висьталӧ, гортас ветлӧ сӧмын узьны, либӧ зэр кӧ вӧтлас. Серпасасьӧ ӧд тушӧн. Гӧгӧрвоана, зэрмас кӧ, ставыс кӧтасяс, и ёрта шаржыд лоас каляка-малякаӧн.
Челядьдырся кӧсйӧм
Пасъя, ассьыс уджъяссӧ Николай Леонидович унаысь шуис «каляка-малякаӧн». Кӧть эськӧ тайӧ абу сідз. Сійӧ енбиа карикатурист, дас квайт во нин йӧзӧдчӧ «Чушканзі» журналын.
– Кыдзи ті веськалінныд сэтчӧ? – юалі Николай Леонидовичлысь.
– Первой йӧзӧдчи Ухтаса газетын, но меным пыр окота вӧлі серпасасьны «Чушканзіын». Журналсӧ ичӧтсянь тӧда. Кор волывлі Удора районӧ дед-баб ордӧ, сэки листавлі. Ичӧтсянь видлі ачым журналас моз жӧ рисуйтчыны, видзӧда да ёна зіля-серпасала. Дерт, первойсяньыс эз артмы. «Чушканзіас» тешкодь, а менам абу.
И со челядьдырся кӧсйӧмӧй збыльмис. Коркӧ смелмӧдчи да тӧдсакӧд ысті ассьым уджъясӧс редакцияӧ, сэки Григорий Хатанзейский на главредаліс. Звӧнитліс сійӧ меным, варовитыштім, корис нӧшта ыставны. Меным зэв нимкодь, «Чушканзіын» йӧзӧдча да, – вочавидзис сійӧ.
Николай Парфентьевлӧн челядьдырыс кольӧма Микуньын да Удора районын. Семьяыс олӧма карын, а сиктӧ зонка вӧлӧм ветлывлӧ дед-бабыс ордӧ. Кыдзи ачыс висьталіс, ичӧтсяньыс радейтӧма серпасасьны.
– Мам поштаын уджаліс, бать кочегараліс, – водзӧ казьтыліс Николай Леонидович. – А ме, кыдзи ачымӧс помнита, пыр кутшӧмкӧ каляка-маляка серпасала. Школаӧдз на «Аврора» рисуйті да кепкаа Ленинӧс. Мам дорӧ поштаӧ локта да бланокъясас чернилаӧн серпасася. Батькӧд гымга вӧчалам, ме ньӧр коляссьыс бара жӧ аслым перӧ ёсьта да тушӧн рисуйтча. Микуньын художествоа школа эз вӧв, сідз ачым и нуски.
Енбиыд аслыс туй писькӧдӧ
Дерт, зарни киа детинкатӧ ставныс ошкӧмаӧсь. Рӧдас татшӧм енбиаыс сэсся абу вӧлӧма. И 17 арӧса Николай аслас став уджӧн мӧдӧдчӧма Ленинградӧ художествояс академияӧ. Но сійӧс сэтчӧ абу босьтӧмаӧсь. Сэсся видлӧма пырны велӧдчыны художник-оформительӧ Петыркар бердса ГПТУ-ӧ, но и сэтчӧ пӧ эг шогмы.
– Шогӧ усин?
– Эг. Ме водзвыв тӧді, мый оз босьтны. И шогӧ эг усь. Думайті, да и ӧні тшӧтш эска, мый енбиыд аслыс туйсӧ писькӧдас.
Дядьыс туйдӧма Николайӧс мунны Сыктывкарӧ велӧдчыны пуысь вӧчасьысьӧ. Ӧд сійӧ ичӧтсяньыс жӧ пу салдатъяс вӧлавлӧма. Армияӧдзыс сэсся том морт Сыктывкарын йӧзкост художествоа промыселӧ пырӧдчӧмӧн вӧчалӧма сувенир вылӧ тшак. Вӧчалӧ вӧлӧм дзик вӧрын быдмысь кодьӧс. Нитш вылӧ пуктӧ, шляпасӧ пуӧ йиджан торъя сорасӧн мавтӧ, вылас кор ляскӧ – дзик пӧ дона гоб, сорсян кӧ, сёйны верман.
– Бӧрынджык лавкаясысь аддзывлі найӧс. Кыдз шуласны, ассьым тшакъясӧс вӧлі тӧда, – вашъялӧ Николай Леонидович.
Армияын (служитӧма Иркутск бердын радистӧн) пыр жӧ и казялӧмаӧсь Николайлысь енбисӧ. Кӧть пӧ эськӧ дзеби, мый сямма рисуйтчыны, кӧсйи пӧ лоны «збыль салдатӧн». Серпасалӧма стендъяс, дембель альбомъяс. Сэні жӧ рисуйтлӧма комиксъяс, кыдзи служитӧны армияын «Ну, погодиысь!» кӧч да кӧин. Серпасавлӧма и ӧтлаын служитысьяссӧ. Рисуйтлӧма портрет (оз пӧ вӧлі сьӧлӧмсянь артмы) да шарж. А коркӧ тшӧктӧмаӧсь рисуйтны тигрӧс, медым сэсся сыысь татуировка вӧчны.
– Прапорщик либӧ старшина вылӧ карикатура эн рисуйтлы?
– Мыйлакӧ сэки татшӧм думыс юрӧ эз и волы, – вочавидзис сійӧ.
Армияын служитігас Николай Парфентьевлы син улас усьӧма «Смена» журнал, кытысь аддзӧма Белоруссияысь Бобруйскса училище йылысь юӧр, коді Сӧветскӧй Союзын лыддьыссьӧ-ма медбурӧн. Сэтчӧ и веськӧдчӧма. Но бара на абу вермӧма сдайтны экзаменсӧ.
Кыдз ачыс висьталіс, коми зонмыд асныра, прӧста сідз оз лэдзчысь дум-кӧсйӧмсьыс, и нёль во помся «штурмуйтӧма» училищесӧ. Босьтӧмаӧсь! Кыдзи казьтыліс, «эксперимент ради» пӧ вермасны оз велӧдны карикатуристӧс серпасасьны «колана ног».
– Экзамен дырйиыс тшӧктісны серпасавны барельеф да рака. Менам бара артмис карикатура, но босьтісны. Менӧ ӧд сэні бура нин тӧдісны. Шуӧны вӧлі, тэ пӧ карикатурасӧ пейзаж либӧ натюрморт серти кокниджыка серпасалан. Профучилищетӧ «штурмуйтігӧн» весьшӧрӧ эг ов, сэні жӧ велӧдчи пуысь шкап-пызан вӧчалысьӧ, йӧзӧдчи сэтчӧс газетъясын: тешкодя серпасалі армияын служба. Ыстылі карикатураясӧс «Вожик» (Ёжик) сатира журналӧ, но эз йӧзӧдны. Бӧр гортӧ мунӧм йылысь дум эз вӧв, сэтшӧма кӧсйи велӧдчыны сэні, – водзӧ висьталӧ Николай Парфентьев.
Бӧр Войвылӧ
Бобруйскын училище помалӧм бӧрын распределенньӧ серти Николай Парфентьевӧс мӧдӧдӧмаӧсь Ухтаӧ, уджалӧма «Коминефть» РСУ-ын художник-оформительӧн. Кӧть эськӧ пӧ училищеас абу эскӧмаӧсь, мый сійӧ коркӧ вермас уджавны специальносьт сертиыс.
– Водзті жӧ РСУ-ясын колісны серпасасьысьяс. Дерт, та могысь ставкаыс эз вӧв да, пасйылісны малярӧн. Но уджсӧ вӧчим серпасасьысьлысь, мичмӧдлім плакатъяс май 1 да 9, ноябрь 7 лунъяс кежлӧ, лозунгъяс гижалім, уна мукӧдтор. Миян котырным и кафе-столӧвӧйяс мичмӧдліс, пуысь вӧлавлім, чеканка вылын вӧчасим.
Сэки жӧ Николай Парфентьев вӧлӧма бутафорӧн Вера Гойлӧн народнӧй театрын. И, дерт, артисталӧма. А 2007 воын котыртӧма Ухтаса коми культура шӧрин бердын «Радлун» театр, кӧні ӧнӧдз ворсӧны комиӧн. Матысса кадӧ воласны Сыктывкарӧ «Маръямоль» фестивальын петкӧдчыны.
– Карикатурасӧ дыр-ӧ серпасалан?
– Первойсӧ, дерт, вӧлі майшася, мися, абу тешкодь. А ӧні, уна во нин серпасася да, вит минутӧн и вӧча «Чушканзі» журналса главнӧй редактор Анжелика Геннадьевна Елфимовалысь заказсӧ. Колӧ видзӧдны олӧм бӧрсяыс, мед артмис тешкодь карикатура.
– Тэ серпасасьысь-лицедей. А мый сетӧ сцена вылын ворсӧмыс?
– Театрӧн ме «висьми» Бобруйскын велӧдчигӧн, сэні драмкружокӧ ветлі. Окота вӧлі ворсны. И кор вои Ухтаӧ, медводз корси театральнӧй кружок, а сэсся нин удж вылӧ мӧдӧдчи.
Меным ставыс ӧти лунӧ сюри: и удж, и театр, коді сьӧлӧмлы зэв колана. Первойсӧ, дерт, комиӧн сьӧкыд вӧлі ворсны. Кӧть и кывсӧ ичӧтсянь тӧді (мамӧс вӧлі видӧмаӧсь весиг, мыйла пӧ кагатӧ комиӧн велӧдан), но импровизируйтны ог куж. Первойсӧ декорацияӧ (перилӧӧ) ассьым кывъясӧс гижи, мися, сорся кӧ, видзӧдла, но эг и вермы. Джӧмдалӧмӧн ворсі. А сэсся «зубрита» вӧлі. Ӧні комиӧн бура нин сёрнита.
Шаржыд кыпӧдӧ ловру
– Николай Леонидович, тэ серпасалан и шарж. Некор эз вӧвлы сэтшӧмыс, мый кодлыкӧ эз кажитчы да, тӧкӧтьӧ ныр-вомтӧ эз кисьтны?
– Томдырйи вӧлі татшӧмторйыс. Шаржтӧ важысянь рисуйта. И шыбӧлитліс менӧ олӧмсьыс. Думайті, мый улича вылын шарж серпасалӧмыд – тайӧ «дурӧм»: пукав да рисуйт, а костас позьӧ и юыштны. А шома юрнад оз на и артмы. Ӧти нылӧс серпасалі, скӧрмис да видліс юрӧ «сатшкыны» портретсӧ. Йӧзыс весиг дінысь нуӧдісны. А верӧсыс янӧдіс менӧ. Сэтшӧма шӧйӧвоши! Весиг дугді рисуйтчыны. Но сэсся бара босьтчи, киыд ӧд лудӧ.
– «Чушканзіын» гонорарыс ичӧт. А коркӧ удайтчыліс эз мыйкӧ вузавны ыджыд донысь?
– Шаржтӧ ме серпасала и корпоративъяс дырйи: кӧлысь, чужан лун, кутшӧмкӧ гаж, ордйысьӧм… Менӧ сэтчӧ корӧны кыдз серпасасьысьӧс. Кыдзи скрипач пельӧсын «пиликайтӧ», ме пельӧсын пукала да серпасася. И ӧтчыд ӧти депутатлӧн чужан лун дырйи серпасаси. Гаж нуӧдысьыс сы вылӧ менсьым шаржӧс «аукцион» вылын вузаліс 20 сюрс шайтысь. Гӧсьтъясыс ӧд озырӧсь вӧліны. А сідз шаржсӧ 100 шайтысь серпасала.
Мӧдысь пукала вӧлі ю дорын, серпасася. Видзӧда да, зэв зумыш чужӧма ныв мунӧ. Пуксис ме дорӧ да, рисуйті сійӧс. Вашъявны кутіс нылыд. Тайӧ меным медся дона, кор уджӧй кодлыськӧ ловрусӧ кыпӧдӧ.
– А овлӧ оз, мый мӧдысь шыӧдчӧны?
–Дерт, овлӧ. Весиг шензя. Думайтан, но кодлы сійӧ колӧ, кабала вылын серпасторйыд. А, вӧлӧмкӧ, йӧзыс видзӧны сійӧс, кодкӧ вит во, кодкӧ дас во. Матыстчасны да, корӧны выльысь серпасавны. Неважӧн «Газпром» ассьыс гаж котыртліс, менӧ сэтчӧ, дерт, корисны жӧ серпасасьны. Матыстчис ме дорӧ ӧти ань и шуӧ, мый менӧ тӧдіс, тэ пӧ Лев. Да, мися, коркӧ ворсі «Волшебник Изумрудного города» спектакльын Левӧс. Висьталіс, мый сэки сылы вӧлӧма 7 арӧс, и помнитӧ менсьым мойдын ворсӧмӧс. Чуйми и, дерт, нимкодь лои.
– Николай Леонидович, петкӧдчанныд-ӧ уджъяснад выставкаясын?
– Кутшӧмкӧ гаж либӧ концерт водзын кӧ котыртӧны Ухтаса серпасасьысьяслысь ӧтувъя выставка, менсьым уджъясӧс тшӧтш корӧны. А октябрь 2 лунӧ Ухтаса шӧр библиотекаын медводдзаысь на лоӧ менам торъя выставка. <>
Екатерина МАКАРОВА.
Снимокъясыс Николай ПАРФЕНТЬЕВЛӦН гортса архивысь.