Быдӧнлы окота, медым сылӧн оланіныс вӧлі сӧстӧм да мича, медым лӧп-ёг некытӧн эз туплясь. А ӧні мӧвпыштлам, кутшӧма ми асьным нем думайттӧг няйтӧсьтам-ёгӧсьтам асгӧгӧрса вӧр-васӧ. А ӧд Войвыв сӧстӧмлунсӧ вермам видзны сӧмын ми, татчӧс олысьяс.
Кор инавнысӧ некытчӧ
Помасис гожӧм, и арыд, ог и тӧдлӧй, лэбыштас. Тӧлка юра шоперъяс ӧнісянь нин мӧвпалӧны машина кӧлесасӧ тӧвся вылӧ вежӧм йылысь. А кытчӧ воштыны шогмытӧм покрышкасӧ?
Тайӧ юалӧмыс ёна майшӧдлӧ вӧр-ва сӧстӧмлунсӧ видзысь-дорйысьясӧс. Ӧнія кадӧ миян республикаын абу сэтшӧм иныс, кытчӧ татшӧм шыблассӧ позьӧ инавны. Со и содӧ сэсся кар гӧгӧрын гырысь лӧп чукӧрыс.
Неважӧн на кӧлеса-покрышкаӧн тырӧм татшӧм инсӧ Сыктывкарса «Динамо» бердын весалісны экоактивистъяс – Коми Республикаса вӧр-ва видзан министерствоын, Сыктывкарса туй овмӧсын, «Молодёжка ОНФ» командаын, «Региональный оператор Севера» котырын зільысьяс, а сідзжӧ техническӧй лицейын велӧдчысьяс да юркарысь водзмӧстчысь йӧз.
Мырсьыны налы ковмис ёнакодь, абу ӧд кокни покрышкасӧ кыскыны джуджыд гуранысь, а татшӧмыс пӧ 700 гӧгӧр чукӧрмис. Юркарса туй овмӧссянь отсӧг вылӧ вайисны погрузчик, кытчӧ и сӧвтісны шыблассӧ. Кыкысь ветлӧмӧн лои нуӧма став кӧлесасӧ торъя инӧ, а сэсянь нин мӧдӧдасны переработайтны Дмитровса заводӧ.
Кольӧм во вӧр-ва видзысьяс ыстӧмаӧсь переработайтны 1,5 сюрс машина шына и таво бара на вӧчӧны тайӧ колана уджсӧ. Но кытчӧдз пӧ юркарын оз воссьы покрышка чукӧртаніныс, тайӧ мытшӧдыс оз и быр. Мырсьы кӧть эн, некытчӧ инавнысӧ да, татшӧм шыбласыс кутас воысь-во чукӧрмыны да няйтчӧдны вӧр-васӧ.
Машина шына оз пыр сідз шусяна ТКО лӧп-ёгӧ. Тайӧ – IV класс сикаса шыблас. Оланпас серти, сійӧс быть колӧ кытчӧкӧ коланатор вылӧ инавны. Оз позь автопокрышкасӧ шыблавны мукӧд сикас лӧп-ёг улӧ контейнерӧ. Бара жӧ экологияыс мед оз тшык. Сэсся и регионса операторлы оз позь нуны татшӧмсӧ сідз шусяна полигон вылӧ. Закон серти оз позь и сотны, сынӧдас пӧ лёк сорасыс уна веськалӧ да. Сӧмын ӧти петан туй – нуны татшӧм шыблассӧ переработка вылӧ. Кутам лача, матысса кадӧ лоӧ аддзӧма тайӧ гӧрӧдсӧ бырӧдӧм могысь позянлунсӧ.
Коді сійӧ «чераньыс»?
Сыктывкарын «Динамо» база дорын машина кӧлесаяса шыблас чукӧрсӧ бырӧдны-идравны воліс, а сідзжӧ отсӧг вылӧ юркарса туй овмӧслысь машинаяс корліс да кӧлесаяссӧ переработайтан заводкӧд сёрнитчис сідз шусяна #КомиЭкоПаук. Коді сійӧ сэтшӧмыс?
Кыдзи висьталіс юркарысь экоактивистка, Эжва районын уна судтаа керкаын иналӧм могысь лӧп-ёг чукӧртанін котыртысь Арина Сажина, «чераньтӧг» оз коль налӧн ни ӧти десант.
И сідз, тӧдмасим черань паськӧмӧн зільысь Александр Чепуркокӧд. Дас воысь дырджык нин водзмӧстчысь мужичӧй водзсасьӧ аснаукӧн шыблас чукӧръяс лӧсьӧдӧмлы паныд. И коймӧд во тайӧ колана уджсӧ вӧчӧ чераньӧ пасьтасьӧмӧн.
– Ставыс пансис 2019 воын. Сэки ми, юркарын да Эжва районын олысьяс, ӧтувтчим вӧр-ванымӧс лӧп-ёгысь видзӧм могысь, – висьталіс Александр. – Тӧдмалім «Чистомэн» проект йылысь да окота лои сійӧс тшӧтш збыльмӧдны. «Чистомэныс» – тайӧ морт, коді ныр-вомас маска пасьталӧмӧн чукӧртӧ-весалӧ лӧп-ёг. Татшӧм паськӧматӧ йӧзыс, дерт, казялӧныджык, и вӧр-вакӧд йитчӧм гӧрӧдсӧ ӧтув разьӧм могысь кокниджык найӧс ышӧдны. Ёртъяс менам водзті тшӧкыда шулісны, тэ пӧ дзик черань кодь, быдлаысь лӧп-ёгсӧ аддзан да ӧдйӧ пелькӧдан. Со и лои миян котырын асланым экогерой – черань.
Александр шуӧ, первойсӧ пӧ сьӧкыд вӧлі татшӧм паськӧмнас пелькӧдчыны, но кроссфитысь тренировкаяс да уявны радейтӧмӧй ёна отсалӧны уджын.
Апрельсянь ноябрӧдз Александр ёртъясыскӧд, на лыдын Арина Сажина, Виктор Вишневецкий, Константин Мороков, Юлиана Морокова, шойччан лунъясӧ пелькӧдчӧны кар гӧгӧрын. Ыджыд удж нуӧдӧны ӧтуввезйын, медым унджыкӧн тӧдмаласны налӧн колана удж йылысь. И ӧткӧн, и ыджыд котырӧн найӧ лунысь-лун сӧстӧммӧдӧны войвыв вӧр-васӧ.
А кыдзи позьӧ йӧзсӧ ӧлӧдны кытчӧсюрӧ лӧп шыблалӧмысь? Дерт, ичӧтсяньыс нин колӧ томуловӧс велӧдны видзны вӧр-ванымӧс. Сӧстӧм карын, сикт-грездын кыпыдджык ӧд овнысӧ. Юркарын Дырнӧсса эко-шӧринын тшӧкыда котыртлӧны «Сӧстӧм субӧта» акция, кор быдӧн вермӧ вайны переработка вылӧ быдсикас шыблас. Тані жӧ йӧзыс гӧгӧрвоӧны лӧп-ёгсӧ торйӧн чукӧртӧмлысь коланлунсӧ, велӧдчӧны овны сідз, медым этшаджык вӧлі шыблас-колясыс.
Аттьӧ налы, кодъяслӧн сьӧлӧмыс висьӧ вӧр-ва сӧстӧмлун вӧсна, кодъяс уна кад да вын видзӧны тайӧ гӧрӧдсӧ бырӧдӧм могысь. Но колӧ ӧтув зільны: тадзисӧ уджыс ладмӧджык. <>
Екатерина МИКУШЕВА.
Снимокъясыс ӧтуввезйысь.