Виктор Савин нима академическӧй драмтеатр сентябрь 2 лунӧ восьтіс ассьыс 93-ӧд сезонсӧ «Поминальная молитва» спектакльӧн.
Шӧр рольсӧ – гӧль еврей Тевьеӧс – ворсіс Россияса нималана актёр Андрей Ургант. Режиссёрыс «КУКАRТ» войтыркостса акань театръяслӧн фестивальса президент, «Мойдысь ордын» фестивальса жюриӧн веськӧдлысь Давид Бурман.
Медся тӧдчанаыс – лов
Григорий Горинлӧн «Поминальная молитва» пьеса – медся нималанаяс лыдысь. Сюрӧсас босьтӧма, кыдзи царскӧй Россияын увтыртісны еврейясӧс.
Ставыс вӧчсьӧ Украинаса Анатовка грездын. Гӧль еврей Тевьелӧн семьяыс олӧ буретш сэні, кытысь найӧс и вӧтлӧны. Гӧтырыскӧд быдтӧмаӧсь вит нылӧс. И Тевье кӧсйӧ, мед найӧ вӧліны шудаӧсь, да корсьӧ налы озыр верӧс. Но нывъясыс вӧчӧны ас ногыс, кыдзи корӧ сьӧлӧмныс. Ыджыдыс оз кӧсйы ӧтлаасьны озыркӧд, а петӧ верӧс сайӧ гӧлиник вурсьысь Мотл сайӧ. Мӧдыс – ӧтлаасьӧ Перчик революционер-студенткӧд, коймӧдыс – православнӧй писаркӧд, весиг эскӧмсӧ вежӧ, мыйӧн дойдӧ бать-мамсӧ…
Режиссёр Давид Бурманлӧн кывъяс серти, тайӧ постановкасӧ дасьтыны босьтчӧмаӧсь абу политикаын ӧнія лоӧмторъяс вылӧ подуласьӧмӧн. Но збыльвылас артмӧ, мый сэні зэв стӧча петкӧдчӧ ӧнія кадыс.
Давид Бурман сідзжӧ пасйис, мый сылы, кыдз режиссёрлы, мӧрччӧма жӧ «русофобияыд».
– Менам вӧлі мӧвпыштӧма удж Словенияын, дасьтыны «Дневник Анны Франк» спектакль, но сы вӧсна мый ме роч режиссёр – ӧткажитісны. И веськыда та йылысь шуисны: «роч да – он ков». А ӧд коркӧ ставныс ӧтлаын ёртасьӧмӧн овлісны, кутшӧм кӧть кывъя войтырӧн эн вӧв. Мыйла бара ставыс гудыртчис? Мортыс му вылас локтӧ пасьтӧм, и таладорсьыс мунӧ пасьтӧм. Мый миян кольӧ – лов. И тайӧ спектакльыс ӧнія кадӧ зэв тӧдчана. «Поминальная молитва» – тайӧ пьеса, коді петкӧдлӧ, кыдзи сарлӧн государство вермӧ пасьвартны уна кывъя войтырлысь ӧтувъялунсӧ. Ӧтув овлісны да уджавлісны и еврейяс, и рочьяс, и украинечьяс, но мыйлакӧ коліс государстволы тайӧ «юр висьӧмыс»? Ӧні дзик жӧ сідз артмӧ, кор вӧвлӧм ӧтувъя республикаясын виччысьтӧг лоим ковтӧмӧсь. Чайта, медшӧрыс абу сійӧ, кутшӧм кывъя войтыр лыдӧ тэ пыран, а кутшӧм тэ ачыд кыдзи морт, – юксис олӧм да спектакль йылысь мӧвпъясӧн Давид Семёнович.
Сценасӧ мичмӧдӧма театрысь художник Эрик Вильсон. Сэні абу уна декорацияыс, но эмӧсь сідз шусяна детальяс, аслыспӧлӧс пасъяс. Шуам, телега, кодӧс пӧрысь да омӧлик вӧв пыддиыс кыскалӧ Тевье. Позьӧ шуны, мый тайӧ сылӧн крест, кодӧс сійӧ нэм чӧжыс нуӧ ачыс. Ӧшкамӧшкаӧ моз гезйӧн йитӧма сиктсаяслысь керкаяссӧ. Гез – тайӧ аслыспӧлӧс пас – семья, суседъяс, войтыр костын йитӧд. Гезйысь жӧ сулалӧ пу: сылӧн вожйыс, вужйыс бара жӧ индӧны рӧдвуж да вужвойтырлӧн йитӧд вылӧ. Збыль ӧд миян олӧмным йитчӧма ӧта-мӧдкӧд, некутшӧм войтыр, кутшӧм кыв вылын кӧть сійӧ оз сёрнит, абу торъя.
Спектакль дорӧ шыладсӧ корсьӧма да тшӧтш и ачыс лӧсьӧдӧма театрысь композитор Николай Григорьев. Спектакльын юргисны и роч, и украинаса, и еврей шылад да потандорса сьыланкывъяс. И тайӧ бара жӧ петкӧдлӧ войтыръяслысь йитӧдсӧ. Ӧд кутшӧм кывъя войтырӧн кӧть эн вӧв, сьылан кӧлысь дырйи, потанын кагатӧ качайтігӧн. Аслыспӧлӧс ру пыртіс спектакльӧ музыкантлӧн скрипкаӧн ворсӧм.
Абу кокньыд удж
Давид Бурманлӧн кывъяс серти, Сыктывкарын «Поминальная молитва» спектакль дасьтӧм йылысь мӧвпыс чужӧма вит во сайын нин.
Кӧсйӧмыс збыльмӧма таво. Медводдза «читкаяс» заводитчӧмаӧсь февральын, август чӧж репетируйтӧмаӧсь. Андрей Ургант буретш тӧлысь нин олӧ Сыктывкарын.
– Веськыда кӧ шуны, ме тані мӧдӧдысь нин уджала, – висьталӧ Андрей Львович. – Кызь арӧсӧн уджалі стройка вылын, кыскалі 70 килоа цемент мешӧк. Кокньыдджык сэки вӧлі, тайӧ спектакльсӧ дасьтӧм дорысь.
Пиӧй (Иван Ургант – нималана шоумен, артист) звӧнитчис да юасьӧ, кыдзи пӧ? Мися, сьӧкыд, нинӧм менам оз артмы. А Иван меным и шуӧ: «Батьӧ, шуин кӧ тэ меным ӧні, мый ставыс класснӧ, а сэсся петін сцена вылӧ и ворсін шогмытӧма, тайӧ эськӧ вӧлі лёкджык. Бурджык шу, мый ставыс лёк, а сэсся бӧрыннас лоас бур».
Зіли, артистъясӧс тшӧтш, кодъяскӧд ми ёртъяс нин, ышӧді бур вылӧ.
Сыктывкарса театрын уджыс меным зэв тӧдчана, тайӧ донъявны позьтӧм опыт, ӧтлаын ворсны артистъяскӧд, кодъяс олӧны оз «парникын моз» кыдзи Москваын да Ленинградын. Ме ачым Ленинградысь, и тайӧ карыс меным Ленинградӧн и коли. А ӧні кыдзи и мӧда овны Сыктывкартӧг? Дерт, татчӧ ог вудж, но волывлыны кута.
Еврей рӧдысь роч морт
– А спектакльлӧн темаыс меным зэв матыс, – водзӧ висьтасьӧ Андрей Ургант. – Коркӧ менсьым журналистъяс юалісны: «Кор тіянӧс кутісны тӧдмавны улич вылын?». А ме вочавидзи, мися, кор меным вӧлі 12 арӧс. Сэки ме позьтӧминті вуджи туйвеж, и грузӧвиксьыс шоперыс сувтіс да скӧра шуис: «Куда прёшь, жидовская морда?». И спектакльыс тшӧтш та йылысь, и менам еврей рӧдысь бать йылысь, менам ыджыд мам, менам тьӧтка йылысь. Мамӧй, Нина Ургант, – а кутшӧм вир сыын сӧмын абу гудрасьӧма. Ме еврей рӧдысь роч морт, джынвыйӧ иудей, православнӧй эскӧма. Ставыс тайӧ меным матын, гӧгӧрвоана, интереснӧ. И муӧдз копыр театрлы, мый сетісны позянлун ворсны тайӧ постановкаас.
Менсьым юасьӧны: «Мыйла абу Москваын? Мый тэ сэні вӧчан?». А ті, мися, меным вӧзйинныд татшӧм спектакльын ворсны? Эн. Та вӧсна ме вои Сыктывкарӧ. И окотапырысь уджала. И кута волывлыны, а тіянӧс вунӧда кутшӧмкӧ кад кежлӧ, кытчӧдз мыйкӧ сэтшӧмтор он вӧзйӧй. А сідз, ме радейта Москва и Питер… Позьӧ ворсны сэтшӧм спектакль декорациятӧг, жырйын, мый нэмсӧ кутасны казьтывны, аттьӧавны. А позьӧ зарниын ворсны сідз, мый сьӧласьны кутасны.
– Андрей Львович, ті шуинныд, мый сьӧкыд вӧлі дасьтысьны, пиыдкӧд весиг та йылысь телефон пыр сёрнитӧмныд. А сійӧ эз шмонит, кор тӧдмаліс, мый мунанныд уджавны Сыктывкарӧ? «Вечерний Ургантын» сійӧ тшӧкыдакодь шмонитліс Коми Республикаса нелючкияс йылысь. Волас оз премьера вылӧ?
– Ме некор эг кывлы сысянь Коми йылысь шмонитӧмсӧ, сы вӧсна мый ог видзӧд «Вечерний Ургант» телепередачасӧ. Пиӧй зэв рад, мый ме уджала, а ог тӧв чужъяв. Меным тані кажитчисны театрын веськӧдлысьыс, артистъясыс. Иван премьера вылӧ волыны оз вермы, сылӧн нёль челядь, пӧшти кыдз Тевьелӧн, уджалӧ. Дерт, сійӧ ӧні абу быд лун эфирын. Иван Россияын, некытчӧ эз мун. Эн лыддьӧй, эн эскӧй, быд нинӧм абусӧ кӧ сы йылысь гижӧны, – вочавидзис Андрей Ургант.
Кодлыкӧ – бать, а кодлыкӧ – верӧс
Виктор Савин нима драмтеатрысь артистъяс висьталӧны, мый налы нимкодь уджавны ӧти сцена вылын Андрей Урганткӧд.
Ольга Носкова, коді ворсіс Тевьелысь Голда гӧтырсӧ, пасйис, мый спектакльыс вежис олӧмын мытшӧдъяс вылӧ видзӧдлассӧ. Сідз ӧд и эм, шогыд да шудыд орччӧн ветлӧны. И постановкаын тайӧ пыр тыдаліс: Голда кувсис внучкаыслӧн чужигӧн, кӧлысь дырйи вӧтлӧны еврейясӧс да с.в. И видзӧдысьлӧн сьӧлӧмкылӧмъясыс тадзи жӧ вежласисны: горш дорыд гӧрддзасьӧ, синваыд доршасьӧ, а артистъяс нин шмонитыштасны, да серамыд петӧ. Тевье помас зэв стӧча шуӧ (спектакль чӧжыс сійӧ зэв уна сюсь мӧвп висьталӧ еврейяслӧн библияысь), мый серавтӧг сьӧкыдлунтӧ он вермы венны.
Анна Боянлӧн кывъяс серти, видзӧдысьяс пиысь кодкӧ аддзас тайӧ спектакльысь сӧмын мужичӧй да ань костын муслун:
– Меным тайӧ спектакльыс восьтіс батьлысь нывъясыс дорӧ муслунсӧ. Кутшӧма Тевье радейтӧ ассьыс челядьсӧ! Давид Семёнович меным шуӧ репетиция дырйи, мед петкӧдла бать дорӧ нывлысь муслунсӧ. Кыдзи пӧ тэ эськӧ аслад батьыдлы шуин… А ме некор эг тӧдлы тайӧс. Ме водз коли батьтӧг и ог тӧд тайӧ сьӧлӧмкылӧмсӧ. И Андрей Львович меным сетіс сійӧс. Сійӧ меным ёна отсаліс рольӧ пырны…
– Да эг жӧ! – бара пырӧдчис сёрниӧ Андрей Ургант. – Спектакльын ворсӧм – тайӧ ӧтувъя удж. Тэ сетін пас, и мукӧдыс пырӧдчисны. Мыйла футболын оз артмы? Сы вӧсна, мый оз кужны ӧтув ворсны. А Анна Боян – енбиа ворсысь. Кор ме аддзи сійӧс, пыр жӧ сьӧлӧмӧ йиджис…
– Ме сэки ворсі мойдын лӧп чукӧр, – шуис Анна.
– Позьӧ и сэні петкӧдлыны ассьыд сямтӧ, – ошкыштіс том артисткаӧс Андрей Ургант.
Нималана актёр да режиссёр ошкисны Виктор Савин нима драмтеатрысь ворсысьясӧс. Торйӧн пасйисны Денис Рассыхаевӧс, коді тайӧ спектакльын ворсіс гӧлиник вурсьысь Мотлӧс.
Давид Бурманлӧн кывъяс серти, Денис Рассыхаев дасьтысигӧн нёль роль ворсӧма: кодкӧ висьмӧ, и сійӧ вежӧ. «Денис сэтшӧм енбиа, быд персонажлӧн куӧ пырӧдчӧ, аслысногӧн петкӧдлӧ.
Водзӧ сэсся Тевьеӧ кутам пыртны. Тайӧ лоас, дерт, мӧдпӧлӧсджык петкӧдчӧм, но тшӧтш зэв интереснӧй. Сыкӧд кутам уджавны на».
* * *
Пасъям, Андрей Ургант Сыктывкарын ворсас дас спектакльын. Виктор Савин нима драмтеатрӧн веськӧдлысь Михаил Матвеев сідзжӧ тӧдчӧдіс, мый «Поминальная молитва» кындзи видзӧдысьяслы дасьтӧны «Пигмалион», «Каштанка» да челядьлы мойд. <>
Екатерина МАКАРОВА.
Снимокъясыс Коми Республикаса Виктор Савин нима академическӧй драмтеатрысь.