Гранта уджтаскӧд йитӧдын гижам Удмуртияса Сарапул карын коми рытпук нуӧдӧм йылысь. Сэтчӧс «Содружество» карса общественнӧй котыр ыджыд удж нуӧдӧ томуловӧс сӧвмӧдӧм могысь, тшӧтш и регионъяскӧд йитӧд кутӧ, медым Сарапулса ныв-зон бура тӧдісны мукӧд войтырлысь культура-оласногсӧ. Та понда радпырысь окотитісны нуӧдны асланыс карын коми рытпук. Казьтыштам, таӧдз татшӧм аддзысьлӧм-гажсӧ нуӧдісны Марий Элса Йошкар-Олаын.
«Содружествоӧн» веськӧдлӧ Юлия Владимировна Седова. Сы серти, татшӧм паныдасьлӧмыс нӧшта на матыстӧ рӧдвуж войтырӧс. Ныв-зонлы окота лоӧма унджык тӧдны коми войтыр йылысь, волыны Коми Республикаӧ, а ми радпырысь виччысям.
Юлия окотапырысь висьталіс удмуртъяс йылысь. Зэв важся войтырлӧн пӧ эм легенда, кыдзи лоӧмаӧсь. Коркӧ ёна важӧн, кор олӧмаӧсь на алангасар великанъяс, ӧти племяын чужӧма зонка.
Сетӧмаӧсь сылы Уд ним. Тушанас абу ыджыд вӧлӧма, но зэв сюсь. Уд лоӧма медбур вӧралысьӧн, но тайӧ абу кажитчӧма старейшинаяслы. Дӧзмӧмаӧсь найӧ да вӧтлӧмаӧсь Удӧс асланыс котырысь.
Мунӧма зонкаыд ю дорӧ корсьны аслыс оланін да паныдалӧма нылӧс, коді нималӧма ку бура вӧдитны-песны кужӧмӧн. Ӧти рӧдсаыс сійӧс эновтӧмаӧсь жӧ. Уд да нылыд костын ыпнитӧма радейтчӧм. Насянь и артмӧмаӧсь удмуртъяс.
Кианыс гусли, а сьӧлӧманыс — сьыланкыв
Удмуртъяс ёна радейтӧны сьывны. Та кузя налӧн весиг кывйӧз эм: «Киын — гусли, а сьӧлӧмын — сьыланкыв».
Сьылігтырйи и олӧны удмуртъяс олӧм чӧжныс. Нывбаба-аньяс дзик пыр кужӧны лӧсьӧдлыны сьыланкывтӧ аддзӧмторйысь: вермӧны гӧсьтъястӧ тадзи вочаавны либӧ сьылӧмӧн олӧм йывсьыс висьтавны.
Вӧзъям тӧдмасьны удмуртъяслӧн «Та коркалэн шулдырез» йӧзкостса сьыланкывйӧн, кӧні висьтавсьӧ олӧм философия йылысь: ставыс бур, кор эм бать-мамыд, кор ывла вылын дзоридзалӧ…
«Та коркалэн шулдырез»
Та коркалэн шулдырез
Мемей дядяй вань чоже.
Та азбарлэн шулдырез
Вож гуждоръёс вань чоже.
Та бакчалэн шулдырез
Мак сяська вань чоже.
Та урамлэн шулдырез
Льомпу сяська вань чоже.
Та бусылэн шулдырез
Зег сюрелан вакытэ.
Та возьёслэн шулдырез
Вож турынъёс вань чоже.
Та нылъёслэн чеберез
Йыраз чалма понон чоже.
Та пиослэн шулдырез
Азвесь часъёс шуккытозь.
Сьодчабейлэн чеберез
Тодь сяськаез вань чоже.
Мынам пинал дауре
Пинал мылкыд вань чоже.
Вочаась удмурт ног
Удмурт кыв — удмуртъяслӧн да бесермяналӧн национальнӧй кыв. Кывйыс пӧ абу кокни, но, чайтам, позьӧ велӧдны гоз-мӧд кыв ӧта-мӧдӧс вочаалӧм могысь.
Зечбур! — Здравствуй!
Зечбуресь! — Здравствуйте!
Кыче ужъёсыд? — Кыдзи делӧясыд?
Кыче мылкыдыд? — Кутшӧм ловруыд?
Туж бадзым тау ваньмыз понна! — Ыджыд аттьӧ ставсьыс!
Зеч лу! — Аддзысьлытӧдз!
«Бурановоса пӧчьяс» нимӧдісны
Удмурт войтырлӧн сёян — табани, кокрок, шекера, быскыли да, дерт жӧ, перепечи. Бӧръя йывсьыс став мирыс тӧдмаліс нималана «Бурановоса пӧчьяс» отсӧгӧн.
Перепечиӧн шусьӧ, би водзын войнас пӧжалӧны да, ӧнія кадӧ тшӧтш и духовкаын дасьтӧны.
Вӧчны сійӧс абу сьӧкыд, а тыралӧны (начинкасӧ дасьтӧны) быдсяманас. Но быть колӧ содтыны сэтчӧ чипан колькъя-йӧла гудрас.
Няньшом вылӧ ковмас: 2,5 стӧкан шобді пызь, 0,5 стӧкан рудзӧг пызь, 200 мл ва да сов.
Тыравны: 300 г порсь яй, 2 ыджыд пань кӧнтусь вый, 200 г свежӧй капуста, 1 лук, сов, ас серти специя.
Гудрас вылӧ: 3 чипан кольк, 50 мл йӧв.
Медводз дасьтам начинкасӧ. Посньыда вундалам капуста да лук. Кӧнтусь выйӧн неыджыд би вылын пражитам шырӧм яй, капуста да лук. Солалам да содтам ас кӧсйӧм серти приправа. Гудралам 1,5 стӧкан шобді да рудзӧг пызь. Содтам ва, солыштам. Вочасӧн содтам кольӧм пызьсӧ, медым няньшомыс эз ляксьы киад. Вевттям салфеткаӧн да кольлам 20 минут кежлӧ. Сэсся гудралам чипан кольк да йӧв.
Няньшомсӧ юклам торъяс вылӧ да вӧсньӧдлам 12 см пасьтаӧдз кымын. Дорышсӧ чеплялам да топӧдлам. Пуктам кӧрт лист вылӧ. Позьӧ мавтны кӧрт листсӧ кӧнтусь выйӧн либӧ вольсавны сэтчӧ пӧжасян кабала.
Быд юкӧнтор вылӧ кисьтам 2 ыджыд паньӧн чипан колькъя-йӧла гудрас. Пӧжалам 180 градусӧн 15-20 минут. Перепечи вайӧны пызан вылӧ пӧсьӧн.
Нянь да сов!
Екатерина Микушева.
Снимокъясыс Сарапул карса «Содружество» котырлӧн.