Ывлаын ёнакодь нин кӧдздӧдіс. Но кодсюрӧ ньӧти оз кынмыны – октябрь пом, а найӧ котӧртӧны ю дорӧ да повтӧг уськӧдчӧны… купайтчыны. И вӧчӧны тайӧс нимкодьпырысь. А менӧ йир-мӧг босьтіс, кор син водзӧ сувтӧді татшӧм серпассӧ.
Сыктывкарса «моржъяс» пиысь ӧти – Лариса Гвардина. Сыкӧд и сёрнитыштім.
Ань чужӧма-быдмӧма Ямал-Ненеч кытшса Наръян-Марын. Ӧкмыс класс помалӧм бӧрын локтӧма Сыктывкарӧ велӧдчыны вурсьысьӧ да сэксянь и вужъясьӧма татчӧ.
Сэсся петӧма верӧс сайӧ, чужтӧма куим челядьӧс. Ыджыд нылыслы кызь вит арӧс нин, пиыслы – дас кӧкъямыс, а ичӧт нылыс мӧдӧд классын на велӧдчӧ.
Сёрӧнджык нин Лариса (ёртъясыс тӧдӧны сійӧс ёнджыкасӧ Лараӧн) велӧдчӧма экономистӧ да дыр уджалӧма страхуйтан да реклама котыръясын.
–Лара, а кыдзи ті «моржӧн» лоинныд?
–2019 воын семьянымӧс суис неминуча, и тайӧ ӧдйӧ верстяммӧдіс менӧ, пӧрччӧдіс, кыдз шуласны рочьяс, алӧй-гӧрд ӧчкиӧс.
Ме эг тӧд, кытчӧ инасьны. И другысь зэв окота лои уялыштны кӧдзыд ваын. Абу патераса ваннаын, а юын. Буретш сійӧ жӧ кадӧ син улӧ уси Сыктывкарса «моржъяс» йылысь юӧр. Гижи налы. Дзик пыр и вочавидзисны, корисны волыны на дорӧ сёрнитыштны, гӧгӧрвоны, збыльысь-ӧ тайӧ колӧ меным, ӧти кывйӧн – видлыны ассьым вын-эбӧсӧс.
И со 2019 вося январь 4 лунӧ ме медводдзаысь купайтчи Киров нима паркбердса Сыктыв юын. Сійӧ кадсяньыс заводиті уявны зэв тшӧкыда, но эг кывзы унджыктор тӧдысь выль ёртъ-ясӧс, да чорыдакодь висьми. Гӧгӧрвоана ӧд, кӧсйӧмыд кӧть зэв ыджыд, вир-яйыд ньӧти на абу дась, тренируйттӧм на да. Сэсся и лов вылын сэки вӧлі зэв сьӧкыд.
Бурдӧм бӧрын сэсся кывзыси нин. Ёртъяслӧн вӧзйӧмъясыс отсалісны петны депрессияысь, ваыд бурдӧдіс менӧ.
–А кыдзи колӧ заводитны «моржуйтны»?
–Быдӧн бӧрйӧ, кыдзи сылы бурджык да лӧсьыдджык. Медтӧдчанаыс – ёнмӧдны вир-яйтӧ аслад ӧдӧн.
Ме купайтча быд лун поводдя вылӧ видзӧдтӧг. Та-тшӧм ногӧн кывза да донъяла ассьым вир-яйӧс. Ю дорӧ пыр локта подӧн. Тайӧ каднас шонала. Водзті, кор ичӧт-джык на вӧлі Катя нылукӧй, ю дорӧ даддьӧн сійӧс кыскывлі. Тадзисӧ нӧшта на ёнджыка шонавлі, да и кагукӧй рад вӧлі. Ӧні корсюрӧ сійӧ купайтчӧ жӧ мекӧд.
Тӧвнас пыралам йӧрданӧ. Асланым мужичӧйяс локтӧны инструментъясӧн да поткӧдлӧны йисӧ. Но сэні он вермы паськӧдчыны. Та вӧсна таво ме купайтчи и тулыснас. Дерт, ыджыд ваад пыригӧн эг тӧд, мый менӧ виччысьӧ. Но ставыс колис бура, та понда «моржуйті» и водзӧ.
Сэсся эм менам ёрт – Стас Павлов, коді быдторйын меным отсалӧ. Сыкӧд ми котралам тӧвнас купальник-трусик кежысь. Но ёна кӧдзыд дырйи (коркӧ весиг 32 градус вӧлі), колӧ пасьтавны шапка-кепысь да шарп. Вир-яйыд оз кынмы, а сӧмын ки-кокыд да горшыд. Сыкӧд жӧ тренируйтчам кад вылӧ, дыр-ӧ вермам пукавны кӧдзыд ваын.
Стаскӧд жӧ и мӧвпыштім видзӧдлыны да донъявны, кымын кадӧн вермам кывтны восьса ыджыд ваын. Шуим – вӧчим. Кырувса купайтчанінсянь воӧдчим Киров нима паркӧдз. Дерт, асланым матысса водзын кывкутам да, корлім спасательясӧс кывтны миянкӧд орччӧн пыжӧн.
Кывтігас сэтшӧм мичаа петкӧдчӧ юркарным. Тайӧс колӧ аддзывны. Варччим кокньыда, повтӧг. Та понда урчитӧминын эгӧ сувтӧй, а воӧдчим Заречьеӧдз. 2,5 километр кывтім 40 минутӧн.
Регыд мысти мӧвпыштім нюжӧдны маршрутнымӧс. Бара корим отсӧг вылӧ мездысьясӧс. Ваӧ пырим Краснӧй Гӧра инсянь да воӧдчим Заречьеӧдз жӧ, кытчӧдз матӧ 7 километр.
Эмӧсь миян и тӧвся рекордъяс. Кыкнад кокньыдджык венны сьӧкыдлунсӧ, онджык пов быттьӧ, юксян ёртыдкӧд видзӧдлас-полӧмнад, но вӧчан. И радлун-вермӧмыс кык вылӧ жӧ! Ставсӧ снимайтам, вӧчам видео, йӧзӧдам соцсетьясын.
–Кымын морт «моржуйтӧ» Сыктывкарын? Ті ставныскӧд тӧдсаӧсь?
–Миян котырын 15-20-ӧн, 40 арӧссянь да ыджыдджык арлыдаяс. Накӧд ми топыда ёртасям, ӧтлаын уялам, сувтӧдлам ю дорӧ ичӧтик палатка-чом да сэні ӧтвылысь гажӧдчам, пасъям чужан лун, Выль во да мукӧд гаж. Мужичӧйяс пыр мичмӧдӧны дзоридзьясӧн купайтчанінсӧ да медся кынмысьяслы козьналӧны торт. Ёрта-ёртлы пыр дасьтам козинъяс, нуӧдам конкурсъяс. Олам ӧти семьяын моз, отсасьӧмӧн да ӧта-мӧдӧс кылӧмӧн-пыдди пуктӧмӧн.
Эмӧсь и ӧтка «моржъяс». Найӧ ас йывсьыныс нинӧм оз висьтавны. Воласны, купайтчасны да бӧр мунасны.
–А верманныд кутшӧм-кӧ тӧдчана вермӧмӧн юксьыны?
–Республикалы 100 во тыригкежлӧ мӧвпышті кывтны помся 100 минут. Но дзик пыр тайӧс вӧчны эз вӧв позянлуныс, коліс медводз дасьтысьны. Кык вежон мекӧд уджаліс спасатель котырысь бурдӧдысь, сетіс колана вӧзйӧмъяс, а сэсся ачыс жӧ кывтіс мекӧд, сӧмын пыжӧн, кадысь кадӧ юасис, ставыс-ӧ лючки.
Вӧлі сентябрь 14 лун. Кӧдзыд, зэра да тӧла поводдя. Юыс ёнакодь нин ляпкалӧма. Варччыны мойвиис сӧмын 95 минут. Сэсся эг кут вермыны, ваыс эз тырмы да, ковмис сувтны. Водзӧ эськӧ подӧн мунышті, но… ки-кок дубаліс. Та пӧрйӧ ковмис эновтчыны.
Но та вылын бара жӧ эг сувт. И октябрь 8 лунӧ, вӧлі зэв нин кӧдзыд, кывті марш-рутлысь коляссӧ. Сии тайӧ вермӧмсӧ мамуклы. Сылӧн тайӧ лунӧ вӧлі чужан лун.
–Кутшӧм могъяс пуктанныд ас водзаныд?
–Меным сьӧлӧм серти «моржуйтӧмыс». Сійӧ вежис став олӧмӧс. Ме ӧні ньӧти ог нёрпав-вись, вӧснялі, аддзи выль ёртъясӧс, уджала аслам вурсянінын, тшӧтш и челядькӧд пионер котыр лӧ-сьӧдім. Ас коддьӧмкӧд тӧдмасям да паськӧдам йитӧд мукӧд карса «моржъяскӧд», юксям вермӧмъясӧн. Окота накӧд и ордйысьӧмъяс вылӧ веськавлыны, выннымӧс видлыны.
Ме абу спортсменка, менам тренер абу. Та понда мый вӧча, ставыс – сьӧлӧмсянь. Вена быдсикас мытшӧд-падмӧг. Менам уна ёрт, матыссаяс пыр отсасьӧны. Ола да нимкодяся. Быдтор вылӧ лоис аслам видзӧдлас, эг кут повны восьтыны ассьым сьӧлӧмкылӧмъясӧс.
Ме серти, быдӧнлы колӧ аддзыны асьсӧ. Ме «морж», и таысь меным нимкодь!
Надежда ПУНЕГОВА.
Снимокъясыс Лара ГвардиналӦн гортса архивысь.