Сентябрь 23 лунӧ Коми Республикаса Национальнӧй библиотека котыртліс Иван Ильич Белыхлы сиӧм аддзысьлӧм. Буретш тайӧ лунас гижысьлы, журналистлы тырис эськӧ 75 арӧс, но матӧ сизим во нин сійӧ абу миянкӧд. Иван Ильич йылысь казьтылӧмъяснас юксьыны волісны рӧдвужыс, уджъёртъясыс. Ставныслы паметяс сійӧ кольӧма авъя, вежавидзысь да рам мортӧн. Александр Ульяновлӧн кывъяс серти, ошкыштасны кӧ пӧ, гӧрдӧдас пель йылӧдзыс да кинас ӧвтыштас: эн кыпӧдӧй-лэптӧй менӧ.
Сідзжӧ пасйисны Иван Ильичлысь уджачлунсӧ. Юрсӧ пӧ пызан дор-сьыс оз лэптыв, быд здукӧ мыйкӧ шаркӧдӧ-гижӧ. Либӧ книга бӧрся книга апалӧ-лыддьӧ. Чужан Паль сиктса школаӧ котралігас на лыддьысьӧм пондаыс весиг синсӧ тшыкӧдлӧма. Сэки нин ичӧтик Иванлы кӧвъясьлӧма зонпоснисянь «ӧчкиа пропессор» ним. Гижӧдъясас пӧ Иван Белых радейтліс казьтывны ассьыс челядьдырсӧ. Со ӧтиысь неыджыд юкӧн: «Ӧнӧдз казьтывла Анисья бабӧс, батьлысь мамсӧ, коді нелямын сайӧ во нин абу свет вылас. Сылӧн кулігас ме квайт арӧса вӧлі. Бать-мам водз асывсянь сёр рытӧдз удж вылынӧсь. Менӧ кольӧны вӧлі баб ордӧ. А сійӧ оз нин вермы чеччывны. Ме, тайӧс тӧдӧмӧн, звӧз пыр (кильчӧтӧ, дерт, томнавлісны) вӧлі пышйывла ывлаӧ ас коддьӧмъяскӧд ворсыштны-котралыштны.
Баб эз ӧтчыдысь сэки шулы мам-батьлы:
–Ок, эськӧ мед бурдла жӧ Ивӧӧс нӧйтыштны. Мед оз сэтшӧма котрав.
Но эз нин сійӧ бурдлы. Сэк жӧ ме тӧді, мый шулывліс тадзисӧ эз скӧрпырысь. Вывті бур сьӧлӧма да вежавидзысь вӧлі».
Гижысьлӧн челядьдыр йылысь висьтасис и чойыс, Мария Ильинична Рогова. Сыкӧд жӧ сёрнисӧ Пальса библиотекаын зільысьяс пыртӧмаӧсь Иван Белых йылысь видеосюжетӧ. Карын петкӧдлыны сійӧс вайліс небӧг видзанінӧн веськӧдлысь Елена Михайловна Тырина. А дас во сайын юркарса коми культура шӧринын Иван Ильичлӧн лыддьысьысьяскӧд аддзысьлӧм дырйи снимайтӧм видеосӧ видзӧдӧм бӧрын племянничаыс, Елена Владимировна Цветкова, шуис, синваӧй пӧ весиг доршасьны кутіс, кылі Иван дядьлысь гӧлӧссӧ да.
Аддзысьлӧмсӧ нуӧдысь Елена Логинова вайӧдіс литература туялысь Раиса Куклиналысь пасйӧдъяс: «Художествоа творчествоас мортыс и ӧнія олӧмсӧ туялӧ, и важсьыс шоныдсӧ да югыдсӧ аддзӧ, и ассьыс лов шысӧ оз дзеб. Абу шӧйӧвошӧма талунъя сьӧкыдлунъяссьыс, бурас эскӧмӧн гижӧ… Иван Белых кужӧ тэчны сюрӧссӧ сідз, медым лыддьысьысь эз коль веськодьӧн. Медым ачыс пырӧдчис сылӧн визулас, зілис гӧгӧрвоны, мый вӧчсьӧ геройясыскӧд… Сійӧ чужтӧ-быдтӧ лыддьысьысь сьӧлӧмын долыд петасъяс, кутӧ шогӧ усьӧмысь, ӧлӧдӧ лёк вӧчӧмысь. Гашкӧ, гижысь ачыс пуктӧ ас водзас татшӧм могсӧ либӧ сылӧн артмӧны татшӧмсяма гижӧдъясыс, кодъяс вермӧны шонтыны, отсавны мортлы сьӧкыд здукӧ».
Аддзысьлігӧн эз сӧмын Иван Белыхлӧн гижӧдъяс йылысь сёрнитны, но и олӧм туйсӧ казьтыштісны. 1965 воын Пальса школа помалӧм бӧрын пырӧма велӧдчыны Коми пединститутӧ, кӧні ветлӧма тшӧтш литература котырӧ, кытысь ас кадӧ петлӧмаӧсь гижысьяс Василий Юхнин, Яков Рочев, Альберт Ванеев. Институт бӧрас Иван Белых сетчӧма журналистикаӧ, уджалӧма «Югыд туй» («Коми му») газетын, Коми небӧг лэдзанінын, «Йӧлӧга» газет редакцияын.
Журналист ёртъясыс – Виктория Пименова, Галина Макарова, Ганна Холопова, Алексей Полугрудов – тшӧтш юксисны ӧтувъя удж йылысь казьтылӧмъяснас. А Валерий Каракчиев висьтасьӧмсӧ гижӧма видео вылӧ, чери кыйӧмыс пӧ сылы ёна кажитчыліс. Отпускалӧм бӧрас пӧ локтас редакцияӧ, юала, шедіс-ӧ, да тырмымӧн пӧ кыйи, шуас. Ме пӧ шмонитышта на: радейтӧ тэнӧ чериыс.
Аддзысьлӧмсӧ помалісны Иван Ильич Белыхлӧн видео вылӧ гижӧм сьылӧмӧн. И, тыдалӧ, эз весьшӧрӧ тадзи вӧчны, ӧд ёртъясыс тшӧкыда корлывлісны сійӧс сьывнысӧ.
Павел АНОХИН.
Снимокъясыс Светлана АЛЕКСЕЕВАЛӦН.