Отеч Фёдор Востриков нэмсӧ кӧсйис восьтыны сись вӧчан ичӧтик завод… Эз, эз отеч Фёдор, а Наталья Паутова. Да сылӧн и татшӧм думыс эз вӧв, но… ӧти мича асылӧ Наталья садьмис «12 стульев» романысь тайӧ шуӧм-кывъяснас, арталіс, уна-ӧ сьӧм ковмас производствосӧ котыртӧм могысь, да и восьтіс «Белый Свет» сись вӧчан завод.
Наталья Паутова кодь аньяс йылысь шулӧны, кӧть пӧ кино снимайт. Тшапиник, кыпыд руа, повтӧм. Дас ӧти во сайын эновтӧма ставсӧ да куим челядьӧн (ӧні вит нин) вуджӧма Сыктывкарысь важ коми сиктӧ – Ыбӧ. Тані – юркарсянь 60 километр сайын, вузасян уджысь, ыджыд патераысь, машинаясысь да дзулькйӧн пуан олӧмсьыс ылын – сійӧ аддзӧма ассьыс инсӧ да сьӧлӧм вылӧ воана ноксӧ…
Межэтническӧй журналистика школаын велӧдчысьяс аддзысьлісны Наталья Паутовакӧд сылӧн мастерскӧйын. Паськыд жыръяс йиджӧма сись, воййыв турун да гортса пӧжас дук-кӧрыс. Ыджыд пызан сайын сёрни-варовитӧмыс нюжаліс часӧн-джынйӧн да, чайтсис, ставнымлы сьӧлӧмӧдз йиджис и тайӧ жырйыс, и кӧзяйкаыс. «Белый Свет» кутыськӧд тӧдмӧдӧм могысь вӧзъям висьтасьӧмсьыс неыджыд пасйӧдъяс.
Пом. Панас
«Ме гӧгӧрвои, мый олӧмын мыйкӧ абу сідз, абу колана ног, да пыр зіли лӧсьӧдыштны-вежыштны сійӧс. Ветлывлі тунасьысьяс дорӧ, сӧри, быттьӧ Енкӧла Вселеннӧйыс кылӧ быдӧнӧс. Тадз кымын жӧ, нем вӧчигмоз, муні висьтасьны вичкоын. Дыр лӧсьӧдчи, висьтаси. Сэсся тӧдмалі, мый колӧ нӧшта даръясьны (причащение). Колӧ кӧ, и колӧ. Даръяси. А сэсся машинаын нин нем виччысьтӧг 40 минут кежлӧ кымын воштылі садьӧс. Палялі да ясыда гӧгӧрвои: Енмыс эм, и Енмыс – буретш Кристос. Вобыд лыдди Евангелльӧ, вежӧрті бурвисьталӧм-юӧрсӧ.
Прамӧй неофит (эскӧмӧ выльӧн пыртӧм морт) моз дзик пыр став сьӧлӧмӧн сетчи эскӧмас: син эг лэп- тыв, грек вылӧ эг видзӧд, омӧльсӧ эг вӧч ни мӧвпыштлы. Став ёртӧс ме вошті буретш сэки. Но водзӧсӧ миян туйясным и сідз эськӧ вожалісны, ӧд олӧм вылӧ видзӧдласным дзик торъяліс».
А водзӧсӧ мый?
«Тайӧ вежандыр кадас ме пыдісянь вежӧрті, мый морт нэмыд абу помтӧм. Сэки жӧ гӧгӧрвои, мый карыд мен оз ков: сэні ставыс нин тӧдса, кокни, судзсяна. А мый водзӧ? Мый вылӧ мортыслы Олӧмыс? Гӧгӧрвотӧм. Комын арӧсӧдз та йылысь весиг эг мӧвпав: уджалі – и ставыс. А окота лои донъявны вӧчӧмторсӧ да, вежӧрті, мый вӧчӧма быттьӧ унатор нин, но сэк жӧ и нинӧм на абу вӧчӧма. Асывнас садьмигӧн вӧлі ӧти мӧвп: «Ӧдйӧджык нин мед рытыс воӧ». Уджӧй, машинаӧй, патераӧй – ставыс лоис ковтӧм. Аслам кӧсйытӧг ме «тыртӧмми». Муні удж вылысь, вузалі патераӧс да локті татчӧ…»
Керкаын медводдза тӧв
«Важся коми керка. 110 вося нин. Татчӧ воигӧн сійӧ вӧлі вежыня, пачьясыс (татшӧмыс кык: тӧвся да гожсяладорас) киссян выйынӧсь – меӧдз керкаыс 6 во сулалӧма овтӧм. Гожӧмнас вои да, басняса юрсигусьыс моз жбыръялі: «Ак, кутшӧм лӧсьыд, шоныд, гӧгӧр дзоридз, борщевик…» Кыдзи пыр овлӧ, виччысьтӧг пуксис ар, сэсся тӧв воис. И ми олім кыдз кужим: пес эз вӧв да, ломтім буржуйка-пач, тӧрӧдчим шогмана ӧти жырйӧ. Тадзи олім ми челядькӧд. Керка мӧдар джынъяс «ыджыдалісны» кӧзаяс, кодъясӧс «бӧжӧн» йӧткыштісны – сиктӧ пӧ ӧд овны локтін. Сиктын олӧмтӧ ме нэмсӧ радейті, но вӧлӧм нинӧм сы йылысь ог тӧд».
Ӧтлаын
«Верӧсӧй видзӧдіс ме вылӧ висьысь вылӧ моз. Ӧтлаын олӧмным эз артмы да, юксим. Но… эг век кежлӧ: кутшӧмкӧ кад мысти бара ӧтлаын овмӧдчим. Атеист-верӧсӧй ӧнӧдз оз гӧгӧрво, кыдзи ме воддза кодьсьыс пӧри ӧніяас.
Век на лача кутӧ, мый коркӧ лоа важ кодьыс. Но, мед виччысьӧ…
А челядь? Налӧн нимкодьыс! Карад ӧд быд здук он пет ывлаад, а тані – вӧля, кор кӧсъян, петалан.
Быд воськолын: «Бур лун! Чолӧм!». Челядьӧй ме вылӧ видзӧдӧмӧн карын быдӧнкӧд жӧ чолӧмасьны босьтчисны».
Водзӧс
«11 воӧн ни ӧтчыдысь эг каитчы татчӧ локтӧмысь. Ас керкаад олігӧн, ассьыд мутӧ вӧдитігӧн быдторйысь водзӧссӧ аддзан.
Гӧрин, муас кӧйдыс сюйин, и кӧдзӧмторйыс чепӧсйис-быдмис. А абу тадз: пуктін да пышйин, кодкӧ гӧрис-вӧдитіс, керис, а тэ сэсся лавкаысь дасьсӧ ньӧбин. Сиктад быд вӧчӧмторйысь водзӧсыс эм.
Тэ тайӧс аддзан, и лов вылад таысь кокньыд да лӧсьыд».
Ас туй
«Красуйтчан, кор эм позянлун бӧрйыны олӧмад сьӧлӧм сертиыд туй. Эм прамӧй, эм озырмӧдчан, а эм радейтана туй.
И олӧмыс петкӧдлӧ, мый бӧръян кӧ ина-збыльвывсасӧ, олӧмыс ачыс индалӧ-отсалӧ сэті мунны.
Сись вӧчан уджӧ кутчысигӧн ме чайті, мися, вӧчасьышта парафинысь, сыысь ӧд донтӧмджык артмӧ, а сэсся нин и воскӧ кутчыся. Но регыд мысти нин гӧгӧрвои: парафинӧн ноксьынысӧ дӧсаднӧ и сыысь вӧчӧмторсӧ йӧзлы вӧзйынысӧ абу окота.
Тӧданныд, мыйла войдӧр ӧбразыд и вичкоыд дыр эз тшыкны? Воскыд сотчиг- сылігас вӧсньыдика пуксьӧ быдлаӧ, дорйӧ-видзӧ тшыкӧмсьыс. А парафиныд тшынӧдӧ-тшыкӧдӧ ставсӧ. Став тайӧ вонас парафинысь ни ӧти сись ме эг вузав. Сӧмын воскысь. Сійӧ ина».
Сӧстӧмлун
«Дыр кослунасигад мӧдан бурджыка гӧгӧрвоны кӧрсӧ. Пакетикын тшайыд – пеж. Вӧзйисны воййыв турун видлыны, чӧскыд да бурдӧдана пӧ. Со и босьтчи сійӧс чукӧртны-заптыны да инавны-вузавны. Гожӧмнас татчӧс ныв-зонлы позьӧ бура нажӧвитчыштны иван-чай чукӧртӧмнас.
Но ог быдӧнӧс медав. Матӧ ог сибӧд куритчысьӧс, пеж кывъяӧс да лэдзчысьӧмӧс. Турун вотысьыслы колӧ гӧгӧрвоны, мый ми вӧчам тайӧс йӧзлы бур вылӧ! Зэв нимкодь, кор удж сайын томулов сёрнитӧны небӧгын лыддьӧмтор, мыйкӧ югыдтор йылысь. Ме мича да сӧстӧм сёрни дор».
Сисьяс
«Уджалігӧн, либӧ сьӧлӧм-лов вылын кӧ деливӧ, век ӧзта кык-куим сись. Тайӧ биыс, ӧдва кылан кӧрыс лӧньӧдӧны-отсалӧны. Тадзи бурджыка аддзан мичлунсӧ, став омӧльыс вешйӧ. Меным тайӧ лӧньлуныс зэв тӧдчана да колана».
Пӧжар
«Гожӧмнас менам шойччыны ветлігкості мастерскӧйын ыпнитліс пӧжар. Цехыс сотчис оборудованиенас. И мый? Ми бурмӧдім мастерскӧйнымӧс! Ӧшӧдім выль джаджъяс, кӧть таӧдз киным эз судзсьыв. Биыс нуис став ковтӧмсӧ. И тадзи менам олӧмын тшӧкыда овлӧ. Медшӧрыс – гӧгӧрвоны, мыйла да мый ради тадзисӧ лои».
«Пелысьсянь апельсин оз чуж»
«Менам вит челядь. И кор быдтасыд уна, гӧгӧрвоан, мый чужтан найӧс он аслыд, а сы ради, медым странаын вӧліны тыр-бур олысь-граждана. Челядьтӧ татшӧм граждананас быдтыны колӧ.
А медым быдтыны татшӧмнас, аслыд колӧ быд боксянь тыр-бурӧн лоны.
Колӧ кутны тӧд вылад, мый челядьыд тэнсьыд велӧдчӧны, тэ вылӧ видзӧдӧны. Сідзкӧ, аслыд колӧ овны сідзи, медым нинӧмысь эз ковмы правдайтчыны на водзын».
Гусятор
«Медшӧр гусяторйыс – кутчысьны аслад видзӧдласӧ. Мортыд ставсӧ венӧ-вермӧ. Сӧмын тайӧс колӧ вӧчны сьӧлӧмсяньыд».
* * *
Тайӧ гижӧдыс – ӧти мортӧс кывзӧм бӧрын кык мортӧн дасьтӧмтор.
Наталья Паутоваӧс ми аддзим кыкладорсянь. Но кыкнанладорыс – сы йылысь.
Писькӧс да водзмӧстчысь, аслас видзӧдласӧ зумыда кутчысьысь, «быдтассӧ» мам моз лелькуйтысь ань йылысь. Да эскан туйӧд веськыда восьлалысь морт йылысь, кодлы олӧмыс – югыдыс и эм.
Мария Игушева, Ольга Кориэлл.
Снимокъясыс Мария Игушевалӧн да «Белый Светлӧн» «ВКонтактеын» лист бокысь.