Быд во Россияын олысьяс шыбитӧны 70 миллион тонна лӧп-ёг, артмӧ, быдӧн – 400-500 килограмм.
Кытчӧ тайӧс ставсӧ нуӧны? Дерт жӧ, полигон-свалка вылӧ! Странаын талун медгырысьыс – 14 сюрс. Меститчӧмаӧсь найӧ 4 миллион гектар пасьта да быд во «туӧны» 0,4 гектар вылӧ (Москва да Санкт-Петербург ӧтлаалӧмӧн та мында жӧ лоӧ).
Россияса экология оператор серти, шыблас госреестрӧ пыртӧма сӧмын 1.118 шыблас-ёг чукӧртанін, мукӧдсӧ тыртӧны Росприроднадзорлысь корӧм-тшӧктӧмсӧ торкалӧмӧн.
Комиын госреестрын пасйӧма 11 татшӧм объект. Ӧкмыс муниципалитетын реестрын пасйӧм ни ӧти выльӧн лӧсьӧдӧм свалка абу, а важсӧ сэтчӧ оз вермыны пыртны, сы вӧсна мый кабалаяс серти найӧ оз нин скодитны.
Сэк, кор мир пасьтала босьтчисны кыпӧдавны шыблас переработайтан заводъяс, миян гырысь чинаяс бара на шуисны: «А мы пойдём другим путём».
Татшӧм медся нималана мӧд «путьыс», дерт, вӧлі 2018 воын Архангельск обласьтса Ленск районын «Шиес» полигон дасьтӧм. Сэтчӧ кызь во чӧж кӧсйисны ваявны кӧрт туйӧд быд тӧлысь 236 вагон тыр лӧп-ёг. Шуисны, нюрас пӧ ставыс вӧяс да сісьмас… Воысь дырджык бур йӧзыс ичӧт да сюрс лыда котыръясӧн дорйисны сӧстӧмлунсӧ чужанінлысь. Быдторйыс, помнитанныд кӧ, вӧлі: и тыра техникалы паныд сувтӧм, и балокъясын тӧвйӧм-гожйӧм, и кар-сиктын митингасьӧм…
И со йирым тӧлысь 11 лунӧ «Тех-нопарк» ООО, коді кӧсйис кыпӧдны «гажаинтӧ», официальнӧя юӧртіс, мый киритіс «Шиес» ЭкоТехноПарк» уджтассӧ, да кӧсйысис во по-мӧдзыс петкӧдны сэтысь став техникасӧ. Дас вит гектара куштӧм му вылӧ найӧ сідзжӧ кӧсйысьӧны садитны 33 сюрс пожӧм.
Видзӧдлыны кӧ, тайӧ лӧп-ёгысь мездӧм сӧмын ӧти мутор, а сы пыдди мыйта на татшӧмсӧ вӧчасны мукӧдлаас, шыбластӧ ӧд колӧ кытчӧкӧ да воштыны. Оз кӧ полигон, сідзкӧ, ёг сотан завод грымӧбтасны. И пеж сорастӧ огӧ нин пондӧй юны, а сынӧд сорыс ньылавны. Тшыннас кутас петны цианистӧй калийысь квайтымын нёль пӧв ядаджык диоксин.
Медбур петан туйыс – Европаын моз восьтавны лӧп-ёг переработайтан заводъяс. Талун кӧ Россияын став шыблассьыс переработайтӧны сӧмын 4 прӧчентсӧ, дас во мысти позяс весиг воӧдчыны Японияса Камикатцу карӧдз, кӧні переработайтӧны 80 прӧчент лӧп-ёгсӧ.
А мед татшӧм заводъясыс уджалісны, колӧ быдӧнлы велӧдчыны гортысь петкӧдан коляссӧ оз ӧти контейнерӧ чилгыны-шыбитны, а лӧдны сійӧс торъя чукӧртанінъясӧ.
Анжелика Елфимова.