Август 14 лунӧ Енлы эскысьяс пасйӧны Маа Спас. Тайӧ – куим Спассьыс медводдза, и сысянь заводитчӧ Успенньӧ кослунъя. Тайӧ лунӧ ыдждӧдлӧны и мазі вӧдитысьясӧс да налысь уджсӧ. Ӧд маыд – аслыспӧлӧс юмовтор, коді ёнмӧдӧ мортлысь дзоньвидзалунсӧ.
Гаж водзын ми сёрнитім Сыктывдін районысь мазі вӧдитысь Любовь Лысовакӧд.
Парникын мазіыд зэв скӧр
Мазіясӧс рӧдмӧдны Любовь Алексеевна босьтчӧма дас квайт во сайын. Сэки сійӧ корсьӧма аслыс удж да медасьӧма «Пригороднӧй» совхозӧ мазі вӧдитны.
Кыдзи казьтыліс ань, сэки овмӧсас тайӧ «борда гвардиясӧ» рӧдмӧдӧмаӧсь ӧгуреч-помидор гӧрддзӧдӧм могысь. Масӧ сэки абу босьтӧмаӧсь. Но сэсся парникъясын заводитӧмаӧсь уджавны мӧд ног да мазіясысь эновтчӧмаӧсь.
Любовь Алексеевна сёрнитӧма верӧсыскӧд, гашкӧ, аслыным пӧ мазісӧ ма ради рӧдмӧдны. Андрей Рудольфович (тадзи шуӧны верӧссӧ) кӧсйысьӧма. И Лысов гозъя лӧсьӧдӧмаӧсь Лӧзымын ассьыныс пасека.
–Миян сэки вӧлі 30 улей, ӧні жӧ кык видз вылын – 120. А некымын во сайын Комиысь видз-му овмӧс министерство вичмӧдіс сьӧма грант, да сы вылӧ кыпӧдім мазіяслы тӧвъянін. Ӧні дзизгысь-дзазгысьяслы кокньыдджык тӧвйыны, – висьталӧ Любовь Алексеевна.
–Ме медвойдӧр инженер-мелиоратор да экономист, а мазіяс дорӧ весиг эг матыстчыв, – водзӧ висьталӧ ань. – Дерт, первойсӧ ёна полі, мазіясыд чушкыны вермасны да. А парникын найӧ нӧшта на скӧрӧсь. Но ковмис велӧдчыны, ӧд колӧ вӧлі быдтыны нёль челядьӧс. Сэсся и ныв-пиянӧс велӧді. И ӧні верма стӧча шуны, мый ме – мазі рӧдмӧдысь.
Любовь Лысова аслас дзизгысь-дзазгысьяс йылысь вермас лунтыр мойдны. Уна вонад сійӧ налысь ӧбичасӧ, кыдз шуласны, гуг и бан нин тӧдӧ. Овмӧсӧн веськӧдлысьнас гижӧма Юля нывсӧ. Но став уджсӧ Любовь Алексеевна бергӧдӧ ачыс.
Аслас тӧдӧмлун-сямӧн юксьӧ и мукӧдкӧд, туйдӧ, кыдзи колӧ уджавны мазіяскӧд.
Кывйӧ сетчытӧмӧсь
–Мазі рӧдмӧдысь-видзысьлӧн уджыс зэв аслыспӧлӧс, – шуӧ Любовь Алексеевна. – Кӧть и кодсюрӧ чайтӧны, зэв пӧ кокньыд. Но абу тадз. Лунвыв регионысь Комиӧ воӧмаяс, кодъяс сэні рӧдмӧдлӧмаӧсь мазі, тані оз кужны вӧдитнысӧ. Сы вӧсна мый Войвылын тайӧ уджыс нӧшта на аслыспӧлӧс. Ме сэсся гӧгӧрвоӧда да, налӧн ставыс ладмыны кутӧ…
–И кыдзи колӧ сёрнитны мазіяскӧд, мед Винни-Пухӧс моз оз курччавны-чушкавны? Позьӧ велӧдны найӧс? – юася Любовь Алексеевналысь.
–Некыдз оз позь! Мазіясӧс дрессируйтны он вермы. Найӧ жӧ кывйӧ сетчытӧм да усьласьысь скӧр зверъяс кодьӧсь, – вочавидзис сійӧ. – Мазіяс оз тӧдны найӧс вӧдитысь кӧзяинсӧ, кыдзи чайтӧны мукӧдыс. Кор накӧд уджалан, казялан налысь оласногсӧ да сэсся кутан на моз жӧ овны.
Любовь Алексеевна висьталіс, мый гожся мазі олӧ 40-50 лун, а сэсся кулӧ. Сійӧ пӧ оз слӧймы тӧдмасьны кӧзяйкаыскӧд, дугӧдчывтӧг уджалӧ да. Та вӧсна сылӧн бордъясыс тшыкӧны да, ачыс кулӧ. Гожӧмбыдӧн вежсьӧ 4-5 кӧлена. Ӧні видзьяс вылӧ петіс арся нин мазі, коді кольччӧ тӧвйыны. Тулыснас кувтӧдзыс удитас велӧдны томъяссӧ. И тадзи лоӧ пыр.
Немечьясыд рамджыкӧсь
–Мазіясыд ӧд гӧгӧрвоӧны, мый локтісны налысь масӧ «гуны»…
–Дерт, гӧгӧрвоӧны. Та вӧсна найӧ и ёна скӧралӧны. Менам кык рӧд. Медводдзаыс, кодсянь и босьтчи, сідз шусяна среднерусскӧй. Ок, сійӧ и лют! Торъя нин кор «вирныс сорласяс». Ме ӧд ог ӧтнам тані мазіяссӧ видз. Сӧмын на матыстчан да, уськӧдчасны. Быдласянь нӧрӧвитӧны чушкыны.
Мисьтӧм кӧ поводдяыс, нӧшта на скӧрмӧны. Уджалім-мырсим пӧ, а тэ дасьысла локтін…
Ӧні менам выль рӧд – немечьяс (Карника да Бакфаст). Найӧ рамджыкӧсь да нӧшта на уджачӧсь. Босьттӧдзыс майшасьышті, мися, маыс оз ло чӧскыд. Добра! Таво торъя нин бур налӧн маыс. Гожӧмыс со кутшӧм вӧлі, майбыр!
Бурджык сёйны «мазі нянь»
–Любовь Алексеевна, шуӧны, мый войвывса маыд лунвывсаысь бурджык. Тайӧ збыль?
–Дзик збыль! Мазіыс ӧд масӧ оз миянлы чукӧрт, а аслыс. И сійӧ тӧдӧ, кӧні олӧ. Водзвыв тӧдӧ, кутшӧм лоӧ тӧлыс. Синоптикъяс моз небось оз сорсьы – сылӧн прогнозыс стӧч. Кымын тӧлыс кӧдзыдджык, сымын маыс бур. Сідз шусяна дистазнӧй лыдпасыс вылынджык. А та серти и донъявсьӧ маыс.
Шуам, лунвывса регионъясын чукӧртӧм маын дистазаыс 8-12, уна вылӧ 14-17. Но та мындаыс миян суседъяслӧн нин – кировсалӧн, перымсалӧн овлӧ. А войвывса маын дистазаыс комынсянь ветымынӧдз. Кутшӧмкӧ воӧ менам мазіяслӧн дистазнӧй лыдпасыс вӧлі 45.
Сідзжӧ кодсюрӧ оз эскыны, кутшӧм ма пӧ вермас лоны Войвылын. Да миян тані видзьясыс сэтшӧма дзоридзалӧны! И став дзоридзыс – бурдӧдчан! Вот кутшӧм бур коми маыд! – тӧдчӧдіс Любовь Алексеевна.
Сідзжӧ сійӧ пасйис, мый налӧн овмӧсын маыс кык сикас. Ӧтиыс пӧ пемыдджык, вӧрбокса видзьясысь чукӧртӧны да. А эрдвывса дзоридзьясысь – югыдджык. Но кыкнан сикасыс зэв чӧскыд да дзоньвидзалунлы колана.
Маысь кындзи Любовь Лысовалӧн бордъя быдтасъясыс сетӧны перга, пыльца, воск, забрус, прополис – мортыдлы тшӧтш жӧ зэв колана. Ань висьталіс, мый мазі рӧдмӧдтӧдз матыссаясыскӧд тшӧкыда висьлӧмаӧсь, а ӧні, ен сыкӧд, вунӧдӧмаӧсь больнича-аптекаӧ туйсӧ.
«Улейысь бурдӧдчанторъяс» йылысь, дерт, позьӧ лыддьыны ӧтуввезйысь, но Любовь Алексеевна висьтыштіс жӧ неуна. Мый сійӧ забрусыс? Тайӧ медся вылысса сись, кодӧн мазіяс вевттьӧны позсӧ. Позьӧ пӧ сійӧс жвачка пыдди няклявны, и стоматолог-пародонтолог йылысь вунӧдан. Сы вӧсна мый пиньтӧ ёнмӧдас. Эм кӧ гортад забрус, весиг пинь весавны оз ков. Ньылыштчас кӧ «жвачкаыс» – гыркйыд оз кут висьны.
Прополис – зэв бур антибиотик. Таысь бурыс сэсся мирын нинӧм абу. И рушку, и гинекология висьӧмысь, и насмукаысь, и гриппысь, и отравитчин кӧ мыйӧнкӧ, да и нӧшта на уна мукӧд висьӧмысь отсалас.
Перга – мӧд ног кӧ, «мазі нянь» – вын-эбӧстӧ ёнмӧдас. Торъя нин спортсменъяслы «мазі няньтӧ» колӧ сёйны. Вир сӧнъясыдлы зэв лӧсялӧ и.
Дзизгысь-дзазгысьяслӧн олӧмысь
Любовь Лысова ордӧ йӧзыс волӧны оз сӧмын чӧскыд мала. Содтӧд на сійӧ котыртлӧ экскурсия, тӧдмӧдӧ окотитысьясӧс мазіяслӧн оласногӧн. Висьталӧ:
–Мазіяслӧн олӧмыс – тайӧ аслыспӧлӧс мир. Найӧ зэв уджачӧсь, кывкутысьӧсь. Семьяас медся ыджыдыс – мамыс. Сійӧс ёна видзӧны. Ӧд мамсяньыс и пӧрадокыс мунӧ. Но овлӧ, сійӧ кувсьӧ да, семьяыс кольӧ сирӧтаӧн. Кык час мысти нин ставныс тӧдӧны лёктор йывсьыс. Некод оз уджав, бордсӧ лэдзӧмӧн жуйвидзӧны. И он кӧ выль мам дорӧ найӧс овмӧд, кувласясны ставныс.
Но мазіыд оз вермы пырны мӧд улейӧ юасьтӧг-висьтасьтӧг. Пырас кӧ тӧдлытӧг, здук мысти нин сійӧс виасны да шойсӧ шыбитасны.
Меным ковмыліс жӧ мӧд семьяӧ пыртны сирӧтаяссӧ. Пыркнитан найӧс улей дорас, да некод оз пыр. Сулалӧны «ӧдзӧс» дорас пидзӧсчанясьӧмӧн да юрсӧ ӧшӧдӧмӧн. Сэсся, тыдалӧ, ас костаныс ӧта-мӧдныскӧд «варовитыштасны» да, сирӧтаясыс сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн копыра юрӧн пырасны. И налӧн заводитчас выль олӧм, помасьлытӧм уджнок…
Екатерина МАКАРОВА.
Сыктывдін р.
Снимокъясыс «ВКонтактеын» Лысовъяс семьялӧн
«Северный мёд» лист бокысь.