Во заводитчӧмсяньыс телевизор-радио пыр матӧ быд лун петкӧдлісны-висьталісны суйӧрсайса странаясын паськалысь выль коронавирус йылысь да, Россияын, дерт, дасьтысисны жӧ водзсасьны сылы паныд.
Коронавирусыд эз мун бокиті, воис и миян Кулӧмдін районӧ. Веськыда кӧ, унаӧн весьӧпӧрлісны тайӧ выль пӧлӧс вуджан висьӧм йывсьыс повзьӧдлана юӧръяссьыс. COVID-ыд, кыдз тыдовтчӧ, тшӧкыда пет-кӧдчӧ грипп, ОРВИ, пневмония моз да, кодсюрӧ весиг кызӧктӧм да неыджыд температура понда шогӧ усьлісны, чайтісны, мый коронавирусыд кӧвъясис налы.
—Вӧліны нин порсь да лэбач гриппъяс, кодъяс шызьӧдлісны жӧ ставнысӧ. Сэки унаӧн жӧ шӧйӧвошлісны, но сэсся вочасӧн, позьӧ шуны, ас садяныс воисны. Тадзи артмис и коронавируслӧн «ыджыдалӧмкӧд». Сійӧс ми виччысим жӧ, дасьтысим водзсасьны. Дзоньвидзалун видзан министерство котыртіс такӧд йитӧдын дистанционнӧя велӧдчӧм, нуӧдіс видеоурокъяс. Вынсьӧдіс индӧд, мый вӧчны, мортыс кӧ, шуам, висьмис, но абу на стӧча ясыд, коронавирусӧн али ОРВИ-ӧн, — висьталіс Кулӧмдін районса шӧр бурдӧдча-нінын «тэрыб отсӧг» сетан юкӧнысь старшӧй фельдшер Татьяна Семёновна Напалкова.
Быд лун тайӧ юкӧнас воӧ коронавирусӧн да мукӧд сикас инфекцияӧн нёрпалысьяскӧд йитӧда йӧз йылысь юӧр. Татшӧмъяс дорас ветлӧны COVID-ысь видзчысян паськӧмӧн. Бурдӧдысьясӧс могмӧдӧны тырмымӧн респираторӧн, костюмӧн, ӧчкиӧн, бахилыӧн да мукӧд коланаторйӧн.
Кулӧмдінын коронавируса висьысь дорӧ медводдзаысьсӧ «тэрыб отсӧг» сетанінысь бурдӧдысьяс ветлӧмаӧсь апрель квайтӧд лунӧ. Сійӧ воӧма гортас республикаса больничаын куйлӧм бӧрын. Тайӧ лунӧ буретш уджалӧма Татьяна Семёновна. Колӧма нуӧдны мортсӧ обсерваторӧ, кодӧс восьтӧмаӧсь юрсиктын лызьӧн котралан базаын. Сэки коронавирусысь видзчысян паськӧмыс абу на вӧлӧма, ӧчкияс абу жӧ на вайӧмаӧсь, да бурдӧдысьяс туйӧ петӧмаӧсь противогазъясӧн. Найӧ век эмӧсь бурдӧдчанінын, и уджалысьяс велалӧмаӧсь наӧн вӧдитчынысӧ.
Мортыс виччысьӧма нин. Обсерваторсянь сійӧс карсаяс нуӧмаӧсь машинаӧн вуджан висьӧм бурдӧдан республикаса больничаӧ. Роспотребнадзор службаын уджалысьяс сэсся сӧстӧммӧдӧмаӧсь, весалан сорасӧн резӧмаӧсь висьмӧм мортыслысь патерасӧ да керкаас пыранінсӧ.
Апрель заводитчигӧн коронавирус ыджыдаліс Эжваса бурдӧдчанінын, сэсся республикаса больничаын, кӧні куйлісны и Кулӧмдін районын олысь-яс. Найӧс лэдзисны, но Роспотребнадзорлӧн индӧд серти налы ковмис пукавны гортаныс.
Сикт-посёлокын татшӧмъясыслӧн дзоньвидзалун бӧрся видзӧдісны сэтчӧс врачьяс да фельдшеръяс. Коронавирусысь видзчысян паськӧмӧн жӧ ветлывлісны на дорӧ, урчитӧм лунъясӧ босьтлісны анализ.
Татшӧм паськӧмӧн жӧ гортаныс пукалысьяс дорӧ волывлӧны терапевтъяс.
Шӧр бурдӧдчанінса лабораторияӧс могмӧдісны тестъясӧн.
Шуам, мортыслӧн пневмония, кутіс тырны лолыс. Миян эм пульсосимметрия аппарат, коді петкӧдлӧ мортыслысь пульссӧ да вир-яяс кымын прӧчент кислородыс. Лаборантъяс тестъяссӧ сетӧны тшӧтш миянлы, да сы отсӧгӧн шыӧдчысьяс дорӧ ветлігӧн тӧдмалам, абу-ӧ кӧвъясьӧма кодлыкӧ вирусыс. Дас минутӧн и тыдовтчӧ. Тестыс вир-яйын сакар мерайтан сяма. Войтӧдан вирсӧ да, петкӧдлӧ ӧти либӧ кык визь. Кык кӧ, сідзкӧ, висьӧмыс эм. Вайӧны кӧ, чайтӧм серти, инфекцияа нёрпалысьӧс районса мукӧд сикт-грездысь, веськыда машинаас лаборантъяс вӧчӧны тестсӧ. Сійӧ кӧ оз петкӧдлы коронавируссӧ, висьысьсӧ пыртӧны миян «тэрыб отсӧг» сетан юкӧнӧ, а эм кӧ COVID-ыс — асьным нин нуам карӧ, — водзӧ сёрнитіс Татьяна Семёновна.
Смена дырйи уджалӧны кык фельдшер да шопер. Висьмӧм мортсӧ кӧ колӧ лэччӧдны карӧ, ӧти фельдшерыс петӧ кузь туйӧ, шоперыскӧд бара жӧ кышалӧны коронавирусысь видзчысян паськӧм. Юркарын висьӧмсӧ стӧчмӧдӧны компьютера томография отсӧгӧн. Урчитӧм лунъясӧ сійӧс вӧчӧны республикаса бурдӧдчанінын либӧ диагностика шӧринын. Сэні, водзвыв юӧртӧны да, виччысьӧны нин районъясысь воысьясӧс. Сэтчӧс бурдӧдысьяс и висьталӧны, кытчӧ нуны висьысьсӧ: вуджан висьӧм бурдӧданінӧ либӧ республикаса больничаӧ, либӧ радиология юкӧнӧ. Миян жӧ фельдшеръяс и колльӧдӧны. Карса бурдӧдысьяс тшӧтш вочаалӧны висьӧмысь видзчысян паськӧмӧн.
—Шуам, мортсӧ нуим вуджан висьӧм бурдӧданінӧ. Сэсся ми пӧрччысям, колям коронавирусысь видзчысян паськӧмнымӧс, мавтчам антисептикӧн. Сэккості резӧны-сӧстӧммӧдӧны машинанымӧс. Ывлаын шондӧдіс да, юркарӧдз муннысӧ абу кокни, ёна мудзан-пӧсялан. Коркӧ машинаӧн мӧдӧдчим кӧкъямыс час рытын, а бӧрсӧ воим нёль час асылын. Ок, и кузь вӧлі туйыс. Позьӧ шуны, кыдзи кусӧдчысьяс асьнысӧ жалиттӧг да повтӧг водзсасьӧны билы паныд, сідзжӧ и ми быд лун пудъялам олӧмнымӧс. Миян «тэрыб отсӧг» сетан юкӧнын зільӧны том йӧз, ставныслӧн семья, челядь, но некод оз элясь сьӧкыдлун вылӧ, — висьталіс том ань, коді тайӧ «пӧсь» кадӧ ассьыс писӧ нуӧма Носимӧ мамыс дорӧ. Ӧд смена бӧрын мӧд лунас «тэрыб отсӧг» сетан юкӧнын зільысьясӧс вермасны быд здукӧ корны удж вылӧ. И найӧ пыр дасьӧсь водзсасьны коронавируслы паныд.
Фельдшеръяс быд лун кык час мысти мерайтӧны ассьыныс температурасӧ, шӧр бурдӧдчанінлӧн став юкӧнас уджалысьяс вежоннас ӧтчыд тест отсӧгӧн тӧдмалӧны, эз-ӧ кӧвъясь налы висьӧмыс. Шоперъяс пыр сӧстӧммӧдӧны-резӧны машинанысӧ. Антисептикӧн да мукӧд сорасӧн мыськасьӧны и пелькӧдчысьяс. Уджалан жырйын микроб-вируссӧ бырӧдӧны кварца лампаӧн.
Фельдшеръяс ӧні абу сӧмын бурдӧдысьяс, но тшӧтш и психологъяс. Йӧзыс тшӧкыда звӧнитӧны «тэрыб отсӧг» сетысьяслы, майшасьӧны да, ветлім пӧ лавкаӧ, да, гашкӧ, пысасис тайӧ коронавирусыс. И фельдшер кывзӧ да лӧньӧдӧ шыӧдчысьсӧ. Овлӧ, ветлӧ сы дорӧ, мед гӧгӧрвоӧдны, кыдзи бурджыка видзчысьны коронавируссьыс. А та могысь колӧ шочджыка петавны йӧзаинӧ да тшӧкыдджыка мыськыны китӧ.
* * *
Кыдз тыдовтчӧ, коронавирус висьӧм бурдӧдысьяс и збыльысь быд лун пудъясьӧны асланыс олӧмӧн. Россияса президент Владимир Путин шуис налы вештыны таысь содтӧд сьӧм. Но «тэрыб отсӧг» сетан юкӧнын зільысьяслы сійӧ вичмис эз ставныслы. Кӧть эськӧ ӧти удж вӧчӧны, но донъялӧны найӧс оз ӧткодя. Вӧлӧмкӧ, татшӧм серпасыс Россия пасьталаын, и бурдӧдысьяс элясисны веськыда президентлы. Сійӧ тшӧктіс чинаяслы разьны тайӧ гӧрӧдсӧ.
Марина Дадашова.
Снимокыс Татьяна Напалковалӧн.