Лидия Семёновна Попова, сиктса ногӧн кӧ – Дань Семе Лидя, чужлӧма Одыб сиктсӧветувса Ягвыв грездын 1927 вося урасьӧм тӧлысь 11 лунӧ.
Батьыс – Дань Митрей Семе, мамыс – Сергей Микипер Марья. Быд-мӧмаӧсь вит чоя-вока: Наталь, Лидя, Анна, Володя, Роза.
Лидия Семёновна, кӧть и 93 арӧсысь нин петӧма, пыр на тэрыб вӧраса, нюмбана чужӧма да тыр паметя коми ань.
Керкаас, майбыр, пӧрадок, гӧгӧр, кыдз шуласны, дзим-дзурк. Пыран сы ордӧ, да пыр и пызан сайӧ корас тшай юны.
Сьӧкыд колхоз уджъястӧ да тшыг война воястӧ ставсӧ бура помнитӧ:
–Миян Ягвылын колхозыс вӧлі «Югыд луч» нима. А Нипеын (торъя грездкодь) – Киров нима. Батьным «Югыд лучас» бухгалтераліс, а мамным прӧстӧй колхозничаӧн вӧлі.
Войнаӧдзыс ӧд ладакодь олӧм нин пуксьыліс.
Война заводитчанводзса вонас няньтӧ колхозад бура нин юклісны – трудодень вылӧ быдса кык килограммӧн. Миянлы тай, сизим морта семьялы, во гӧгӧр тырмыліс-а.
Мельничасӧ тані, Лымшорас, Лева Иван вӧчлӧма. Мастер мортыд тай сиктъясад пыр вӧвлі.
А вот войнаыд заводитчис да, ой-ой, – шогыд лои… Мужикъястӧ татысь, Ягвывсьыс, пӧшти ӧтпырйӧн комынӧс нуисны война вылад. На лыдын и батьнымӧс.
Героялӧны на вӧлі мужикъяс, сьылідзирсӧ пӧ песовтам пеж Гитлерлысь да регыдӧн и бӧр локтам! Но, кысь тон… Жугыль олӧм пуксис. Бӧрдансора олӧм пуксис.
Нӧшта на и вӧвъястӧ нуисны война вылад да. А колӧ ӧд вӧлі гӧрны-кӧдзны, скӧттӧ вердны-идравны. Ставыс бабаяс да челядь вылӧ ӧшйис.
Ӧні, важсӧ казьтыштла да, шензя: кыдзи вермим ставсӧ тайӧс вуджны, помасьлытӧм сьӧкыдсӧ пыкны?! Кык во дорвыв ӧд и картупельыд эз во. Некутшӧм. Кач да идзаса нянь вылын олім.
Качыд на матігӧгӧрсьыд оз сюр нин вӧлі да-й. Ми куимӧн пыжӧн ветлывлім качсӧ кульны. Ме, Пея Ӧльӧш да Вась Ӧксинь. Катам-катам да сувтлам берегас. Тані, шуам, эм нин, тӧдӧмысь, ньыв пуыд. Котӧртлам берегӧдыс вӧрлань – став ньывйыс нин «гӧрд гача»…
Ньыв кырсьтӧ кулям, ваям да косьтам, сирсӧ вуштам – мед мича-еджыд кольӧ. Сэсся дзик коссӧ чегъялам да гырйын тоям пызьӧдз. Эм кӧ сю пызьыд – сорыштам, абу кӧ – картупель крахмалторйӧн ли, тойӧм сю идзас сорӧн ли кӧтам да-й нянь пӧжалам.
Тулыснас картупель му вывсьыд лымйыс сылас да, дзик пыр и котӧртлам корсьны муас кольышталӧм кольӧмвося сісьмыны заводитӧм картупельяссӧ. Пожйыштан-косьтан да, крахмалыд сэсь артмӧ.
Cю вундігӧн му вывсьыд ог и лэччывлӧй пажнайтнытӧ, гортад ӧд нинӧм жӧ абу сёйнытӧ-а. Му вылас павкнитам-вольсалам чышъяннымӧс да килльыштам сю шепсьыс тусьсӧ, сійӧс и сёйыштам. Котӧртлам шор дорӧ ва юыштны да бара водзӧ вундам.
…Война помасьӧмтӧ радио пыр тӧдмалім. Миян вӧлі ыджыд, стенӧ ӧшӧдана рупор кодь радио. Пыр кывзылім сійӧс. Вот и шыасис сэсся Москва. Левитан кутіс висьтавны война помасьӧмтӧ: «Мы победили, фашистская Германия капитулировала»…
Лов шынымӧс дзебӧмӧн кывзам. А нимкодьыд!.. Колхоз правленньӧ дорын собранньӧ вӧчисны: чолӧмалісны Победаӧн, чуксалісны мирнӧя олігӧн уджавны нӧшта на бурджыка – медым ӧдйӧджык кыпӧдны вӧрӧгӧн кисьтӧм народнӧй овмӧс.
Батьӧ война вылас медводдза лунъяссяньыс да Победаӧдз вӧлі. Штабын офицералӧма. Кыкысь ранитчылӧма, но гортӧ бӧр воиc. Уджаліс на сэсся бухгалтерӧн.
А ме 1954 воын велӧдчи трактористӧ. Уджавлі ХТЗ-7 трактор вылын.
Ставнас колхоз стажӧй ӧкмӧма дас вит во. Сэсся Одыбса лесопунктын кызь вит во увйыси.
Бура уджалӧмысь ёна уважайтлісны: куим почёт грамотаӧн, нёль ветеранскӧй да ӧти юбилейнӧй медальӧн наградитісны.
Нёль путёвка сетлісны курортӧ. Медводдзаысьсӧ ветлі Сочиӧ. Сэні зэв бур, гажа вӧлі. Мича гӧлӧса вӧлі да мастера сьывлі. Сэні весиг пластинкаӧ гижисны сьылӧмӧс да снимокӧс пуктісны пластинка вылас. А сьылі сэки «Зачем вы, девочки, красивых любите»…
Лидия Семёновна чужтӧма-быдтӧма ӧти пиӧс. Василей зэв шаньӧн да зільӧн вӧлӧма. Гӧтрасян кад нин воӧма. Пӧдругаыс пӧ татчӧс жӧ вӧлі. Но, рӧкыд вылӧ, веськалӧма лёк морт шӧрӧ. Нинӧм абусьыс зонмыдлы юрас вачкӧма кутшӧмкӧ сьӧкыдторйӧн. Василей кутӧма висьны да томӧн кувлӧма.
Синваыс доршасьӧ аньлӧн тайӧс казьтыштӧм бӧрын. Эськӧ пӧ ӧні, майбыр, внукъяскӧд, Ен кӧ сетіс, олі-красуйтчи…
* * *
Ме аттьӧалі бур сьӧлӧма, авъя коми аньӧс олӧм-висьтсьыс, чолӧмалі Ыджыд Победалӧн матыстчысь юбилейӧн да сии водзӧ на дзоньвидзаӧн овны.
Лидия Семёновна нюмдіс-серӧктыштіc да шуис, ме пӧ, Генюк, сё арӧсӧдзыд ола на…
Геннадий Попов.