Кольӧм вежонӧ Сыктывкарын олысьяс шызьылісны: кык арӧса кагаӧс курччалӧма крыса.
Кузь бӧжаыд пакӧститчӧма Пушкин уличаса 68-ӧд номера ӧтуволанінын. Куим челядя семья олӧ улыс судтаас. Мамыс садьмӧма дзолюкыслӧн гораа бӧрддзӧмысь. Матыстчӧма да садь быртӧдзыс повзьӧма: пиукыс вирӧсь, ки-коксӧ крыса курччалӧма.
Бырӧдӧны, но некыдз оз йывмы
Асывнас ань нуӧма кагасӧ Коми Республикаса челядьлӧн бурдӧдчанінӧ, кӧні детинкаӧс пистиалӧмаӧсь. И ӧнӧдз на дзолюкыс бурдӧдчӧ.
Кыдзи юӧртӧма «Комиинформлы» нывбаба, кузь бӧжаяс найӧс матӧ воштӧмаӧсь нин. Олысьясыс ӧтарӧ элясьӧны керкасӧ дӧзьӧритан котырӧ, но ставыс весьшӧрӧ: крысаяс оз йывмыны. Йӧзыс асьныс, коді кыдзи сяммӧ, зільӧны пагӧдны кузь бӧжаяссӧ.
–Ми и яд пукталам, нальк окталам, беддьӧн виалам. Коркӧ ӧти крыса верӧс вылӧ чеччыштіс. Суседъяслысь каньсӧ корим, гашкӧ, кыяс, – висьталӧ нывбаба.
Тайӧ лоӧмтор бӧрас Сыктывкарса мэрияӧн веськӧдлысь Наталья Хозяинова тшӧктӧма коммунальщикъяслы бурджыка дӧзьӧритны овмӧсъяснысӧ, мед крыса эз рӧдмы.
«АльянсСпецСервис» веськӧдлан котыр, коді кывкутӧ Пушкин уличаса 68-ӧд номера ӧтуволанін вӧсна, эскӧдӧ, мый найӧ тышкасьӧны крысаяскӧд.Ӧтуволанінын ускӧттьӧ бӧрас бара пукталӧмаӧсь яд.
Сыктывкарысь Следственнӧй комитет босьтчӧма жӧ туявны лоӧмторсӧ. Погона йӧз тшӧтш жӧ шыӧдчӧмаӧсь коммунальнӧй овмӧсын веськӧдлан котыръяс дорӧ, медым бурджыка дӧзьӧритасны йӧзлысь оланінъяссӧ.Ӧлӧдӧмаӧсь, мый идӧртӧмъясӧс кыскасны кывкутӧмӧ.
Гашкӧ, кутшӧмкӧ мутант?
Крысаясыд мый вельмӧмаӧсь, висьталіс миянлы и Михаил Юрьевич. Мужичӧй неважӧн аддзылӧма, кыдзи кузь бӧжаыд гулюясӧс налӧн лэбигас куталӧ.
–Матыстча вӧлі Карл Маркс да Гӧрд партизанъяс уличаяслӧн туйвежӧ. Сэні, 66-ӧд номера керка дорын, век пукалӧны-кургӧны гулюяс. А му пытшкас шоныд сетан труба нюжӧдӧма. Видзӧда, сыланьысь быльс петіс вель ыджыд крыса. Гулюясыд сынӧдӧ качӧдчисны. А сійӧ бӧрсяньныс вывлань чеччыштіс, тшапнитіс ӧтиӧс вӧсни кокӧдыс да трубаладорӧдыс му улас и сюйис…
Гашкӧ, Сыктывкарын мутант-крысаяс нин рӧдмӧмаӧсь, лэбачьясӧс кӧ куталӧны да весиг морт вылӧ усьласьӧны? – кӧсйӧ тӧдны Михаил Юрьевич.
Сэні, кӧні шоныд да пӧтӧса
Та йылысь жӧ юалім Коми наука шӧринса Биология институтысь научнӧй сотрудник Анатолий Петровлысь.
–Мутантъяс?Ӧдвакӧ? Менам та кузя некутшӧм стӧч кывкӧртӧд абу. Но тайӧ синантропнӧй грызун, коді олӧ морт дорын матын. Войвывса вӧр-ваын найӧ оз рӧдмыны.
Бӧрйӧны шоныдін да пӧтӧсаин. Тайӧ канализация, шыблас чукӧр, лавка, склад да сідз водзӧ, кӧні оз нуӧдны сідз шусяна дератизациясӧ.
А мый кагаӧс курччис – нинӧм шензянаыс таын абу. Дерт, татшӧмыс овлӧ гежӧда, но… Весиг пӧ вины вермӧ пузчужӧматӧ, та йылысь пасйӧдъяс эмӧсь.
–Крысаясыд вермасны сёйны-вильӧдны верстьӧ мортӧс либӧ кагаӧс, унаӧн кӧ рӧдмасны?
–Теория боксянь кӧ видлавны, да. Шуам, сідз шусяна катаклизмъяс дырйи, Ленинградса кодь блокада дырйи, кор йӧзыс кувласьӧны эпидемияысь, крысаяс вермасны сёйны мортлысь шойсӧ. И оз сы понда, мый найӧ тшыгъялӧны. Найӧ оз повны мортысь.Ӧд крыса – хищник, звер. Мукӧд татшӧм пемӧс пиын сійӧ лыддьыссьӧ плотояднӧйӧн.
Крысаясыд сідзжӧ лэбачьясӧс куталӧны-сёйӧны, ичӧтджык грызунъясӧс да.
–Крысалысь лыдсӧ арталанныд? Овлӧ, вывті уна паськалӧ-рӧдмӧ да, позьӧ оз дзикӧдз бырӧдны?
–Мир пасьталаын та понда майшасьӧны. Учреждение-котыръяслы быть колӧ пагӧдны крысаясӧс. Юркарын эм торъя служба, кытчӧ позьӧ шыӧдчыны та могысь. Да и сэтчӧс уджалысьяс кывкутӧны грызунъяслӧн паськалӧмысь. Мыйтакӧ, дерт, пагалӧ дератизация бӧрын, но оз ставныс. Сэсся бара заводитӧны рӧдмыны-паськавны. Налысь лыдсӧ некод оз тӧд.
Збыльысь зэв сюсь
–Анатолий Николаевич, лыддьыны кӧ ӧтуввезйысь крыса йылысь, гижӧма уна интереснӧйтор. Шуам, крысаяс пӧ ӧта-мӧдыскӧд варовитӧны ультразвук отсӧгӧн. Найӧ пӧ, кыдзи и йӧз, узигас вӧтасьӧны… Тайӧ збыль?
–Крысаыд збыльысь зэв сюсь вредитель. Вермас лоны, и вӧтасьӧ. Кыдзи и мукӧд пемӧсыс: кань, пон…
–А эм наысь кутшӧмкӧ пӧльза?
–Дерт жӧ. Наукаын зільысьяс – физиологъяс, генетикъяс – кутшӧм сӧмын эксперимент на вылын оз нуӧдны. Шуам, кыдзи мӧрччас вир-яйлы сійӧ либӧ мӧд лекарство. Но пӧльзаыс наысь сӧмын лабораторияын. А кор крыса кар шӧрын котралӧ, йӧзлӧн оланінын пакӧститчӧ – зэв лёк! Тайӧ кузь бӧжаыс зэв уна висьӧм паськӧдӧ, весиг чума.
Екатерина МАКАРОВА.