ООН-са Генеральнӧй Ассамблея 1992 воын шуӧма декабрь 3 лунӧ мир пасьталаын пасйыны войтыркостса Инвалид лун, мед пӧ нӧшта ӧтчыд казьтыштны обществолы, мый миянкӧд орччӧн олӧны вермытӧмаяс, кодъяслӧн зэв уна тӧжд-майшасьӧмыс. Вермытӧм, инсульт да мукӧд висьӧм помысь дзоньвидзалунсӧ воштӧмаяс нэм помнысӧ коллялӧны, кыдз шуласны, нёль стенын.
Кыдзкӧ позьӧ-ӧ кокньӧдны налысь олӧмсӧ? Государствосянь ыджыд-ӧ сьӧма отсӧгыс, да нӧшта кутшӧм кокньӧд налы вермасны вӧзйыны?
Коми Республикаса юралысьлӧн Общественнӧй приёмнӧйын сёрниыс муніс буретш та йылысь.
Сыктывкарын олысьясӧс социальнӧя доръян шӧринысь (ЦСЗН) юкӧнӧн веськӧдлысь Юлия Карандина:
–Медся тшӧкыда миян дорӧ шыӧдчӧны оланінысь да коммунальнӧй услугаысь быд тӧлысся компенсацияла.
Сыктывкарын татшӧм сьӧма отсӧгсӧ босьтӧ 8 сюрсысь унджык инвалид, а артыштны кӧ семьяяссӧ – 9,3 сюрс морт.
Патераысь, лифтысь, кӧдзыд да пӧсь ваысь, шоныдысь, биысь, а сідзжӧ шыбласысь найӧ вештысьӧны квитанция серти, но бӧрас рӧскодсьыс мыйтакӧ сьӧм налы бӧр косӧдӧны.
Этшаджык сьӧм вештӧны капремонтысь I да II группаа вермытӧм да челядь-инвалид.
Мыйта сьӧм косӧдасны, унатор сайын. Тӧд вылӧ босьтӧны патера ыдждасӧ, кымын морт сэтчӧ гижӧдчӧма, урчитӧм норматив серти уна-ӧ ва, би, шоныд видзӧмаӧсь да с.в.
Ӧтка инвалидлы унджык сьӧм косӧдасны. Шуам, сійӧ кӧ олӧ 60 квадрата метра патераын, компенсациясӧ сетасны 33 квадрата метрысь. Гозъялы косӧдасны 22-ысь.
Норматив серти кӧ биысь вештінныд сюрс шайт, косӧдасны джын мындасӧ, но ті кӧ видзинныд бисӧ кык сюрс шайт дон, компенсацияыс лоас 500 шайт жӧ.
Семьяас кӧ быдмӧ кага-инвалид, тӧд вылӧ босьтӧны сыкӧд орччӧн став олысьсӧ, тшӧтш и 18 арӧсысь ичӧтджык чой-воксӧ.
Ставсӧ артыштӧмӧн инвалидлы тӧлысьнас шӧркодя вештӧны 1.500 шайт.
Таысь ӧтдор вермытӧмлы, коді оланінсӧ шонтӧ пачӧн, пес да мукӧд ломтас вылӧ тавося июльсянь вичмӧдӧны во кежлас 4.841 шайт.
Куим сюрс шайт быд тӧлысь мынтӧны кага-инвалидӧс дӧзьӧритысь ӧтка мамлы либӧ батьлы.
Сьӧма отсӧгла колӧ шыӧдчыны йӧзӧс социальнӧя доръян шӧринӧ. Сьӧрсьыд колӧ босьтны паспорт, инвалидносьт йылысь справка, оланінысь да коммунальнӧй услугаысь бӧръя тӧлысся став квитанциясӧ да банкын тшӧт, кытчӧ мӧдасны вуджӧдны сьӧмсӧ.
Мыйкӧ кӧ ковмас содтӧд, миян специалистъяс асьныс корасны мукӧд служба-ведомствоысь.
Сьӧма отсӧгсӧ мынтӧны, кытчӧдз вына инвалидносьт йылысь справкаыс. Но, шуам, вуджинныд кӧ овны мӧдлаӧ, вежсис тшӧт номерыд, коммунальнӧй услугаӧн могмӧдысьыс, содіс либӧ чиніс семьяыд, та йылысь колӧ юӧртны миянлы.
Ті кӧ кутшӧмкӧ помка вӧсна сёрминныд вештысьны патераысь да коммунальнӧй услугаысь, а сэсся локтан тӧлысяс вештінныд уджйӧзтӧ, компенсациясӧ оз дугӧдны. Но сьӧма отсӧг оз сетны, бӧръя куим вонас кӧ вӧлі уджйӧз йылысь судлӧн кабала.
Сыктывкарын олысьясӧс социальнӧя доръян шӧринысь (ЦСЗН) ӧтиӧд номера реабилитация юкӧнӧн веськӧдлысь Анастасия Суворова:
–Ми уджалам 18 арӧсысь олӧмаджык вермытӧмаяскӧд да пӧрысь войтыркӧд.
Медико-социальнӧй экспертиза бюро быд вермытӧм кузя лӧсьӧдӧ инвалидлысь реабилитация да абилитация программа (ИПРА). Сэні индӧма, мый колӧ вӧчны министерство-ведомстволы вермытӧмалысь дзоньвидзалунсӧ бурмӧдӧм могысь.
Инвалидӧс социальнӧя дорйӧм йылысь 181-ӧд номера федеральнӧй оланпас серти тайӧ бюросьыс вонас миян шӧринӧ воӧ ИПРА-ысь 3 сюрс юӧр. Сэні пасйӧма, мый колӧ вӧчны буретш миян шӧринлы. Ми весиг ог тӧдӧй, мыйсяма реабилитация нӧшта вӧзйӧмаӧсь инвалидыслы.
Миян специалистъяс пошта либӧ телефон да СМС пыр юӧртӧны, мыйсяма услуга ми вермам вӧзйыны реабилитация программа сертиыс. Талун ми уджалам кӧкъямыс сюрс морткӧд, унджыкыскӧд – нэм помӧдзыс. Инвалидъясысь коймӧд пайыс шыӧдчӧ миян дорӧ медвод- дзаысь.
Мукӧдысьсӧ ӧти морт вылас во чӧжнас воӧ ИПРА-ысь некымын юӧр. Тайӧ медсясӧ йитчӧма сылӧн дзоньвидзалункӧд: сійӧ вермас бурмыны либӧ, мӧдарӧ, омӧльтчыны. А та вӧсна вежсьӧ и инвалидносьт группаыс.
Колӧ пасйыны, ИПРА-ын вӧзйӧм реабилитациясӧ миянлы быть колӧ нуӧдны, и вӧчӧм удж йылысь шӧринным висьтасьӧ медико-социальнӧй экспертиза бюролы. Но ачыс мортыс вермас и ӧвтыштчыны налӧн индӧдъясысь да оз и лок миян дорӧ.
Шӧринным вӧзйӧ нёль сикас социальнӧй реабилитация.
Социально-средӧвӧй дырйи инвалидлы юӧртӧны, кытчӧ сійӧ вермас шыӧдчыны отсӧгла, кутшӧм социальнӧй услуга босьтны, кӧні сійӧс кад кежлӧ могмӧдасны кӧстыль-беддьӧн, коляскаӧн, мукӧд коланаторйӧн.
Социально-психологическӧй дырйи мортыскӧд уджалӧ психолог, кодлӧн отсӧгыс колӧ и висьысьлы, и сылӧн рӧдвужлы. Тшӧкыда мортыс, коді оз вермы чеччыны вольпасьысь, скӧралӧ та понда, ыждалӧ-асныралӧ, лыддьӧ, мый сійӧс омӧля дӧзьӧритӧны. Матыссаясыс дыр каднад таысь тшӧтш скӧрмӧны. Та вӧсна на костын зык-вен овлӧ. Психолог видлалӧ татшӧм лоӧмторъяссӧ, вӧзйӧ петан туй.
Неважӧн миян психолог дорӧ шыӧдчис комын арӧса ань. Сылӧн зэв сьӧкыд висьӧм, и мортыс оз тӧд, кыдзи водзӧ овны.
Миян шӧринысь психолог, ковмас кӧ, вермас ветлыны висьысь ордас гортас.
Социально-бытӧвӧй реабилитация дырйи инвалидӧс велӧдам овны гортас, вӧдитчыны тасьті-паньӧн, ӧзтыны би да газ, пузьӧдны чайник да пуны сёянтор, песласьны-гладитчыны, мыськыны джодж, вурсьыны, дзоньтавны кӧм-паськӧм да уна мукӧдторйӧ. Мортыс кӧ вермӧ петавны ывлаӧ, велӧдам ньӧбасьны лавкаын, вӧдитчыны сьӧмӧн.
Верстьӧ морт ыджда манекенӧн вӧдитчӧмӧн медсестра петкӧдлас, кыдзи вежны куйлысь улысь вольпасьсӧ, сылысь улыс дӧрӧм-гачсӧ, бергӧдны, пуксьӧдны либӧ вуджӧдны крӧватьсьыс, шуам, креслӧ-коляскаӧ, медым и ачыд гӧгтӧ эн вӧрзьӧд, и нёрпалысьсӧ содтӧд эн дойд.
Тӧдмӧдасны, кыдзи вердны-юктӧдны вермытӧмӧс, тшӧтш и зонд пыр, отсавны асмогасьны, мерайтны давленньӧ, температура, вирсьыс сакар да сідз водзӧ.
Отсаласны бӧрйыны крӧвать да ванна дорӧ сод да пуклӧс, медым ветлӧдлыны неуна сяммысь висьысь вермис ачыс мыйкӧ вӧчны.
Тавося март 1 лунсянь ми ог вӧзйӧй социокультурнӧй реабилитация. Тайӧ уджсӧ ӧні збыльмӧдӧны культура учреждениеяс. Но миянлы та пыдди тшӧктісны босьтчыны социально-педагогическӧйӧ.
Мартсянь воис реабилитация кузя 130 татшӧм индӧд. На серти висьӧм вӧсна кыв-ворсӧ воштӧм морткӧд колӧ зільны логопедлы, велӧдны сёрнитны, педагоглы – выльысь велӧдны гижны, вӧдитчыны компьютер-гаджетӧн да с.в.
Талун миян оз на тырмы татшӧм специалистыс, но, чайта, регыд мӧдам нуӧдны и татшӧм реабилитация.
Миян шӧринын кык юкӧн. Ӧтиыс Тентюков уличаса 103-ӧд номера керкаын. Сэтчӧ позьӧ шыӧдчыны 51-72-53 да 51-72-54 телефонъяс пыр.
А мӧдыс Лесозавод уличаса 15-ӧд номера керкаын. Сэтчӧ позьӧ шыӧдчыны 22-73-38 телефон пыр.
Кокньӧдӧн вӧдитчысь пенсионеръяслы да нёрпалысьяслы унджык услугасӧ сетам дон босьттӧг, но кутшӧмсюрӧ услугаысь колӧ мынтысьны. Шуам, психологкӧд аддзысьлӧмысь босьтасны 43 шайт 74 ур, а творчествоа мастерскӧйын киӧн вӧчасьӧмысь – 58 шайт.
Мортыс кӧ ачыс оз вермы волыны, вайӧдасны-нуӧдасны социальнӧй таксиӧн. Та дырйи сійӧс вочаалас-колльӧдас миян специалист.
Таксисӧ позьӧ корны 21-52-24 телефон пыр. Больничаӧдз, вокзалӧдз да мукӧдлаӧдз ковмас вештыны 150 шайт.
<> Николай РАЗМЫСЛОВ. Снимокыс авторлӧн.