Уна патераа олан керкаяс (МКД) капитальнӧя дзоньталан программа збыльмӧдӧны Россияса 85 регионын. Водзмӧстчӧны Шӧр (4.336 керка), Волга бердса (1.784) да Сибырса (1.407) федеральнӧй кытшъяс.
Коми Республикаын капитальнӧя дзоньтасян фондсӧ регионса правительство лӧсьӧдіс 2013 воын. Сэки жӧ вынсьӧдісны 2026 воӧдз урчитӧм уджтас.
Кыдзи тӧдмавны, кор керкаад вӧчасны капремонтсӧ? Позьӧ-ӧ сэні олысьяслы аслыныс дзоньтасьны, оз кӧ кӧсйыны виччысьны 2040 воӧдз?
Тайӧ да мукӧд юалӧм вылӧ республикаса юралысьлӧн Общественнӧй приёмнӧйын вочавидзис «МКД капитальнӧя дзоньталан регионса фонд» некоммерческӧй котырӧн веськӧдлысь Валентина Чурила.
–Валентина Петровна, кыдзи збыльмӧдсьӧ программаыс, да уна-ӧ керка колӧ на дзоньтавны?
–Тавося январь 1 лунӧдз капитальнӧя дзоньтасян уджтас серти регионын капремонт вӧчисны уна патераа 1.424 керкаын.
Программаас босьтчигӧн миян регионын вонас дзоньтавлӧмаӧсь сё гӧгӧр керка. Ӧні ӧдыс воысь-во содӧ. Шуам, 2021 воын дзоньталӧмаӧсь 342 керка. Та вылӧ видзӧмаӧсь 1.7 миллиард шайт. 2022-ӧдын 1,1 миллиард дон капремонт вӧчӧмаӧсь 240-ын. Воддза воын та могысь вичмӧдӧмаӧсь 1,3 миллиард, программаас веськалӧма 362 стрӧйба. Мӧйму 230 керка вылӧ видзисны 2,2 миллиард шайт.
Таво программаыс шымыртӧ уна патераа 331 керка. Сы серти урчитӧма видзны 2,5 миллиард шайт, сы лыдысь 350 миллионыс – республикаса бюджетысь. Талун кежлӧ Усинскса, Койгорт, Кулӧмдін да Изьва районъясса 104 стрӧйбаын став уджсӧ помалӧмаӧсь нин. 23-ын вежӧмаӧсь 69 лифт, 62 вевт, ӧти керка дзоньталӧмаӧсь ортсысяньыс, 11-ын мыйсюрӧ вежӧмаӧсь пытшкас. Ставсӧ вӧчӧма 400 сикас удж.
Тавося плансӧ олӧмӧ пӧртӧмкӧд тшӧтш фонд збыльмӧдӧ и локтан восясӧ. Кырымалӧма некымын сёрнитчӧм, мый серти кызвын уджсӧ сигӧртӧны нин. 2026-ӧдас 199 керка дзоньталасны 1,9 миллиард шайт дон.
–Мый медся тшӧкыда йӧзыс корӧны дзоньтавны?
–Медся тшӧкыда дзоньталам вевт. Вевтыд кӧ виялӧ, кӧтасьӧ-киссьӧ и патера стеныд, бакшасьӧ-ульсалӧ и мудӧд-пӧдвалыд.
Мӧйму Сыктывкарын, Изьва, Удора да Кулӧмдін районъясын республикаса бюджетысь видзим 333 миллион шайт уна патераа 37 керка выльысь вевттьӧм могысь. А ставсӧ колӧ вежны нёль сюрс вевт.
Таысь ӧтдор юркарын, Ухтаын да Усинскын колӧ вежны кык сюрс лифт. Ӧтпырйӧн, гӧгӧрвоана, тайӧс он вӧч. Медводз вежлалам жугалӧмасӧ, а кодъяс вылын позьӧ на кайны вылі судтаӧдз да бӧр лэччыны, «вештам» 2030 воӧдз.
–Мый нӧшта вӧчӧны капремонт дырйиыс?
–Уна патераа керкаын капремонт весьтӧ дзоньталӧны либӧ вежӧны би провод, шоныд, биару, ва трубаяс да канализация, а сідзжӧ лифт, вевт, пӧдвал, мудӧд, ортсыса стен да мукӧдтор.
Россияса быд регионын торйӧн урчитӧны, уна-ӧ сьӧм колӧ мынтыны та могысь фондыслы, кутшӧм керкаяс пыртны программаас, да мыйсяма удж вӧчны. Кӧнсюрӧ капремонт весьтӧ лӧсьӧдӧны пӧжарысь видзчысян автоматика.
–Кутшӧм керка пыртӧны программаас?
–Фонд – тайӧ муниципалитетса став керкаас олысьяслысь ӧти кӧшельӧ либӧ, кыдз шуӧны специалистъяс, ӧти пӧртйӧ сьӧм чукӧртанін. Та дырйи став чӧжӧм сьӧмсӧ видзӧны программаас урчитӧм керкаяс дзоньталӧм могысь. Тіян керкаын олысьясӧн чукӧртӧмсӧ вермӧны видзны орчча вылӧ.
Оланін кодекс серти программаас пыртӧны витысь унджык патераа став стрӧйбасӧ. Найӧс сэтысь киритӧны сӧмын сэк, кор торъя комиссия шуас киссянвыйӧдз воӧмаӧн. Сэк жӧ кар-районын кыптӧны выль керкаяс, кодъясӧс тшӧтш пыртӧны программаас. И талун нин сійӧс колӧ нюжӧдны 2059 воӧдз.
–Кодсюрӧ норасьӧ, орчча выльджык керка пӧ веськалӧма программаас, а налӧн важджыкыс абу?
–Кутшӧм керка пыртны уджтасас, мый колӧ дзоньтавны водзджык, а кодъяс вермасны на виччысьыштны, бӧрйӧ муниципалитетса администрация. Та вӧсна медводз колӧ шыӧдчыны сэтчӧ, некӧн кӧ абу казьтыштӧма оланінтӧ.
Программаас пыртігӧн медводз видзӧдӧны, кор кыпӧдӧмаӧсь керкасӧ, дзоньтавлӧмаӧсь-ӧ сійӧс капитальнӧя, уна-ӧ сьӧм чӧжӧмаӧсь сэні олысьяс та могысь. Найӧ кӧ уджйӧзаӧсь фондыслы, капремонт йылысь ковмас вунӧдны, мед кӧть керкасӧ и пасйӧмаӧсь планас.
Бурногӧн кӧ, ветымын вося керкаын кыкысь нин колӧ вӧлі капитальнӧя дзоньтасьны. Но Комиын зэв уна важ олан стрӧйбаын нэм чӧжыс абу вӧчлӧмаӧсь капремонтсӧ. Но ставсӧ ӧттшӧтш дзоньтавны некутшӧм сьӧм оз тырмы. Регионса оланпасӧ неважӧн пыртӧм содтӧд серти ӧти муниципалитетын капремонт вылӧ чӧжӧм сьӧмсӧ позьӧ вуджӧдны мӧдӧ.
–Мый вӧчны, йӧзыс кӧ оз кӧсйыны виччысьны капремонтсӧ кызь во?
–МКД-ын олысьяс вермӧны, и Жилищнӧй кодекс сетӧ татшӧм позянлунсӧ, кадысь водз вӧчны капремонтсӧ. Шуам, вевтсӧ программа сертиыс урчитӧма дзоньтавны 2028 воын. А сэні олысьяс кӧсйӧны выльмӧдны ӧні. Либӧ вӧчасны кывкӧртӧд, мый вевтыс налӧн оз вияв, да сы пыдди бурджык дзоньтавны лифт.
Та могысь эм кык петан туй. Ӧти-кӧ, керкаас кык коймӧд пай олысьыслы колӧ чукӧртчыны да кырымавны колана кабалаяс. Найӧ вермасны сёрнитчӧм серти медавны торъя пӧдрадчикӧс да вӧчны став колана уджсӧ. Та бӧрын рӧскод кузя кабала-документсӧ колӧ вайны фондӧ. Сэтчӧс специалистъяс ставсӧ гӧгӧрбок арталасны да мездасны олысьяссӧ взнос мынтӧмысь, кытчӧдз оз вештыссьы налӧн рӧскодыс.
Но и тані эм тырмытӧмтор. Олысьясыс асьныс корсьӧны дзоньтасьысьсӧ, и быдсикас «мастерыс» вермас веськавны. Сэсся вермасны и ылӧдлыны. Шуам, фондыс сувтӧдӧ кык миллион шайта лифт, а бокӧвӧй пӧдрадчик вӧзйӧ 3,5 миллионаӧс.
Капремонт фондын эм пӧдрадчик реестр. Налы сійӧ йӧзӧдӧ аукцион да бӧрйӧ капремонтсӧ медся бура да донтӧма вӧчысьӧс. Тайӧ реестрас оз лэдзны тӧдтӧм бокӧвӧй пӧдрадчикӧс.
Позьӧ вӧчны и мӧд ног. Тшӧтш чукӧртчывны да бӧрйыны дзоньтасян уджтас дасьтан торъя котыр. Наӧн вӧзйӧм проект-сметасӧ колӧ бара жӧ ошкыны собрание дырйи протоколӧн. Тайӧ кабаласӧ, а сідзжӧ фото- да видеоматериал, кӧні тыдалӧ, шуам, виялан вевт, жугалӧм лифт либӧ киссьыны заводитӧм стен, стрӧйбаыслысь техпаспорт да мукӧд документ колӧ вайны фондӧ. Торъя комиссия ставсӧ донъялас да ыстас кывкӧртӧдсӧ кар-сиктса администрацияӧ. Сэтчӧс специалистъяс нин, вермас лоны, пыртасны керкасӧ матысса кад кежлӧ капремонт планӧ. А вермасны и шуны, мый олысьясыс виччысясны на урчитӧм кадӧдз.
–Капремонт вылӧ взносыс тырмӧ?
–Странаын шӧркодя 90 прӧчент олысьыс взноссӧ мынтӧны ӧтувъя пӧртйӧ. Оланпас дасьтысьяс чайтӧмаӧсь, мый МКД-ын унджык олысьыс мӧдасны дзоньтасьны асьныс. Но асланыс торъя тшӧт вылӧ вуджӧдӧмаӧсь сьӧмсӧ 15 прӧчент керкаас. Республикаын и нӧшта на этшаджык – 5 прӧчентас. Кыдзи и пенсия чӧжигӧн, унджык йӧзыс лача кутӧны государство вылӧ. Кызвыныс мынтысьӧны фондлы, медым сійӧ чӧжис сьӧмсӧ да кывкутіс дзоньтасьӧм вӧсна.
Программасӧ вынсьӧдігӧн миян республикаса правительство урчитлӧма Россияса мукӧд регионын серти медся ичӧт взнос – квадрата метрысь 2,3-3 шайт. Мукӧдлаас арталӧмаӧсь кык пӧв унджык. И во кык-куимӧн сэні сяммӧмаӧсь чукӧртны колана мындасӧ. Комиын кӧ сэки чӧжисны та мындаӧн жӧ, дзоньталісны эськӧ куим пӧв унджык керка.
Взноссӧ куим пӧв содтылӧмаӧсь сӧмын ӧтчыд 2019 воын.
Тавося январь 1 лунсянь Коми Республикаса правительство индіс мынтыны быд квадрата метр дзоньталӧмысь 13,80-16,80 шайт. Мӧйму серти тайӧ 80-95 урӧн либӧ 5,4-6,1 прӧчентӧн унджык. Таысь унджыксӧ пӧ йӧзыс оз вермыны мынтыны. Но и та мындаыс на этша. Тайӧ муртса тырмӧ дзоньтавны коймӧд пай керкасӧ.
Неважӧн шыӧдчыліс юркарын олысь ань да скӧрмӧм сорӧн норасис, вевтнымӧс пӧ капитальнӧя дзоньталісны, а мукӧдлаас немтор эз вӧчны. Ковмис гӧгӧрвоӧдны, мый дас ӧти воӧн программа сертиыс налӧн керкаын олысьясыс взносӧн чукӧртӧмаӧсь 300 сюрс шайт, а сӧмын вевт вылас ми видзим 4,7 миллион шайт. И тайӧ сьӧмсӧ ми «удждім» орчча керкаясын олысьяслысь.
Комиын 2059 воӧдз дзоньтавны вевт, мудӧд да стен колӧ квайт сюрс стрӧйбаын. Быд квадрата метрысь капремонт вылӧ, бурногӧн кӧ, колӧ босьтны 28-67 шайт, медым фондын быд во ӧкмис 5,5 миллиард шайт.
–Взноссӧ ставӧн мынтӧны?
–Программаас кӧ керкаыс абу, сійӧс шуӧма киссянвыйӧдз воӧмаӧн, и некутшӧм взнос сэні олысьяс оз мынтыны.
Талун 83 прӧчент олысьыслӧн капремонт кузя уджйӧзыс абу.
Медсясӧ оз мынтыны банкрот выйӧдз воӧмаяс да мукӧд регионӧ мунӧмаяс. Организация-котырысь эм жӧ уджйӧзаыс. Татшӧмыс Воркутаын да Интаын уна. Сиктсаяс та боксянь кывкутӧныджык.
Дас воӧн капремонт кузя уджйӧзыс содіс кык миллиард шайтӧдз. Уджйӧзасьӧм олысьяскӧд миян фондын зільӧ претензия юкӧн. Дерт, ӧтпырйӧ став уджйӧзсӧ перйыны сьӧкыд, ӧд унаӧн оз нин овны республикаын либӧ кувсьӧмаӧсь, а челядь-внукыс оз тэрмасьны ас вылас гижны стрӧйбасӧ. Кодсюрӧ и тӧдӧмӧн оз мынтысь, но дыр дзебсясьны оз артмы, быдӧнӧс туялам. Та-тшӧмъяс кузяыс делӧсӧ ыстам судӧ. Таысь миян фонд госпошлинасӧ вонас мынтӧ 200-300 сюрс шайт.
Капремонт кузя кӧ эм кутшӧмкӧ юалӧм, миян фондӧ позьӧ шыӧдчыны 8 (212) 400-510 номера телефон пыр либӧ ӧтуввезйын regoperatorkomi.ruӦmail лист бокын.
<> Николай РАЗМЫСЛОВ. Снимокъясыс авторлӧн да ӧтуввезйысь.