Глеблӧн бать-мамыс (гижӧдас налӧн корӧм серти став нимсӧ вежӧма) висьталісны, кыдзи найӧ быдтӧны аслыспӧлӧс каганысӧ. Кӧсйӧны, мед йӧзыс тӧдісны пиыслысь вермӧмъяссӧ да кутшӧм муслунын сійӧ быдмӧ.
–Аслыспӧлӧс кагалӧн мамӧн лоны меным, тыдалӧ, шуӧма Енмыс, – висьталӧ Глеблӧн мамыс, кодлӧн олӧмыс вужвыйӧныс вежсьӧма, кор аутизма кага чужӧма. – Олӧмӧй сьӧкыд туй кодь, кыті ми пикӧд восьлалам. Но менам эм надея, сыӧ ыджыд эскӧм. Глебкӧд ми ӧтув велӧдчам овны. Да, мӧд ног, но овны. И зэв окота, мед йӧзыс миян вылӧ видзӧдӧмӧн тӧдісны, мый найӧ абу ӧткаӧсь, мый кодкӧ на моз жӧ шедіс «дзугйӧ», кытысь быть колӧ мынтӧдчыны, мед овны.
Дугдіс сёрнитны
–Висьталӧй, пӧжалуйста, кыдзи асьтӧ кылінныд нӧбасиганыд, кыдзи чужтінныд каганытӧ, пыр-ӧ казялісны врачьяс сылысь висьӧмсӧ?
–Нӧбасигӧн ачымӧс бура кылі. Бурдӧдысьяслы нинӧм вылӧ эг норасьлы. А чужті сьӧкыда, пӧшти сутки мучайтчи. Кагаӧй чужис да, эз дзик пыр горӧд. Но бурдӧдысьяс ставсӧ вӧчисны колана ног. Миянӧс лэдзисны гортӧ. Пиӧй быдмис дзоньвидза, бурдӧдысьяс нинӧм сэтшӧмсӧ сылысь эз казявны. Тшӧтшъяясыс моз жӧ ас кадӧ заводитіс кутны юрсӧ, кыскасьны, сувтіс кок йылӧ.
–И кор казялінныд, мый абу ставыс лючки?
–Арӧс да джын сылы вӧлі. Бӧръя пистиалӧм бӧрын казялі, мый пиӧй дугдіс видзӧдны синмӧ. Эз кут шыӧдчыны ним вылас, да и кывйыс бырис, сӧмын ымзіс. Ми, дерт, майшасим. Пиӧй пыр ыждаліс-бӧрдіс, быттьӧ кутшӧмкӧ аслас мирын оліс. Шыӧдчим бурдӧдысьяс дорӧ. Дзоньвидзалунсӧ туялісны да, висьталісны миянлы диагнозсӧ: РАС. Ми первой эг гӧгӧрвоӧй, мыйсяма тайӧ висьӧм. Гӧгӧрвоӧдісны. Пыр жӧ заводитім ноксьыны кагакӧд, мед кадсӧ не воштыны. Ӧд шуӧны, кымын водзджык босьтчан сӧвмӧдны, сымын бурджык лоӧ дзоньвидзалуныс. Дерт, шогалім, мыйла буретш тадзи лои миян семьяын. Мыйысь? А сэсся босьтім асьнымӧс киӧ: коді отсалас кагалы, ог кӧ ми.
Медводдза воськовъяс
Кор Глеблӧн бать-мам гӧгӧрвоисны, мый чужанінас абу бурдӧдчан шӧриныс, кӧні ноксьӧны татшӧм диагноза челядькӧд, шуисны вуджны Сыктывкарӧ. Юркарын ставыс вӧлі тӧдтӧм, мӧд оласног, но вӧлі лача, мый тані вермасны бурмӧдны пиыслысь дзоньвидзалунсӧ.
–Ми гӧгӧрвоим, мый профессионалъястӧг асьным ог справитчӧй, – водзӧ висьталӧ Глеблӧн мамыс. – А Сыктывкарын эм, рочасьыштны кӧ, шанс, тані унджык позянлуныс висьлӧс кага быдтӧм-сӧвмӧдӧмын. И ӧні, кор аддзам пилысь ичӧтик, но вермӧмъяссӧ, нимкодясям, мый эг повзьӧй эновтны чужанін.
–Кытчӧ медводз шыӧдчинныд диагноз пуктӧм бӧрас?
–Сёрниттӧм челядьӧс сӧвмӧдан шӧринӧ. Бӧртиджык, тӧдсаяс чуйдісны да, ветлім реабилитация вылӧ Ижевскӧ. Медводдза курс бӧрас нин кагалӧн дзоньвидзалуныс бурланьӧ вежсис. Глеб асьсӧ мӧдіс кутны лӧньджыка, кутіс кывзыны, кор сы дорӧ шыӧдчам. Кодлыкӧ тайӧ, гашкӧ, ис ни бус, а миянлы – ыджыд шуд, – висьталӧ ань.
Ӧні водзӧ ноксям, ветлӧдлам «Лекотека» шӧринӧ. Весиг мӧвпыштны эг кужӧй сэки, мый сенсорнӧй интеграция отсалас висьлӧс кагаӧс сӧвмӧдны. Бать-мамлы колӧ эскыны!
–Детсадйӧ ветланныд он?
–Глебӧс новлӧдлам специализируйтӧм детсадйӧ, кӧні сійӧс радейтӧны кагульничаяс. Пинымлы сэні кажитчӧ, кольччӧ миянтӧг, окотапырысь пырӧдчӧ быд занятиеӧ. Весиг сэтчӧс педагогъяс ошкӧны сылысь зільӧмсӧ. Вежӧрыс сӧвмӧ и. Нёль да джын арӧса вӧлі, заводитіс лыддьысьны. Ми шензим и радлім!
–А кыдзи пиукыд сёрнитӧ тіянкӧд, тшӧтшъяыскӧд?
–Тайӧ сьӧкыдджыка на артмӧ. Глеб оз на вермы тшӧтшъяыскӧд сёрнитны. Но ми сыкӧд вет-лӧдлам концерт вылӧ, театрӧ, метроӧн да поездӧн ветлывлам. Ми ог дзебӧй сійӧс, ог торйӧдӧй йӧзсьыс, а мӧдарӧ, мед велалӧ на дорӧ, зілям йӧзаинӧ нуӧдлыны. Эскам, мый коркӧ сылӧн воссяс и ёрта сёрниыс, кутас вочавидзны и тшӧтшъяыслы, и верстьӧлы.
Дерт, первойсӧ майшасим жӧ, кыдзи асьсӧ кутны кутас йӧзаинас. Оз-ӧ повзьы вылинас да йӧзсьыс. Та вӧсна и поездӧн тшӧкыда ветлывлам, мед аддзӧ, мый уна йӧз, быдӧн ас ногыс олӧ, сёрнитӧны ӧта-мӧдыскӧд.
Коркӧ весиг Санкт-Петербургын, реабилитация вылӧ ветлім да, метроӧн мунім. А сэні йӧзыс збыльысь жуӧ. Пиӧй эз повзьы, мыйысь миянлы бара вӧлі зэв нимкодь. Нимкодь и, мый Глеб ӧдйӧ велалӧ выльторйӧ да вылинӧ, оз ыждав, оз бӧрд.
–А кыдзи йӧзыс Глебтӧ примитӧны, оз-ӧ вешйыны сыысь бокӧ? Али гӧгӧрвоӧны сылысь аслыспӧлӧслунсӧ?
–Дерт, овлӧ, аслыспӧлӧс челядьтӧ оз быдӧн примит. Но миянлы, бать-мамлы, колӧ аслыным лоны спокойнӧйӧн, мед кага кыліс, мый сійӧ абу ӧтка, мый сійӧс радейтӧны, ковмас кӧ, дорйӧны. И, дерт, оз ков видзӧдны сэтшӧм йӧз вылас, кодъяс кыдзкӧ петкӧдлӧны висьлӧс кагаысь кезъялӧмсӧ.
Веськыда кӧ шуны, быдтор вермас лоны. Шуам, кагаыд заводитӧ ыждавны-горзыны йӧзаинын. Сэки тырмымӧн кутлыны сійӧс. Корсюрӧ колӧ недыр кежлӧ бокӧджык кежавны. Весиг дас минут кежлӧ кӧ вайӧдлан кагатӧ йӧзаинӧ, тайӧ ыджыд вермӧм нин и сылы, и бать-мамлы. Колӧ гӧгӧрвоны бать-мамлы, мый кагалы миянысь на сьӧкыд.
–Висьтыштӧй, пӧжалуйста, пиукыдлысь вермӧмъяссӧ: мый кужӧ, мый вылын ӧні уджаланныд?
–Вӧрасног йывсьыс кӧ висьтавны, ӧні зэв визув, котралӧ челядь ворсанінын, ставсӧ видзӧдалӧ, кӧсйӧ тӧдны, и матігӧгӧрас тшӧтш сылы интереснӧ. Велаліс и пукавны, детсадйын занятиеяс вылын нускӧ-вӧчӧ, мый корӧны. Вежӧрыс тшӧтш бурмис: гӧгӧрвоӧ сёрни, шыӧдчӧм, ачыс шыӧдчӧ. И тайӧ миянлы зэв ыджыд вермӧм, кӧть и оз на бура сёрнит. Миянӧс синнас корсьӧ, тӧдӧ миянӧс, мый ми бать-мам, радейтӧ, мыйысь ми зэв шудаӧсь. Но медся чуймӧданаыс, висьтавлі нин, заводитіс лыддьысьны нёль да джын арӧсӧн. Веськыда кӧ шуны, ми весиг та вылӧ эг надейтчӧй. Дерт, и водзӧ колӧ сыкӧд уна на ноксьыны, мед сӧвмӧдны.
Велӧдысьыс ошкӧ
Медым бурджыка гӧгӧрвоны, кутшӧма бурмис Глеблӧн оласногыс да дзоньвидзалуныс, юалім сенсорнӧй интеграция кузя специалист, педагог-психолог Лидия Созоновалысь.
–Глебкӧд уджалігӧн казялі сылысь бурлань сӧвмӧмсӧ. Заводитіс видзӧдны синмад, мыйкӧ кӧ петкӧдлан, синмыс оз котрав. Сідзкӧ, сійӧ гӧгӧрвоӧ, мый вӧчсьӧ матігӧгӧрас. Сюся кывзӧ, мый коран вӧчны, и вӧчӧ, – ошкӧ Глебӧс Лидия Рейнгольдовна.
–Заводитіс ворсны сюрӧса-роля ворсӧмысь, – водзӧ висьталӧ сійӧ. – Пырӧдчӧ ворсӧмас, ачыс мӧвпыштӧ, кыдзи-мый лоӧ геройясыскӧд. Сьӧлӧмсяньыс радлӧ либӧ жалитӧ геройяссӧ. Арнас на, шуам, поліс мачысь. Ӧні жӧ радпырысь мачасьӧ. Ворсӧ и ичӧт, и ыджыд мачӧн, шыблалӧ найӧс кӧрзинаӧ либӧ мишеньӧ.
Содтӧд на ми велӧдчам ворсны МЕМО-ӧн (тайӧ ворсӧмас колӧ корсьны карточкаяслы пӧвсӧ). Медводз, дерт, вӧдитчим яръюгыд рӧма да этша серпаса карточкаӧн. Ӧні нин Глеб кужӧ корсьны коланасӧ, гӧгӧрвоӧ, кор колӧ пуктыны сылы, виччысьӧ мукӧдыслысь пуктӧмсӧ. Ӧти кывйӧн кӧ, Глеб молодеч!
Ас котырын гажа
–Кыдзи колляланныд прӧст кад, гашкӧ, тіян семьяын эм кутшӧмкӧ традиция? – водзӧ юася Глеблӧн мамыслысь.
–Ми радейтам чукӧртчывны ыджыд котырӧн миян бать-мам ордын, Глеблӧн бабъяскӧд. Мый вермас лоны бурджык да гажаджык бабушъяскӧд кад коллялӧмысь? Ӧтвылысь вӧчалам пельнянь, кывзам налысь интереснӧй висьтасьӧмсӧ. Сідзжӧ ми ветлывлам челядь ворсанінъясӧ, гажӧдчан шӧринъясӧ, гуляйтам.
–Мый эськӧ вӧзйинныд бать-мамлы, кодъяс быдтӧны аслыспӧлӧс жӧ кагаӧс?
–Дерт, медтӧдчана ёна радейтны ассьыд кагатӧ, примитны сійӧс сэтшӧмӧн, кутшӧм эм. Ӧд кӧсъян кӧ, мед сійӧ сӧвмис, дзоньвидзалуныс бурмис, быть колӧ сыкӧд ӧтув овны-велӧдчыны, ставсӧ вӧчны сы ради. Оз ков кӧритны асьтӧ, мыйла тадзи лои, ӧд кагаыд кылӧ тэнсьыд майшасьӧмтӧ. Дерт, и ас йывсьыд оз ков вунӧдны, колӧ вичмӧдны аслыд шойччӧм вылӧ кад, мед лоны шудаӧн нинӧм вылӧ видзӧдтӧг.
Енмыс кӧ сетіс тэныд аслыспӧлӧс кага, сідзкӧ, тадзи вӧлі колӧ. Сідзкӧ, буретш тэнад эм вын да сям вӧчны татшӧм дзолюксӧ тайӧ му вылас шудаӧн. Муслун, терпенньӧ, эскӧм отсалас став сьӧкыдлунсӧ венны. Глеб водзӧ тӧдмасьӧ олӧмнас, восьтӧ сійӧс аслыс. И вермас лоны, коркӧ сійӧ лоас ыджыд вынлы аслыспӧлӧс пасӧн.
* * *
Колӧ пасйыны, тайӧ гижӧдсӧ дасьтӧма «Быть мамой: психологическая гармонизация особой семьи с помощью медиатерапии» социальнӧй уджтас серти юралысьлӧн грант весьтӧ.
<> Кристина ШУРГАНОВА. Комиӧдіс Екатерина МАКАРОВА.