Матысса йӧзкӧд, бать-мамкӧд, ныв-пикӧд кад коллялігӧн нӧшта ёнджыка гӧгӧрвоан, кутшӧм тӧдчана ӧта-мӧдӧс пыдди пуктыны да радейтны. А кымын шуда здук йитчӧма челядькӧд! Найӧ олӧмас и сюрӧсыс, и шудыс, и гажыс.
Быд семьяын – ас олӧм, тӧжд-нок. И кӧть кутшӧм мытшӧд-падмӧг оз овлы, ставсӧ позьӧ ӧтув венны. Тадзи жӧ чайтӧны Кӧрткерӧс районса Висер сиктысь Зинаида да Вячеслав Черных гозъя. Найӧ быдтӧны нёль челядь: куим пи да ныв. Зинаида Александровна ӧні декрет отпускын, а Вячеслав Афанасьевич юркарын уджалӧ.
–Зинаида, висьтыштӧй, кыдзи верӧсыдкӧд тӧдмасинныд?
–Сідз тай артмис, мый мӧдысь верӧс сайӧ лои петны, воддзаыскӧд олӧмыс эз артмы да. Слава Луздор районысь, воӧма вӧлі Висерӧ детсад кыпӧдны, да и тӧдмасим. Детсадсӧ эштӧдісны да, муніс. Заводитім ӧта-мӧдлы звӧнитчыны. Коркӧ сэсся сійӧ и шуис ӧтлаасьны. Тасянь ставыс и заводитчис. Марк пилы сэки вӧлі квайт арӧс, Валералы – квайт тӧлысь.
Верӧсӧй зэв шань. Челядьӧс ставнысӧ ӧтмоза радейтӧ, некодӧс оз ӧтдорт. Сиктын уджыс абу да, ӧні юркарын уджалӧ, олан керкаясын дзоньтасьӧ. Висерӧ волывлӧ сӧмын шойччан лунӧ да отпускӧ. И кор сійӧ гортын, миянлы праздник кодь. Челядь сэки ме вылӧ весиг оз видзӧдлыны – миян пӧ пап гортын, а тэ шойччы. Верӧс сэки кызвын кадсӧ накӧд коллялӧ. Дерт, и керка пытш уджтӧ вӧчӧ, и сёянтӧ дасьтыны отсалӧ.
Висерын и стрӧитчим да олам. Но код тӧдас, гашкӧ, челядь быдмасны да, коркӧ карӧ овмӧдчам.
–Декретӧ петтӧдз кӧні уджалінныд?
–Быдлаын. И школаын техничкаӧн, и фермаын, и вузаси, и МФЦ-ын, а бӧръя кадсӧ – соцработникӧн. Соцработникӧн сідзсӧ уджавны абу сьӧкыд, но ёна жӧ мудзан. Колӧ олӧма йӧзлы пес-ва пыртны, керка пытш пелькӧдны, лым зыртны. Гортад сэсся мунан да, содтӧд сэтшӧм жӧ удж колӧ вӧчны.
–Нёль челядьнад прӧст кадыд, кӧнкӧ, оз и овлы?
–Водзті сиктса быдсяма удж-гажӧ окотапырысь пырӧдчи, но нёльӧд кага вайӧм бӧрын кадыс эз кут тырмыны. Зэв гежӧда артмылӧ петавны сцена вылӧ, кӧть и радейта сьывны-йӧктыны. Сэсся и окота унджык кад челядькӧд коллявны.
–Висьтыштӧй челядь йывсьыд?
–Ыджыдджык Марк пилы 16 арӧс. Велӧдчӧ Сыктывкарса вӧр техникумын системнӧй администраторӧ. Помнита, школаас кутшӧмсюрӧ урок сьӧкыда сетчис да, экзамен вылӧ колльӧдігӧн шуи: «Ставсӧ кӧ бура сдайтан, ньӧба ноутбук. Мӧдысь кӧ ковмас сдайтны – телефон». И став экзаменсӧ медводдзаысьсӧ сдайтіс. Зэв нимкодь вӧлі и сылы, и миянлы. Техникумас быдлаын жӧ водзмӧстчӧ, воспитатель-велӧдысьяс оз элясьны сы вылӧ. Мый нӧшта колӧ бать-мамлы! Долыд, кор челядьлӧн ставыс бур.
Валера пилы 11 арӧс. Велӧдчӧ Висерса шӧр школаын витӧд классын, радейтӧ котравны лыжиӧн. Кӧть медводдза кадас сӧмын нёльӧд местаяс шедӧдліс, некор эз майшась, эскӧдліс, медбурӧн на пӧ лоа, медальтӧ босьта на. Сідз и лои. Лызьӧн котралан кык сезонӧн вайис кӧкъямыс медаль, таысь кындзи – районын тавося медбур лыжник-гонщиклысь кубок. Кутшӧма ставӧн радлім!
Гортын сійӧ став уджсӧ бергӧдӧ-вӧчӧ. И пывсянтӧ ломтас, и ичӧтджык чой-вок бӧрсяыс видзӧдас. Ӧти кывйӧн кӧ, сійӧ менам веськыд ки. Кольӧм во заводитіс чери кыйны, и таво бара на окотитӧ.
Алиса нывным велӧдчӧ мӧдӧд классын. Йӧктан кружокӧ ветлӧ, радейтӧ лызьӧн котравны, ордйысьӧмас кык медаль нин босьтліс. Прӧст кадӧ меным отсасьӧ. Сійӧ миян зэв збой, ичӧтсяньыс оз аканьӧн, а машинаӧн ворсӧ. Тыдалӧ, Валера вылӧ видзӧдӧмӧн, коді сыысь куим арӧсӧн и ыджыдджык. Пыр ӧтлаынӧсь быдмисны. Та понда, гашкӧ, Валера ичӧтджык чой вӧснаыс ёнджыка тӧждысьӧ.
Богдан – медічӧт, и тайӧн ставсӧ шуӧма. Мыйла бӧрйим сылы татшӧм ним? Ме буретш шопералан право вылӧ вӧлі сдайта. Экзамен вылӧ мунігӧн шуи аслым, мися, сдайта кӧ, Богданӧн нимта. А сэки ӧд весиг эг тӧдӧй, коді миян чужӧ. Руль сайӧ пукси да шуи: «Богдан, отсав сдайтны, тэнӧ быдлаӧ кута новлӧдлыны». И ӧні сідз и эм, быдлаӧ сыкӧд машинаӧн журъялам, детсадйӧ весиг.
Ме со на йылысь висьтала, и сьӧлӧм вылын долыд, мый менам татшӧм челядь. И Енмыслы шуа таысь аттьӧ. Сэтшӧм ыджыд шуд – нимкодясьны наӧн. Накӧд быттьӧ ичӧтдырся кадӧ бергӧдчылан. Дерт, мукӧддырйи мудзан, окота шойччыштны, телевизор водзын пукыштны, лӧняс куйлыштны. Татшӧм здукъясас найӧ гӧгӧрвоӧны менӧ, мӧд жырйӧ мунӧны да сэні мыйкӧ вӧчӧны, меным оз мешайтны.
–Шуӧны, семьяпытш традицияяс пӧ ӧтувтӧны. Эм-ӧ тіян татшӧмыс?
–Эм, дерт. Быд лун ӧтлаын сёям-юам – и асывнас, и луннас, и рытнас. Сэсся челядь кӧ петкӧдчӧны лызьӧн ордйысьӧмын, быть ньӧба торт да том спортсменъясӧс сыӧн вочаала. Ог на тӧд, кутшӧм места шедӧдасны, а тортыд виччысьӧ нин. Кӧть и, овлӧ, оз медводдзаяс лыдӧ веськавны, юмовторнад оз нин майшасьны. А приза места кӧ, водзвыв звӧнитӧны – мам пӧ, чӧскыд торттӧ ньӧб! И сэтшӧма радлӧны, и ми нимкодясям накӧд тшӧтш.
Водзті быд во декабрь 31 лунӧ ставӧн ӧтлаын ветлывлім вӧрӧ выльвося козла. Но ӧні миян вӧчӧм да, вӧрас тшай юны ветлам, лэбач вердыштны да.
–Зинаида, эм-ӧ кутшӧмкӧ вӧзйӧм, кыдзи быдтыны челядьӧс, медым лоисны шань сьӧлӧмаӧсь, пыдди пуктісны ӧта-мӧдсӧ и мукӧдӧс да олӧмас медым эз вошны?
–Ичӧтсяньыс ставнысӧ велӧда отсасьны ӧта-мӧдлы. Ставӧн ӧтлаын и тасьті-пань мыськам, и сёян дасьтам. Весиг девиз миян эм – ас бӧрсяыд ставсӧ идрав: ворсін – пукты чачатӧ местаӧ, сёйин-юин – тасьті-пань мыськы. Ичӧтджыкъяслы отсалӧны гырысьджыкъяс. Дерт, кыдзи и мукӧд семьяын, быдсямаыс жӧ овлӧ. И дышӧдчыласны, и видчыласны-вензьыласны… Но век жӧ пыр зілям воӧдчыны ӧти кывйӧ, мед некодлӧн ӧбида эз коль.
Быд кагалӧн – аслас этш. Ӧтилы сёысь колӧ висьтавны, кыдз да мый вӧчны, а мӧдлы и кыв джын тырмымӧн. Колӧ кужны гӧгӧрвоны ассьыд кагатӧ, сёрнитны-варовитны, отсавны воӧдчыны выль вермӧмӧдз. Менам чайтӧм серти, семьяад медтӧдчанаыс – ӧта-мӧдӧс пыдди пуктыны да радейтны. Ныв-пилы, верӧс-гӧтырлы пыр колӧ висьтавны, мый радейтан да, ковмас кӧ, быд здукӧ воан отсӧг вылӧ. Сэки семьяад ставыс лоӧ бур.
<> Екатерина МИКУШЕВА. Снимокъясыс ӧтуввезйысь.