Енбиа да ыджыд сяма войтырыд Коми му пасьталаын эмӧсь. Инта районса Петрунь сиктысь петлӧмаясысь унаӧн йылысь жӧ позьӧ гижны-висьтавны. Шуам, талун ми сёрнитам Валентина Тюкавкинакӧд.
–Валентина, бур лун! Петруньса школа бӧрад тэ пырин водзӧ велӧдчыны Сыктывкарса госуниверситетӧ биологӧ, бура помалін бакалавриат. Ставӧн тӧдам, кутшӧм сьӧлӧмсянь тэ велӧдчин. А мыйла веськӧдчин буретш биологӧ? Мыйӧн мусмис тайӧ наука-туйвизьыс?
–Профессия бӧрйӧмыс йитчӧма асланым чужанін аслыспӧлӧслункӧд: миянӧс кытшалӧны паськыд видз-эрд, помтӧм тундра, вӧр, ты-ю да сэні олысьяс. Ичӧтдырсянь на мен окота вӧлі тӧдны, мыйсяма турун-дзоридз быдмӧ кок улын да мыйӧн быдмӧгыс бур, кутшӧм лэбачьяс жбыръялӧны миян весьтын, мыйсяма гаг котралӧ тулыснас кильчӧ помын. Сэк жӧ кӧсйи тӧдны морт дзоньвидзалун да вӧр-ва видзӧм йылысь унджыктор. А биология шымыртӧ та кузя став гусятор-юӧрсӧ.
–Мыйкӧдыра тэ зілин Коми наука шӧринын. Мыйсяма удж-нок бергӧдін сэні? Кӧсъян-ӧ водзӧ туясьны? Аспирантураын велӧдчыны?
–Физиология институтын вӧлі старшӧй лаборантӧн. Пуктім гыжгун-пемӧсъяс вылын экспериментъяс. Туялім, кыдзи шыр-крыса вирлы мӧрччӧ кӧдзыд да ёна пессьӧм-вӧрӧм. Веськыда шуа, первойсӧ синмӧй ӧзйис, но вочасӧн сэсся интересӧй да ыззьӧмӧй тӧдчымӧн чиніс-кусіс. Таво медвойдӧр колӧ дорйыны магистр диплом, а сэсся олӧмыс петкӧдлас. Гашкӧ, коркӧ и аспирантураӧ веськӧдча, но ог биология, а этнокультура нырвизьын.
–Валентина, тэ тшӧкыда ветлан бать-мамыд дорӧ тундраӧ. Мыйӧн кыскӧ-чуксалӧ тундраыс? Он саридз дорын шойччы, а отпускалан тундраын…
–Мада жаль тундраыс меным сьӧлӧм-ловлы аслыспӧлӧс санаторий кодь. Тані кылан асьтӧ кокниа да лӧсьыда, личӧдчан-вунӧдчылан, апалан сӧстӧм сынӧд, чери кыян, шойччан шума олӧмсьыс. Тундраӧд ми воӧдчылам кӧдзыд саридзӧдз, кӧні абуӧсь азым торговеч-вузасьысьяс да гожйӧдчысьяс, кӧні ыджыдалӧны помтӧм гыяс да еджыд ошъяс.
Нӧшта на ме гижа тундра тыясса чери сикасъяс кузя диплом да, тайӧ сетӧ содтӧд позянлун наука боксянь. Ӧтпырйӧ шойччыны и туясьны.
Тундраын жӧ вичмӧ кӧр дорын тӧжд-нок – позьӧ видлыны асьтӧ врач-ветеринар уджын. Буретш тайӧ ышӧдіс менӧ кольӧм воӧ пырны босьтны тӧдӧмлун медицина колледжӧ. Окота кӧ, локтан гожӧмӧ войӧдлам миянкӧд тундраӧ!
–Радейтан-ӧ тэ путешествуйтны? Гашкӧ, таво кытчӧкӧ ветлін нин?
–Зэв ёна радейта! Кочуйтӧм-кӧялӧмыс миян вирын да, меным тӧлысьнас ли кӧть нин куим тӧлысьнас ӧтчыд колӧ кытчӧкӧ ветлыны-петавны, волыны выльлаӧ. Кӧть нин орчча грездӧ ли матысса карӧ. Окота тӧдмавны, кыдзи сэні йӧзыс олӧны, кутшӧм сьыланкывъяс ливкйӧдлӧны, мый петкӧдлӧма сэтчӧс музейясын, тшӧтш и кутшӧм ю-ёль сэн визувтӧ…
Висьтавны кӧ тавося ветлӧм-мунӧм йылысь, мойвиис збыльмӧдны важся гуся кӧсйӧмӧс – вуджны Урал-Из вомӧн, воӧдчыны Саранпаульӧдз да аддзысьлыны рӧдвуж войтыркӧд. Ставыс тайӧ артмис! И лов вылын таысь кокньыд да лӧсьыд.
–Кӧні ӧні уджалан-зілян?
–Выль воӧ олӧм-уджын лоины вежсьӧмъяс. Ӧні ме методистала Прометей Ионович Чисталёвлӧн керка-музейын. Уджыс творчествоа, котӧра, сымда выль йӧзкӧд тӧдмасян да йитӧд кутан. И тані жӧ позьӧ наукаӧ пырӧдчыны-туясьны. Волӧй миянӧ мастер-классъяс вылӧ да экскурсияӧн!
–Валентина, кольӧм арнас тэ вевъялін и Сыктывдін районса Выльгортын музейын «Тундраса» выставкаӧн петкӧдчыны, и нывъяс пӧвстын «Райда» конкурсын ордйысьны. Мый таӧ ышӧдӧ-ыззьӧдӧ? И мыйла тайӧ тэныд колӧ?
–Ог жӧ дзик быдлаӧ слӧймы. Вевъяла сӧмын сьӧлӧм вылӧ воанаджыклаӧ. Выставкасӧ котыртны мӧвпыс чужис некымын во сайын нин. Архивын чукӧрмис зэв уна мича снимок, тылӧсын куйлісны-виччысисны ассьыныс кадсӧ пӧчӧлӧн сарапан да прапӧчлӧн «ныы юрыс». Со и шуи тӧдмӧдны таӧн видзӧдысьясӧс. Ме чайта, мичлуннад колӧ юксьыны йӧзыскӧд, мыччӧдны-петкӧдлыны налы миянӧс кытшалан аслыспӧлӧс мир-олӧмсӧ. Тайӧ кутшӧмакӧ отсалӧ и асьтӧ бурджыка гӧгӧрвоны да пыддиджык пуктыны.
–Ме тӧда, тэ сьӧлӧмсяньыд радейтан коми кыв. А семьяад кындзи кодкӧд нӧшта варовитан коминас?
–Миян музейӧн веськӧдлыськӧд, татчӧ волысьяскӧд да нывъёртъяскӧд.
–Аттьӧ восьса сёрнисьыд, Валентина! Мый эськӧ окота сины чужан Петрунь сиктсаясыдлы?
–Крепыд дзоньвидзалун, вын-эбӧс, югыд шондіа унджык лун да локтан сезонӧ бур урожай. Гажӧй тіянысь ёна бырӧма! <>
Андрей Терентьев. Снимокъясыс Валентина Тюкавкиналӧн гортса архивысь.