Нимӧдам Рӧштво!
Исус Кристос чужӧм йылысь гижӧма Лукасянь да Матвейсянь бур юӧръясын. Но збыльысь стӧча некод оз тӧд, кор тайӧ вӧлі, сы вӧсна мый иудейяс абу пасйылӧмаӧсь чужан лунсӧ. Ылӧсас кӧ, Кристос миян олӧмӧ локтӧма миян эраӧдз нёльӧд воын. Декабрь 25 лунсӧ 221 воын аслас небӧгын медводдзаысь казьтыштӧма Секст Юлий Африкан. Таӧдз на, 211 воын, тайӧ лунсӧ пасйӧма Римса Ипполит. Кристос пӧ чужӧма середаӧ, декабрь 25 лунӧ.
Рӧштво – двунадесятӧй праздник. Сыысь пӧ тӧдчанаджык сӧмын Ыджыд лун, кор Кристос бӧр ловзис.
Йӧзӧс грекъясысь мездысь чужӧма абу озыр дворечын, небыд вольпасьын.
«Сійӧ лунъясӧ Римын ыджыдалысь Август кесар тшӧктіс гижавны ас мусьыс став йӧзсӧ… Быдӧн муніс гижасьны аслас карӧ.
Ӧсип вӧлі Давид чужанвужйысь. Та вӧсна аслас Мария гӧтырпукӧд, коді вӧлі нӧбасьӧ, сійӧ муніс гижасьнысӧ Назаретысь… Виплием карӧ. Виплиемӧ воӧм мысти Мариялы воис кад чужтыны. Сійӧ чужтіс Пи, ассьыс медводдза кагасӧ. Рузумӧ гартыштӧмӧн Мария пуктіс кагасӧ лясниӧ, ӧд туй морт керкаын налы узяніныс эз сюр» (Лука 2, 1-7).
Та йылысь Господьлӧн анделсянь медводз тӧдмалісны ыж видзысьяс. Сійӧ юӧртіс: «Талун Давид карын тіянлы чужис Мездысь – Господь Кристос…» (Лука 2, 11-12). «Виччысьтӧг анделкӧд орччӧн тыдовтчис лыдтӧм-тшӧттӧм андел чукӧр. Найӧ ошкисны Енмӧс:
–Ошкӧм Медвылысса Енлы!
Му вылын лӧнь олӧм, йӧз костын бур кӧсйӧм!» (Лука 2, 13-14).
Персияса тӧдысьяс Мельхиор, Бальтазар да Гаспар «петісны туйӧ. Асыввылысь аддзылӧм кодзулыс кывтіс на водзвылын. Сэсся сійӧ сувтіс буретш сэтчӧ, кӧні вӧлі кагаыс… Керкаӧ пырӧм бӧрын найӧ аддзисны кагаӧс Мария мамыскӧд. Пидзӧс выланыс уськӧдчӧмӧн найӧ копыртчылісны кагалы да сетісны Сылы дона козинъяс: зарни, ладан да смирна» (Матвей 1, 2, 9-11).
Гид местаас талун сулалӧ Кристос Чужан базилика. Сійӧс кыпӧдлӧма императрица Елена. Базиликаыс пыр восьса, сы улын эм пещера, кӧні джоджас серпасалӧма дас нёль югӧра эзысь кодзув. Буретш тані чужӧма Господьным.
А Италияса Маджораын пӧ Санта-Мария храмын эм лясни тор, кӧні коркӧ куйліс пузчужӧм Исус.
* * *
Православнӧя эскысьяслӧн ноябрь 28 лунсянь тайӧ праздникӧдзыс нелямын лунся Рӧштво (Филипп) видз. Найӧ оз номсасьны яйӧн, чериӧн да йӧла вӧлӧгаӧн. Дерт, вичко видзлӧн медшӧр могыс абу таын. Медводз колӧ вежны асьтӧ бурланьӧ, мынтӧдчыны грекъяссьыд да вӧчны йӧзыслы мыйкӧ буртор.
Январь 6 лунӧ медся стрӧг видз – Сочельник. Сэки пуӧны юмов рок – сочиво либӧ куття (маа да изюма рис). Войся литургияӧдз сёйны оз позь. Сӧмын служба вылысь локтӧм бӧрын пуксьывлісны пызан сайӧ. А бӧрас позис нин гажӧдчыны.
Тӧдӧмысь, быдӧн лыддьыліс Николай Гогольлысь «Вечера на хуторе близ Диканьки» гижӧд чукӧрысь «Ночь перед Рождеством» повесьт либӧ видзӧдіс сы серти фильм да мультфильм. Сэні петкӧдлӧма, кыдзи том йӧз да челядь ветлӧдлӧны керкаысь керкаӧ, гажӧдчӧны, сьылӧны-йӧктӧны. Таысь налы козьналӧны чӧскыд-юмовтор.
Рӧштво лунӧ оз позь уджавны, тшӧтш и вурсьыны, кысьыны, вӧравны, чери кыйны да с.в. Ставсӧ колӧ вӧлі вӧчны водзджык. Сідзжӧ оз позь тайӧ кыпыд лунас пинясьны, суклясьны, лӧгавны…
Рӧштвоса тӧдчана пас – Виплиемса кодзув. Сійӧс ӧшӧдӧны выльвося коз йылӧ. Кӧкъямыс югӧра кодзувсӧ позьӧ аддзыны и Ен Мамлӧн «Неопалимая купина» ӧбразысь.
Эскысьяс керка пытшкӧссӧ да козсӧ мичмӧдӧны и анделъясӧн да ичӧтик жыннянъясӧн.
Православнӧй вичко дорын Рӧштво водзвылын коз лапъясысь либӧ лымйысь вӧчӧны вертеп – Ен чужан пещера.
Рӧштвосянь Ва вежӧдӧмӧдз, январь 19 лунӧдз – Вежадыр.
* * *
Кристослы эскысьяс Европаын Рӧштвосӧ пасйӧны декабрь 25 лунӧ, а Россияын – январь 7 лунӧ.
Водзті некутшӧм календар абу вӧлӧма. Римса император Юлий Цезарь Грецияса учёнӧйяслӧн тӧдӧмлунъясӧн подуласьӧмӧн медводдзаӧн лӧсьӧдӧма татшӧмсӧ. Сэки вӧлӧм чайтӧны, мый му шарыс Шонді гӧгӧр кытшовтӧ 365 лунӧн да 6 часӧн. Но збыльвылас, вӧлӧмкӧ, кытшовтны колӧ 365 лун 5 час да 49 минут. Буретш тайӧ 11 минут пондаыс 128 во мысти содӧма ӧти лун.
1582 воын Римса Папа Григорий XIII тшӧктӧма лӧсьӧдны выль календар. Сэтысь чинтӧмаӧсь дас лун.
Талунӧдз православнӧй вичко олӧ Юлиан календар серти, а Европаса католикъяс да протестантъяс ошкӧмаӧсь Григориан календар. Найӧ торъялӧны 13 лунӧн.
Сӧвет власьт кадӧ Россияын став светскӧй праздниксӧ тшӧтш пасйылӧмаӧсь Григориан календар серти. Мырдӧн кӧсйылӧмаӧсь сы вылӧ вуджӧдны и Роч православнӧй вичкосӧ, но 1923 воын ӧвтыштчӧмаӧсь таысь.
* * *
Веськыда кӧ, двунадесятӧй праздникъясӧ ог радейт ветлӧдлыны вичкоӧ, стӧчджыка кӧ, Сыктывкарса храмъясӧ. Рӧштво, Ва вежӧдандыр, Берба да Ыджыд лунъясӧ зіля волыны Серафим Саровскийлӧн вичкоӧ (Моровын) либӧ алтарас отсасьны иеромонах Николайлы (Размыслов) Вежа Троича храмын (Придашын). Сэні чӧв-лӧнь, некод гораа оз варовит, оз тойлась, кок вылад оз тальччы. Службаыс мунӧ кыпыда, Енмӧс да вичко канон пыдди пуктӧмӧн, кыдзи и колӧ татшӧм тӧдчана лунас.
И та пӧрйӧ службаыс заводитчис дас ӧти час комын минут войын. Храмын мужичӧйяс сулалӧны веськыдладорас, а нывбабаяс – шуйгаладорас.
Медводз мунӧ рытъя служба, кор юргӧны пророкъясӧн шуӧмъяс да псаломъяс. Кор хор помалӧ сьывны «Войтыръяс тӧдӧй, миянкӧд Ен…», службасӧ нуӧдысь отеч Николай вежӧдӧ нянь, вый, шобді да вина.
Алтарын отсасигӧн эг и тӧдлы, кыдзи шутёвтіс часӧн-джынйӧн. Помасис сідз шусяна рыт-вой служба. Кор отеч Николай юӧртіс «Бурсиӧма Айлӧн, Пилӧн да Вежа Ловлӧн Сарство», заводитчис праздниклы сиӧм литургия.
Придашса храмӧ ыджыд праздникъяс дырйи волӧны орчча сикт-посёлокысь, юркарысь да тшӧтш и мукӧдлаысь, весиг Москваысь православнӧя эскысьяс. Та пӧрйӧ служба водзвылас на вичко дорас паныдаси Виктор Савин нима государственнӧй академическӧй драма театрӧн весь-кӧдлысь Михаил Матвеевкӧд.
–Придаш храмса батюшкакӧд важӧн нин тӧдсаӧсь, и во сизим нин Ксения гӧтыркӧд волывлам татчӧ служба вылас, бӧрас висьтасям да даръясям. Медсясӧ, дерт, артмылӧ волыны ыджыд праздникъяс дырйи, но тшӧкыда лэччывлам и мукӧд лунӧ. Тайӧ храм да батюшка дорас миян кодь жӧ сьӧлӧм кыскӧм чужӧма и ёртъяслӧн, некымын машинаӧн волывлам. Республикаса сикт-грездын кирпичысь кыпӧдӧм татшӧм ыджыд храмыс лыда. А тайӧ вичкосӧ нӧшта на и сяммисны восьтыны. Тані весиг лов шыыд мӧд, сьӧлӧмыд быттьӧ воссьӧ. Эскам, буретш татшӧминас миян-лысь корӧмъяснымӧс кылас Енмыс, – висьталіс Михаил Николаевич.
Рӧштвоса поводдя серти видзӧдӧны, кутшӧмӧн лоас воыс.
Бушкола кӧ, тулысыс лоас водз, да воас уна ма.
Зэв кӧ кӧдзыд, гожӧмыс лоас жар.
Шондӧдіс кӧ, тулыснас кӧдздӧдлас.
Луныс кӧ шондіа, чужас бур урожай.
<> Николай РАЗМЫСЛОВ. Снимокъясыс авторлӧн да ӧтуввезйысь.