Коми Республикаса юралысь Владимир Уйба таво январын медводдзаысь паніс медиауджтас. Сы серти ачыс да сійӧс вежысьяс журналистъяскӧд аддзысьлігӧн вочавидзӧны налӧн юалӧмъяс вылӧ. Неважӧн миянкӧд паныдасьліс правительствоӧн веськӧдлысьӧс вежысь, экономика сӧвмӧдӧм, промышленносьт да транспорт кузя министр Евгений Пономаренко.
И аслыным, и орчча регионъяслы
–Евгений Александрович, республикаса котельнӧйяс кӧсйӧны вуджӧдны сідз шусяна биоломтас вылӧ. А пеллетыс та могысь тырмас?
–Республикаын пеллетсӧ водзті нин вӧчлісны, весиг суйӧр сайӧ вузавлісны. Но коронавирус да санкцияяс вӧсна 2021-2022 воясӧ суйӧр сайӧ туйыс пӧдласис. И медым биоломтас вӧчысьяс эз кольны уджтӧг, вӧлі шуӧма вуджӧдны брикет-пеллет вылӧ ассьыным котельнӧйяс.
Комиын во куим нин сьӧмӧн отсалӧны татшӧм ломтассӧ вӧчан 18 компаниялы. Республикаын найӧ вонас топӧдӧны-тубралӧны 500 сюрс тонна пеллет да брикет.
Таво ломтысигӧн 63 котельнӧйын сотім 80 сюрс тонна топӧдӧм пилипызь, кольӧм воын серти дас сюрс тоннаӧн унджык. Локтан тӧлын татшӧм ломтас вылӧ вуджас 126 котельнӧй да, сэтчӧс пачьяслы ковмас 165 сюрс тонна ломтас.
Мӧйму Россияса президент аддзысьліс Рытыв-Войвыв федеральнӧй кытшса вӧр промышленносьтӧн веськӧдлысьяскӧд. Коми Республикаса юралысь Владимир Уйба сэні висьталіс, кыдзи мӧдас миян регионын сӧвмыны тайӧ юкӧныс. Сійӧс кывзӧм бӧрын странаса президент индӧма мыйсюрӧ вӧчны. Сідз, республикаын биоломтас вылӧ вуджӧдасны из шомӧн 18 да мазутӧн ломтан 7 котельнӧй. Федеральнӧй бюджетысь воддза вылас вичмӧдӧмаӧсь 1,103 миллиард, а бӧръя вылас – 693 миллион шайт.
Таысь ӧтдор Коми Республикаса юралысь тшӧктіс видзӧдлыны, кыдзи позьӧ шонтыны биоломтаснас ас керкаяс. Медводз сэні, кытчӧ эз на во биару. Та могысь регионын ковмас восьтыны пеллетӧн лӧдсалан пач-пӧрт вӧчан производство.
Сиктса фельдшеръяслы ӧні кыпӧдӧны керкаяс, кодъясӧс буретш тадзи и шонтӧны. Тавося тӧлыс петкӧдліс, 30 градус кӧдзыд дырйи тӧлысьнас пеллетӧн ломтысьӧмаӧсь 1.400 шайт дон.
Кор гырысь предприятиеяс пилитӧны тьӧс-плака, артмӧ уна пилипызь да чаг. Водзті ставыс тайӧ сісьмыліс зэр улын. Талун татшӧм предприятие гӧгӧрыс восьталісны пеллет вӧчан ичӧтик линияяс, а тайӧ содтӧд 60 уджалан места. Найӧс восьтӧм могысь колӧ 5-8 миллион шайт. Талун кӧ, шуам, вуджӧдам республикаса став котельнӧйсӧ пеллет вылӧ, ломтасыс коляс на куим орчча регионлы.
Анталияӧ –гожӧмнас, а миян лунвылӧ – во гӧгӧр
–Сыктывкарсянь кытчӧ позьӧ лэбны самолётӧн?
–Талун Сыктывкарсянь самолётӧн позьӧ лэбны Москва, Санкт-Петербург, Екатеринбург, Казань, Нарьян-Мар, Сочи, Минеральные Воды, Махачкала каръясӧ.
Водзті бӧръя куим карас йӧзыс лэбалісны сӧмын гожӧмнас, а ӧні сэтчӧ позьӧ шутёвтлыны во гӧгӧр. Чайта, шойччысьяслы тайӧ зэв бур юӧр.
Гожӧмнас республикаса юркарсянь Southwind Airlines авиакомпанияса самолётъясӧн позяс воӧдчыны и Турцияса Анталияӧ. Ӧні сёрнитчӧны на, кутшӧм лунъясӧ тайӧс позяс вӧчны.
Сёрнитны кӧ республика йылысь, самолётъяс воддза моз лэбалӧны став уджалан аэропортас. Водзті Печораӧ пуксьылӧмӧн Воркутаӧ вежоннас вӧлі кык рейс, а декабрсянь куим нин, на лыдысь кыкыс – веськыда Войвыв кытшсайса карӧдз.
Медводдза индустрия парк
–Кывсьыліс, Сыктывдін районса Зеленечын воссяс индустрия парк…
–Татшӧм уджтасыс республикаын эз на вӧвлы. Россияса минэкономразвитияӧ такӧд йитӧдын шыӧдчылӧмаӧсь 2022 вося сентябрын на. Федеральнӧй министерствоысь эксперт комиссия ошкӧма водзмӧстчӧмсӧ да кӧсйысьӧма вичмӧдны сьӧм. 2023 во помын республикалы сетісны 500 миллион шайт.
Нӧшта 26 миллион содтіс республикаса бюджет, ылӧсас 700 миллион сетісны инвесторъяс.
Тайӧ уджтасыс збыльмӧдсьӧ «Ичӧт да шӧр предпринимательство, ас вылӧ уджалысьяслы отсӧг» нацпроект вылӧ подуласьӧмӧн.
Февральын госэкспертиза ошкис став колана кабала-документсӧ да проектсӧ. Вичмӧдӧма нин мутор, ньӧбалӧны да вайӧны стройматериал.
Индустрия паркас лоӧ лӧсьӧдӧма став коланасӧ, медым босьтчыны пуысь вӧчасьны, кутшӧмкӧ уджтас збыльмӧдны да с.в. Производство улӧ вичмӧдӧмаӧсь кык сюрс квадрата метр, нӧшта дас гектарын позяс лӧсьӧдны колана база.
Таво помын паркыс восьтас ӧдзӧссӧ. Асланыс мӧвпъясӧн вӧзйысьысьыс уна нин.
Чипан али кольк?
–Машинаӧн ветлысьяслы вӧзйӧны вуджны биару вылӧ. А кор тайӧс позяс вӧчны?
–А кӧть талун.
Вуджӧдны машинаяс биару вылӧ – тайӧ менам медшӧр могъясысь ӧти. Кор вои республикаӧ, казялі, мый тані абу официальнӧй шӧриныс, кӧні эськӧ мортыслы машинаас лӧсьӧдісны биару баллон да колана оборудование. Медым ветлыны татшӧм машинаӧн, колӧ биаруа уна заправка, а мыйла кыпӧдны-лӧсьӧдны заправкаяс, биаруӧн ветлан машинаыс кӧ лыда? Артмӧ чипан да кольк йылысь юалӧм кодь: кодыс водзджык артмис?
Республикаын талун биаруӧн сизим заправитчанін. Но найӧ медсясӧ меститчӧмаӧсь Сыктывкарын да Ухтаын. А татшӧмыс колӧ и Кулӧмдінын, ӧд сэні вӧр пӧрӧдысьяслӧн уна машина. И найӧ шмонитігтыр веськыда шуӧны, биаруӧн кӧ пӧ тыртан баллонтӧ юркарын, Кулӧмдінӧдз воӧм бӧрын бара ковмас мунны Сыктывкарса заправитчанінӧ…
Талун биарунас медсясӧ вӧдитчӧны автобусӧн ветлысьяс. Быд вой заправкаас кузь ӧчеред, а луннас шы ни тӧв, ни ӧти машина абу.
Корсим инвесторӧс. Сійӧ кӧсйис восьтыны биаруа заправкасӧ Ухтаын, но ми вӧзйим тайӧс вӧчны Сыктывкарын. Аукцион дырйи вичмӧдісны мутор, Эжваын кӧрт туй саяс кытшалан туй вылӧ петігӧн. Та вылӧ инвесторыс кӧсйӧ видзны сё миллион шайт. Заправитчанінсӧ стрӧитӧ на, но ӧні нин сэні эм компрессора станция, кафе, операторлӧн вежӧс да машинаӧ биару баллон да оборудование лӧсьӧдан сервис. Позьӧ локны бензина машинаӧн, а мунны – биаруаӧн.
Быд вежон – выль автобус
–Россияса президент Федеральнӧй Собрание дорӧ шыӧдчӧмын тшӧктіс 2030 воӧдз странаын выльмӧдны транспорт. Миянын мый вӧчсьӧ?
–Да, ми пырӧдчим тайӧ уджас. Та могысь Комилы вичмӧдісны 300 миллион шайт. Та вылӧ ньӧбим 39 автобус. Найӧ журъялӧны Сыктывкар, Ухта, Усинск, Печора каръясын, Изьва, Чилимдін да Мылдін районъясын.
Та дырйи муниципалитетъяс асьныс бӧрйӧны, кутшӧм транспорт налы колӧ. Корӧны кӧ ПАЗ, татшӧм автобус и вичмас, ӧд абу на быдлаын асфальта туйыс. Кодсюрӧ корӧ ляпкыд джоджа автобус, медым сэтчӧ асланыс коляскаӧн вермисны пырны вермытӧмаяс. Но сійӧ жӧ Печораас кыдзи татшӧмнас ветлыны? Сэсся выль ПАЗ-ын эм вермытӧмалы трап да содтӧд тшупӧд.
Республикаӧ воис нин 25 автобус. Матысса кадӧ виччысям автобусъяс, кодъяс мӧдасны ветлыны юркарса уличаясті.
Локтан воын выльмӧдам жӧ техникасӧ. Виччысям 52 ыджыд, 27 шӧркодь да 19 ичӧт автобус. Техникасӧ босьтам куим прӧчента лизинг серти, унджык муниципалитетыс шыӧдчис нин.
Ӧні быд вежон кутшӧмкӧ муниципалитетӧ ыстам выль техника. Кута лача, и водзӧ мӧдам тадзи вӧчны.
Руль сайӧ – маникюрӧн
–Евгений Александрович, странаын пӧ оз тырмы шоперыс…
–Да, оз тырмы ылӧсас комын прӧчент. Кодсюрӧ мунісны СВО вылӧ. А кольӧмаяссӧ коммерсантъяс ышӧдӧны вуджны на дорӧ ыджыд удждонӧн, тӧлысьнас вӧзйӧны 180-200 сюрс шайт.
«Комиавтотранс» талун дон босьттӧг велӧдӧ шоперавны нывбабаясӧс. Но налы колӧ лӧсьӧдны шогмана уджаланін, шойччан вежӧсъяс. Сэсся шоперлӧн уджалан луныс заводитчӧ водз асылын, а помасьӧ сёр рытын, кор детсад либӧ пӧдса на, либӧ пӧдса нин. Сідзкӧ, шопер-мамъяслы ковмас лӧсьӧдны торъя график.
Колӧ и ассьыс нывбабаыслысь юавны, мый нӧшта вӧчны, медым сійӧ лючки уджаліс. Гашкӧ, тӧлысьнас ӧтчыд дон босьттӧг вӧчны… маникюр…
Сьӧкыд кокньыд промышленносьт
–Кутшӧмкӧ отсӧг вичмӧ кокньыд промышленносьтлы?
–А кыдз нӧ! Промышленносьт сӧвмӧдан фондын 2019 воын артавсис 18 миллион шайт, а талун – 1,2 миллиард. Содтӧд республика быд во вичмӧдӧ сё миллионӧн.
Миян республикаын абу сэтшӧм уна бизнесменыс, медым эг вермӧй отсавны. Отсӧгла быд шыӧдчысь тӧдӧ, мый сыысь некод оз ӧвтыштчы.
Пыр шуа, кокньыд промышленносьтыс збыльвылас зэв сьӧкыд. Ӧткодявны кӧ Киров обласьтса войвыв районын меститчӧм предприятие миян республикаын лунвывсакӧд, дзик жӧ сэтшӧм миян прӧдукция лоас 30 прӧчентӧн донаджык.
Мӧйму нуӧдім конкурс, кӧні предпринимательяслы сырьё ньӧбӧм могысь вичмӧдім 27 миллион шайт да нӧшта оборудование вылӧ 18 миллион.
Чуктіс отсӧгыс и Выльгортса гын-кӧм вӧчан фабрикалы. Сэні ньӧбисны линия, кӧні гынкӧм пӧтшвасӧ вӧчӧны полиуретанысь, а гӧленьсӧ мичмӧдӧны вышивкаӧн. Сэсся став коляссӧ выльысь переработайтӧны да бара вӧчӧны гынкӧм. <>
Николай Размыслов.
Снимокыс авторлӧн.