Комиын талун олӧ 726.434 морт, на пиысь 274 сюрсыс – пенсионер. Ылӧсас 200 сюрсыс некӧн нин оз уджав, а 70-80 сюрсыс – сэні ли тан зільӧ на.
Коді тавосянь вермас босьтны пенсия? Ыджыд-ӧ сійӧ лоас? Кутшӧм ногӧн позьӧ содтыштны?
Миян корреспондентлы тайӧ да мукӧд юалӧм вылӧ вочавидзис Россияса социальнӧй фондысь (СФР) регионса юкӧнӧн веськӧдлысь Антон Хозяинов.
–Антон Сергеевич, коді тавосянь мӧдас шойччыны?
–Ылі Войвылын зільӧмысь кадысь водз таво пенсия вылӧ петас 1966 воын чужӧм мужичӧй 58 арӧс тырӧм бӧрас, 1971-ӧдын чужӧм нывбаба, ӧти кага кӧ сылӧн либӧ абу челядьыс, кор сылы тырас 53 арӧс, а сідзжӧ кык да унджык челядя 1974 воын чужӧм нывбаба 50 арӧс пасйӧм бӧрас.
Тайӧ инмӧ налы, кодъяслӧн эм колана мында страхуйтӧм да войвыв стаж, а сідзжӧ пенсия коэффициент. Мужичӧйлӧн да нывбабалӧн мед вӧлі 25 да 20 воысь ыджыдджык страхуйтӧм стаж. Воддзаыслы колӧ 15 воысь дырджык зільны Ылі Войвылын либӧ 20 воысь дырджык – сыкӧд ӧткодялӧм районын, а кык да унджык челядя аньлы – 12 воысь дырджык уджавны Ылі Войвылын либӧ 17 воысь дырджык – сыкӧд ӧткодялӧм районын. И мужичӧйлы, и нывбабалы та дырйи колӧ 28,2 ыджда пенсия коэффициент.
–А войвыв стажыс кӧ оз тырмы?
–Сэки пенсия вылӧ мортыс петас арлыд сертиыс. Та дырйи мед страхуйтӧм стажыс вӧлі 15 воысь унджык да пенсия коэффициентыс тшӧтш 28,2.
Тавосянь арлыд сертиныс пенсия мӧдасны босьтны 1961 воын чужӧм мужичӧй 63 да 1966-ӧдын чужӧм нывбаба 58 арӧс тырӧм бӧрын.
–Мыйысь артмӧ страхуйтӧм пенсияыс?
–Страхуйтӧм пенсиялӧн эм вежласьтӧм юкӧн. Таво тайӧ 8.134 шайт 88 ур. Та дорӧ нин содтӧны став коэффициентсӧ. А та могысь колӧ тӧдны мортыслысь уджалан стажсӧ, кытчӧ пырӧ и армияын служитӧм, ичӧт кага быдтӧм, вермытӧмӧс либӧ пӧрысь мортӧс дӧзьӧритӧм да с.в. Пенсия ыджда вылӧ тӧдчӧ и удждон. Кымын сійӧ ыджыдджык, сымын унджык балл ӧкмас (вонас уна вылӧ дас), а мӧйму быд баллысь пенсия дорӧ содіс 123 шайт 77 ур.
Коэффициентсӧ быд во содтӧны 2,4 прӧчент. Таво сылӧн ыдждаыс – 133 шайт 5 ур.
Эм кӧ колана мында стаж да пенсия коэффициентыс кӧ 28,2, мортыслы урчитасны страхуйтӧм пенсия.
–Позьӧ-ӧ пенсия вылӧ петтӧдз водзвыв тӧдмавны, тырмымӧн-ӧ стажыс да ыджыд-ӧ коэффициентыс?
–Та могысь «Госуслуги» портал пыр позьӧ корны сідз шусяна индивидуальнӧй лицевӧй тшӧтысь пасйӧд. Вочакывйыс некымын минут мысти воас «Личнӧй кабинетад».
–А кор колӧ шыӧдчыны страхуйтӧм пенсияла?
–Тайӧс позьӧ вӧчны пенсия арлыд тыртӧдз тӧлысьӧн водзджык. Шыӧдчӧмсӧ ыстӧны СФР-са клиент службаӧ МФЦ либӧ «Госуслуги» портал пыр. Сійӧс видлалӧны дас лун. Ставыс кӧ лючки, сизим лун мысти нин тіянлы урчитасны пенсия.
Кутшӧм лунӧ мӧдас воны сьӧмыс, ми йӧзӧдам асланым сайтын быд тӧлысь. Пенсияыс кӧ воӧ пошта пыр, графикнас позьӧ тӧдмасьны сэні.
–Кодӧс шуӧны предпенсионерӧн?
–Тайӧ кывйыс оланпасъясӧ пырис 2019 вося январь 1 лунсянь. Тадзи шуӧны найӧс, кодъяс пыр олӧны Комиын да вит во мысти петасны пенсия вылӧ.
Таво предпенсионеръясӧн лоасны 1969 воын чужӧм да олӧмаджык мужичӧйяс, ӧти кагаа либӧ челядьтӧм 1974 воын чужӧм да арлыдаджык нывбабаяс, а сідзжӧ кык да унджык челядя 1979 воын чужӧм аньяс.
–Мыйла татшӧм ногӧн колӧ шуны?
–Вот кузя льготасӧ Войвылын мужичӧйлы сетӧны 55, а нывбабалы 50 арӧссянь.
Предпенсионерлы пенсия босьтан кадӧдзыс вит во сетӧны эмбурысь вот кузя кокньӧд, кык лунся диспансеризацияысь мынтасны удждон, позяс кадысь водз петны пенсия вылӧ, дон вештытӧг велӧдчыны торъя программа серти, а воштас кӧ уджсӧ, уджтӧмалӧмысь мӧдас босьтны ыджыдджык пособие. Мӧйму татшӧмыслы куим тӧлысь мынтылісны бӧръя удждонсьыс 75 прӧчент (но уна вылӧ 12.792 шайт), та бӧрын нӧшта куим тӧлысь 60 прӧчент (уна вылӧ 5.000).
Сьӧма отсӧгла колӧ шыӧдчыны тайӧ кокньӧдсӧ сетан организацияӧ. Социальнӧй фондӧ та могысь предпенсионерлы шыӧдчыны оз ков. СФР та йылысь юӧрсӧ ачыс ыстӧ колана госучреждениеясӧ. Миян ведомствоса клиент службаӧ, овлӧ, шыӧдчӧны, пенсиясӧ арталігӧн кӧ торксьӧмаӧсь войвыв стажӧн либӧ челядь лыдӧн да с.в. Но татшӧм содтӧд-стӧчмӧдӧмсӧ СФР-ӧ вермас ыстыны и уджӧн могмӧдысь, эм кӧ сылӧн позянлуныс. Став колана кабала-документыс кӧ эм, мортыслӧн лицевӧй тшӧтӧ пыртасны вежсьӧмъяс.
–Пенсия содас?
–Тавося январь 1 лунсянь 7,5 прӧчент содіс налӧн, кодъяс оз уджавны. Комиын татшӧмыс 200 сюрс кымын морт.
–Шӧркодь пенсияыс республикаын 26.322 шайт. Тайӧ лыдпас кузяыс йӧзыс ёна шмонитӧны. Больничаса висьысьяслӧн пӧ шӧркодь температураыс 36,6, кутны кӧ тӧд вылын, мый пӧдвалас – морг. Либӧ ӧтияс пӧ сёйӧны яй, мӧдъяс – капуста, а шӧркодя артмӧ, мый ставныс номсасьӧны голубцыӧн. Абу кӧ гуся, позьӧ юӧртны, кодлӧн миян республикаын медыджыд пенсияыс?
–200 сюрс шайт некод оз босьт, но лётчиклӧн да шахтёрлӧн пенсияыс 100 сюрс гӧгӧр. Пенсия дорас налӧн эм кутшӧмсюрӧ содтӧд, и сэсся найӧ водз петӧны пенсия вылӧ да вермӧны на инасьны мӧд удж вылӧ. Гӧгӧрвоана, таысь нӧшта на содас налӧн страхуйтӧм взносыс.
–Тӧдсаӧй погона морт, зільӧ дзескыдінын. Сэтчӧ пӧ тшӧкыда волӧны тіян ведомствоысь специалистъяс да гӧгӧрвоӧдӧны мыж вештысьясӧс налӧн пенсия кузя. И унаӧн пӧ скӧра элясьӧны: нэмсӧ пӧ пукалі сутшкасьысь сутуга сайын, а пенсияӧй грӧш мында…
–Мортыслӧн кӧ абу войвывса ни страхуйтӧм стаж, сылы арлыд сертиыс сетӧны социальнӧй пенсия. Таво татшӧмыс вичмас ылӧсас 2,5 сюрс мортлы: 68 арӧса мужичӧйяслы да 63 арӧса нывбабаяслы.
Апрель 1 лунсянь социальнӧй пенсиясӧ содтасны. Уна-ӧ, абу на тӧдса, Россияса правительство коэффициентсӧ урчитас февральын.
–Ыджыд-ӧ социальнӧй пенсияыс?
–Ставсӧ артыштӧм бӧрын кӧ пенсияыс быдсикас содтӧдӧн, транспортысь, оланінысь да коммунальнӧй услугаысь компенсацияӧн артмӧ овны судзсьымӧн сьӧмысь этшаджык, ми шыӧдчам удж да йӧзӧс социальнӧя доръян министерствоӧ. И мортыслы сэсянь быд тӧлысь пенсия дорас мӧдасны содтыштны, медым вӧлі овны судзсьымӧн мында…
Комиын правительство таво кежлӧ овны судзсьымӧнсӧ урчитіс 18.389 шайт. Сідзкӧ, и пенсия оз вермы лоны таысь этшаджык.
–Антон Сергеевич, шулӧны тай, кутшӧма пӧ уджалан, сэтшӧма и босьтан. А государствоным кор казьтыштас уджалысь пенсионерӧс? Талун став содтӧд-компенсацияыс сетсьӧ налы, кодъяс оз нин уджавны. Но ӧд олӧмаясысь унаӧн мырсьӧны оз прӧст кад коллялӧм ради, а пенсияыс ичӧт да. Гашкӧ, государстволы сьӧм боксянь кивыв, мортыс кӧ кувтӧдзыс мӧдас зільны?
–Государстволы дзик ӧткодь, уджалӧ пенсионерыс али оз. Индексациясӧ вӧчӧны ставныслы. Сӧмын гортас пукалысьлы содтӧд сьӧмыс воӧ ки вылас, а уджалысьлӧн пенсия вылас петтӧдз либӧ выльысь артавтӧдз юӧр базаын чӧжсьӧ балл. Уджалысьлысь пенсиясӧ быд во выльысь арталӧны август 1 лунӧ.
Юӧрсӧ, ёна-ӧ содіс уджалысь пенсионерлӧн пенсияыс, ӧтуввезйын абу йӧзӧдӧма. Ассьыныд пенсия ыдждасӧ верманныд тӧдмавны сӧмын СФР-са клиент службаын.
Уджалысь пенсионерлы пенсия содтӧм йылысь некутшӧм оланпасӧ либӧ документӧ вежсьӧмсӧ абу пыртӧма.
–Гашкӧ, та вӧсна йӧзыс и корсьӧны туйяс содтыштны пенсиясӧ. Ӧти некымын лун кежлӧ шутёвтлӧ командировкаӧ Воркутаӧ. Мӧд мунӧ удж вывсьыс, а кутшӧмкӧ кад мысти бӧр инасьӧ…
–Да, та кузя оланпасын немтор жӧ абу казьтыштӧма. Мортыс кӧ муніс удж вывсьыс, уджӧн могмӧдысьыс вӧчӧ та йылысь пасйӧд электроннӧй либӧ трудӧвӧй книжкаас. И локтан тӧлысся отчётын тайӧ мортыслӧн ов-ним-вичыс оз ло. И ми выльысь арталам сылысь пенсиясӧ. Индексация ми вӧчам налы, кодъяс оз уджавны.
Но некод оз ло паныд, уджӧн могмӧдысьыс кӧ та бӧрын мортсӧ бӧр босьтас. Оланпасын абу жӧ пасйӧма, кымынысь тадзи позьӧ содтыны пенсиясӧ…
* * *
Пенсия реформакӧд йитӧдын ӧтияс ёрччӧны, а мӧдъяс шмонитӧны. Вайӧдам некымын шмонь:
Пӧрысьлуныс оз сэтшӧма повзьӧдлы, кыдз пенсия…
Госдумаын туй выв безопасносьт правилӧясӧ кӧсйӧны пыртны содтӧд: пенсионерлы пӧ позьӧ вуджны уличасӧ гӧрд би ӧзйигӧн. Виччысьӧны, мый бюджет татшӧм ногӧн видзтас некымын миллиард шайт…
–Чолӧм, тайӧ социология юасьӧм. Кыдзи ті вӧдитчанныд пенсиянад?
–Ӧти юкӧн вуджӧді Сочиын Олимпиадаса стрӧйбаяс кыпӧдӧм вылӧ. Нӧшта ӧти юкӧн – чинаяслысь олӧмсӧ бурмӧдӧм могысь…
–А мый тіянӧс ышӧдіс тадзи вӧчны?
–Да менсьым некод эз и юась… <>
Николай Размыслов.
Снимокъясыс авторлӧн да ӧтуввезйысь.