1992 восянь Коми фольклор театрса олӧм-вылӧмыс петкӧдлӧ чужан мунымлысь историясӧ да аслыспӧлӧс культурасӧ.
Дас куим во мысти, 2005 воын, регионса правительство торъя индӧдӧн вынсьӧдліс выль да паськыдджык ним – Коми Республикаса вужвойтырлӧн шылада-драмаа театр.
Художествоа веськӧдлысьнас сэні уна во нин уджалӧ Светлана Гениевна Горчакова. Тӧдчана, мый тайӧ каднас ёна паськаліс театрса репертуарыс, гастролируйтігӧн комияслӧн нэмӧвӧйся шыладыс тшӧкыда чуксавліс Россияса уна пельӧсысь да суйӧрсайса гоз-мӧд странаысь видзӧдысьясӧс.
Майбыр, воссьӧмсяньыс театр сьӧлӧм бердас моз шымыртіс каръясысь да сиктса районъясысь коми войтырӧс. Котырыс ачыс «быдтіс» да озырмис нималана артистъясӧн, бӧръя вояснас азыма сибӧдчӧны сэтчӧ Москваса театр вузъясын велӧдчӧм, ас видзӧдласа том войтыр.
Тайӧ каднас уна пӧв содіс спектакль видзӧдысьыс. Театр лӧсьӧдӧмсянь ме гӧтыркӧд Кӧрткерӧссянь радпырысь волывлім кывзыны-видзӧдны сцена вывсянь юрган сӧдз чужан кывйӧн варовитӧмсӧ, мича сьыланкывъяссӧ, сиктса коми йӧзлысь шмоньсора сёрни-баснисӧ. Долыд аддзыны коми театрын и мукӧд кывъя войтырӧс, кодъяс синхрона вуджӧдӧм отсӧгӧн тӧдмалӧны да пель саяс сюркнялӧны миян пӧль-пӧчлысь важся олӧм-вылӧмсӧ. Сідзкӧ, шылада-драмаа театрным мусмӧма Комиын олысь уна кывъя войтырлы!
И со кольӧм во помын миянӧдз воис важӧн виччысяна бур юӧр: «Тані лоас выль коми театр». Тшӧтш и петкӧдлісны, кӧні кыпӧдасны сійӧс.
Сьӧлӧмлы долыд юӧр-видеосӧ аддзи ӧтуввезса «ВКонтактеысь». Шӧр геройясӧн сэні вӧліны менам бур тӧдсаяс, «Коми войтыр» ӧтмунӧмын водзмӧстчысьяс Ӧлексей Рассыхаев, Олег Терентьев да Олег Лажанев. Найӧ висьталісны, мый коми театрлы выль керка-дворечсӧ лэптасны юркарса Оплеснин улича да Октябрь шӧртуй туйвежын. Тайӧ местасӧ налы вӧзйӧмаӧсь видзӧдлыны-донъявны Коми Республикаса веськӧдлысьяс.
Ӧдва и войыс колис юӧрсӧ кылӧм бӧрын, окота вӧлі унджык тӧдмавны сы йылысь. Мӧд асывнас звӧниті Олег Амвросиевичлы, сёрнитчим пырысьтӧм-пыр аддзысьлыны да варовитыштны, медым бур юӧрсӧ коми газетъясын йӧзӧдны. Олег Лажаневкӧд да Олег Терентьевкӧд паныдасим Коми Республикаса национальнӧй политика министерство жырйын.
–Кыдзи артмис, мый театрсӧ кыпӧдны индісны Оплеснин улича вылын?
–Аттьӧ, Прокопий Валентинович, тайӧ зэв колана юӧрсӧ газетын йӧзӧдны кӧсйӧмсьыд, мед сэсся чина войтыр эз вермыны соссьыны, мый йылысь сёрнитчим кольӧм чукӧртчылігӧн. Ӧд бӧръя нёль вонас зэв тшӧкыда аддзысьлам-сёрнитам театрлы выль стрӧйба кыпӧдӧм йылысь. И стрӧитчанінсӧ кар шӧрсьыс важӧн нин урчитлісны. Водзынджык индылісны Орбитаысь Малышев улича бокын, сэсся Октябрь шӧртуй да Печора улича падвежасянінын. Но тыдовтчис, мый индӧм инъясыс оз лӧсявны ыджыд театр кыпӧдӧм могысь, – медводз пырӧдчис сёрниӧ «Коми войтыр» ӧтмунӧмса исполкомӧн веськӧдлысьлысь удж вӧчысь Олег Лажанев. – Збыльысь кӧ, миянлы сьӧлӧм вылӧ воис ӧнія местаыс. Ӧні сӧмын колӧ водзӧ ӧтув ёна уджавны.
Долыд, мый шылада-драмаа театрлы выль стрӧйбасӧ лоӧ кыпӧдӧма Оплеснин улича бокӧ. Николай Оплеснин – миян земляк, Великӧй Отечественнӧй война дырйи Волхов фронтын немечьяскӧд тышын петкӧдліс асьсӧ повтӧмӧн да винёлӧн, сылы вӧлі сетӧма Сӧветскӧй Союзса Герой ним, пасйӧма «Золотая Звезда» медальӧн да Ленин орденӧн. Менам видзӧдлас серти, Оплеснин улича вылын кыпӧдӧм коми театр водзӧ кутас нимӧдны чужан мунымӧс финн-йӧгра регионъясын. Николай Оплеснинлысь нимсӧ Сыктывкарын да Ухтаын кындзи сетӧма и Новгород обласьтса Чудово карса уличалы. Выльгортса шӧр школа тшӧтш новлӧ нималана земляклысь ним. А гижысь войтыр вермасны дасьтыны выль гижӧд, мый позяс петкӧдлыны артистъяслы сцена вылын.
–Кымын во нин «Коми войтыр» ӧтмунӧм кыпӧдӧ тайӧ колана юалӧмсӧ власьт водзын?
–Бура дыр нин – кызьысь унджык во – тайӧ юалӧмсӧ кыпӧдлам «Коми войтырлӧн» чукӧртчылӧмъяс дырйи. Ӧні театрыс меститчӧ Бабушкин улича вылын, сэні вӧлі ыдждӧдӧма жыръяссӧ, республикаса правительство отсӧгӧн вӧчӧма дзоньтасян удж. Тайӧ ставыс артмис Владимир Уйба видзӧдӧм улын. Коми Республикаса юралысь и водзӧ кӧсйысис кывкутӧмӧн видзӧдны выль стрӧйба кыпӧданінын удж бӧрся.
Тайӧ гижӧдсӧ дасьтігӧн кори юксьыны та йылысь мӧвпъяснас и «Коми войтыр» ӧтмунӧмлӧн Сыктывкарса представительствоӧн веськӧдлысьӧс вежысь Ӧлексей Рассыхаевӧс. Сійӧ пыр и вочавидзис меным мича да сӧдз чужан кывнас:
–Уна во нин «Коми войтыр» ӧтмунӧм топыд йитӧдын уджалӧ Коми Республикаса вужвойтырлӧн шылада-драмаа театркӧд. Мирын тайӧ дзик ӧти театр, кӧні став спектакльыс да концертыс мунӧ комиӧн. Театр вӧчӧ ыджыд удж коми кыв да культура видзӧм-сӧвмӧдӧм могысь. И, дерт жӧ, кор вужвойтыр театрлысь пытшкӧссӧ дзоньталігӧн, выль стрӧйба кыпӧдны босьтчигӧн лоины мытшӧдъяс, «Коми войтыр» дзик пыр жӧ тшӧтш босьтчис венны найӧс. Театрса артистъяс Алёна Гаранина (Сметанина) да Семён Горчаков пырӧны «Коми войтыр» ӧтмунӧмлӧн Сыктывкарса представительствоӧ. Накӧд да театрса художественнӧй веськӧдлысь Светлана Гениевна Горчаковакӧд йитӧд кутӧмыс отсалӧ бурджыка гӧгӧрвоны театр коланлунсӧ. Власьткӧд уджалігӧн аддзам: медым збыльмӧдны кутшӧмкӧ мог, общественникъяслы быд пӧрйӧ колӧ шуны ассьыныс кыв, унаысь паныдасьлыны чинаяскӧд. Некымынысь нин вежсьыліс театрлы выль стрӧйба кыпӧданіныс. Бӧръя чукӧртчылігӧн стрӧитчӧм да жилищно-коммунальнӧй овмӧс кузя министр Андрей Чибисов вӧзйис нӧшта ӧти места. Кутас-ӧ сэні сулавны шылада-драмаа театр, петкӧдлас сӧмын кадыс.
–Ӧні кежлӧ выль театр стрӧитӧм йылысь кутшӧм сёрнитчӧм артмис нин карса да республикаса чина войтыр костын? – юалі Олег Лажаневлысь.
–Декабрь 14 лунӧ Коми Республикаса правительствоӧн веськӧдлысьӧс вежысь, жилищно-коммунальнӧй овмӧсса министр Андрей Чибисов юрнуӧдӧм улын чукӧртчылігӧн тайӧ сёрниас тшӧтш пырӧдчылісны регионысь культура да национальной политика министерствоясӧн веськӧдлысьяс, театрын уджалысьяс, юркарса администрацияысь шӧр архитектор Владимир Рунг, Госсӧветса депутат Сергей Артеев да ми – «Коми войтырсаяс». Стрӧйба улӧ индӧм местаыс зэв ёна нимкодьӧдіс миянӧс да, сэки жӧ и юӧртім «ВКонтакте» лист бокын, – вочавидзис Олег Амвросиевич. – Чина войтыр тшӧтш висьталісны, мый ӧтувъя уджным и водзӧ на лоас зэв уна.
Олег Терентьев ачыс уна стрӧитчис чужан Изьва районса Діюр сиктын, тӧдӧ тайӧ уджас став мытшӧд-сьӧкыдлунсӧ. Та вӧсна ошкис Андрей Чибисовлысь кывъяссӧ:
–Андрей Сергеевич стрӧга индіс министерствоын уджалысьяслы, мед ӧнісянь нин босьтчасны дасьтыны да йӧзӧдасны театрса эскиз, лӧсьӧдасны-вынсьӧдасны проекта да сметаа документъяс, урчитасны юркарса да республикаса бюджетъясын колана мында сьӧм. Нӧшта колӧ театр кыпӧданінысь важся пу керкаяссӧ разьны, а сэні олысь войтырыслы вичмӧдны бур оланін. Тайӧ уджыс колана, и быть кывкутӧмӧн да ӧдйӧджык босьтчыны сыӧ. «Коми войтыр» ӧтмунӧмӧ менӧ делегируйтіс «Изьватас» землячество, и ӧні кыкнан котырсьыс исполкомъяс ӧтвылысь
уджалам. Шылада-драмаа театрсӧ ми тшӧтш радейтам, сэтчӧс нималана артистъяс пӧвстын эмӧсь и Изьва районысь войтыр, том молодеч-зонъяс бура петкӧдчӧны изьватас кывйӧн.
–Проект дасьтігӧн, стрӧйба кыпӧдігӧн кутшӧм отсӧг вермас сетны «Коми войтыр» ӧтмунӧм?
–Чайта, январнас нин артмас гижны-лӧсьӧдны удж нуӧдӧм йылысь сідз шусяна дорожнӧй карта. Сэтчӧ пасъям стрӧитчӧм могысь стӧча урчитӧм кадсӧ да правительствоысь, министерствоясысь, Сыктывкарса администрацияысь, Госсӧветысь удж вӧсна кывкутысьясӧс. Сэсся тайӧ уджтас сертиыс ми, «Коми войтыр» ӧтмунӧмын водзмӧстчысьяс, республикаса да карса администрацияын кывкутысьяскӧд ӧтвылысь кутам уджавны, – висьталіс Олег Лажанев. – Ӧд тайӧ проектсӧ пыртӧма нин 2032 воӧдз лӧсьӧдӧм регионса бюджетӧ.
–Коді дасьтас проектсӧ?
–Тӧдӧмысь, январын чукӧртчылігӧн миянлы вермасны нин сетны тайӧ юалӧм вылас вочакывсӧ. Владимир Рунг кӧсйысис нин тайӧс вӧчны, – пасйис Олег Лажанев.
Збыльысь, тайӧ аддзысьлӧм йылысь юӧрсӧ «ВКонтактеын», коми радиоын, «Коми му» да районса газетъясын паськыда йӧзӧдӧмыс оз сет чина войтырлы соссьыны театр стрӧитӧмсьыс. И нимкодь, мый ӧтвылысь уджыс артмӧ.
–Газет лыддьысьяс, тӧдӧй, мый «Коми войтыр» ӧтмунӧмын зільысьяс уджалӧны сьӧлӧмсянь. Таво дасьтысям нуӧдны съезд, сэки, чайта, вермам нин паськыдджыка юӧртны делегатъяслы тайӧ удж йывсьыс, – тӧдчӧдіс сёрни помын Олег Лажанев.
–Мый эськӧ сианныд выль воын Коми Республикаса войтырлы?
–Быдӧнӧс – и дона коми войтырӧс, и миянкӧд орччӧн олысь мукӧд кывъя йӧзӧс – пӧся чолӧмалам Выль воӧн да Рӧштвоӧн, сиам шуд да дзоньвидзалун! Медым семьяясын вӧлі тыр-бур олӧм, радейтчӧм да дзоньвидзалун, медым дзоньвидзаӧн чужисны кагукъяс! Ёна кӧсъям, медым миян ӧтмунӧм содіс енбиа да уджач войтырӧн, – «Коми войтырсянь» чолӧмаліс Олег Амвросиевич.
***
Ас пайысь сё пасибӧ висьтала водзмӧстчысь ёртъяслы да сьӧлӧмсянь сиа, медым матысса кадӧ Оплеснин улича да Октябрь шӧртуй падвежасянінын кыптас выль коми театр! <>
Прокопий Габов.
Снимокыс Ольга Рогожниковалӧн.