Неважӧн Сыктыв районын вит час асылӧ туйбокса гуранас тювгысьӧма «Волга». Шоперыскӧд орччӧн пукалысьыс вӧлӧм абу йиасьӧма ременьнас да дойдӧма мышсӧ, чужӧмсӧ.
Татшӧм жӧ неминуча вӧлӧма Печораын. 11 час лунын бӧрӧздаас кежӧма BMW X5. Шоперыслӧн вӧрзьӧма юрыс, чегӧма нырыс, а орччӧн пукалысь нывбабалӧн – сюрса лыыс.
ГИБДД-ысь юӧр серти, кыкнан шоперыс руль саяс пуксьӧмаӧсь гажа юрӧн. Позьӧ-ӧ кыдзкӧ дорйыны йӧзсӧ татшӧм неминучасьыс? Вӧлӧмкӧ, позьӧ! Нӧшта на, машинаӧ гудыр юралӧн пуксьӧм весьтӧ позьӧ нажӧвитны и сьӧмтор.
Республикаса юралысьлӧн Общественнӧй приёмнӧйын сёрни вӧлі буретш та йылысь.
Коми Республикаын МВД-лӧн УГИБДД-ысь старшӧй инспектор Александр Ушенин:
–Комиын ГИБДД-са сотрудникъяс таво сувтӧдӧмаӧсь код юра 3.787 шоперӧс да найӧс, кодъяс погона мортлӧн корӧм серти абу лолыштӧмаӧсь «трубкаӧ». Сентябрь 20 лунӧдз гажа юрӧн ветлысьяс понда туй вылын вӧлӧма 78 неминуча. Та дырйи 116 морт ёна доймалӧма, а нёльӧн – кувтӧдзыс. Мӧйму тайӧ каднас сё ДТП-ын доймалӧма 134 да кувсьӧма 14 морт.
Код юрӧн медся ёна радейтӧны журъявны Ухта да Инта каръясын, Изьва да Емдін районъясын.
Мӧйму Улыс Новгородын да Выль Уренгойын лӧсьӧдӧмаӧсь оланпасъяс, мый серти гажа юрӧн руль сайӧ пуксьысь йылысь юӧрысь мӧдӧмаӧсь мынтыны сьӧм, воддза карас кык сюрс шайт, бӧръяас – кык пӧв унджык.
Мӧйму февраль 14 лунӧ Комиын вынсьӧдісны жӧ татшӧм оланпассӧ. Сы серти код юралӧн руль сайӧ пуксьӧм йылысь юӧрысь позьӧ нажӧвитны куим сюрс шайт. Та мында жӧ мынтасны, юӧртанныд кӧ, мый машинаӧн журъялӧ морт, кодлысь мырддьӧмаӧсь та вылӧ правосӧ, либӧ сылӧн некор абу вӧлӧма татшӧм документыс, а сідзжӧ ДТП вӧчанінысь пышйӧма йылысь.
Ёсь кывъя йӧз тайӧ оланпассӧ пыр и нимтісны «Павлик Морозов законӧн». Кодсюрӧ чайтӧ, мый абу мича удтысьны да лоны «стукачӧн». Но мый татшӧмыс шуас, гудыр юра шопер машина кӧлеса улӧ кӧ веськалас матыссаыс, рӧдвужыс?
Таво ГИБДД-са дежурнӧй часьтӧ гажа юрӧн ветлысьяс йылысь звӧнитлісны 142-ысь. На лыдысь сӧмын 52 юӧрыс – збыль. Звӧнитчысьяс пиысь кызьӧн шыӧдчисны сьӧмла, но мынтісны сӧмын 15 мортлы.
Сьӧмла став шыӧдчысьыс олӧ Сыктывкарын. Кодсюрӧ некымынысь нин татшӧм ногӧн нажӧвитчис. Тайӧ медсясӧ найӧ, кодъяс асьныс пыр туйынӧсь да вермӧны гижны видеорегистраторнас код юрӧн ветлысьӧс. Республикаса мукӧд районын тшӧтш юӧртлӧны гудыр юрӧн журъялысьяс йылысь, но сьӧмла некод на абу шыӧдчылӧма.
Госавтоинспекция нӧшта ӧлӧдӧ пызан сайын гажӧдчӧм бӧрын шопералӧмысь. Ӧти-кӧ, код юрӧн кӧ машинанад вӧрзян да погона мортлӧн корӧм серти он лолышт «трубкаӧ», перъясны комын сюрс шайт либӧ 1,5-2 во кежлӧ мырддясны шопералан правотӧ. Мӧдысь кӧ сувтӧдасны гудыр юрӧн, вермасны пуксьӧдны и дзескыдінӧ.
Мӧд-кӧ, оланпас торкалысьыс вермас дойдны оз сӧмын асьсӧ, но и бокӧвӧй йӧзӧс, зурасяс кӧ мӧд машинаӧ, мотоциклӧ, велосипедӧ, автобус сувтланінӧ, талялас кӧ подаӧс улича вуджанінын да сідз водзӧ.
Та вӧсна казялінныд кӧ, мый гажа юра морт пуксьӧ руль сайӧ, юӧртӧй ГИБДД-са дежурнӧй часьтӧ (Сыктывкарын 28-18-00) либӧ 02 да 112 номера телефонъяс пыр. Та дырйи колӧ юӧртны кыдз позьӧ унджыктор: кӧні да кор код мортыс пуксис руль сайӧ, кодарлань тӧвзис, машинаыслӧн номерыс, рӧмыс, маркаыс кутшӧм да сідз водзӧ.
Тіянлысь шыӧдчӧмтӧ торъя номерӧн пасъясны журналын.
Кӧсъянныд кӧ, медым юӧрсьыныд мынтісны сьӧм, либӧ тӧдмавны, кутісны-ӧ гажа юрасӧ, быть колӧ висьтавны и ним-вич-овтӧ да телефон номертӧ. Татӧг куим сюрс шайттӧ оз сетны.
Коми Республикаын стрӧитчан да жилкомхоз министерствоысь туй овмӧс управлениеӧн веськӧдлысь Дмитрий Гордейчук, ведомствосьыс юкӧнӧн веськӧдлысь Ольга Черкасова да «Туй контрольысь» юкӧнӧн веськӧдлысь Екатерина Дубовиченко юӧртісны, кодлы мынтасны сьӧмсӧ, да мый та могысь колӧ вӧчны.
–Гажа юрӧн ветлысьӧс йӧзӧдӧмысь кӧ кӧсъянныд босьтны сьӧм, минстройса «Дорожный контроль» сайтысь колӧ восьтыны шыӧдчан бала, пыртны сэтчӧ став колана юӧрсӧ да печатайтны (электроннӧй шыӧдчӧмсӧ оз видлавны).
Тайӧ кабаласӧ, паспорт копия, сьӧм вуджӧдӧм могысь ИНН да банкса тшӧт позьӧ ыстыны письмӧӧн пошта пыр либӧ пыртны Сыктывкарын Гаражнӧй уличаса 5-ӧд номера керкаӧ.
Тіянлысь кабала-документтӧ видлаласны да комын лун мысти юӧртасны, мынтасны-ӧ сьӧмсӧ.
Куим сюрс шайт оз сетны, тіян юӧртӧм серти кӧ сувтӧдӧм шоперыс садь юра. Оз мынтыны, кодкӧ кӧ тіянысь водзджык удитіс звӧнитны код морт йывсьыс. Та дырйи некодлы оз вичмы куим сюрс шайтыс, медводдза юӧртысьыс кӧ эз шыӧдчы «Туй контрольӧ». Сьӧмсӧ оз сетны, юӧрнытӧ кӧ абу пасйӧмаӧсь дежурнӧй часьтас, звӧнитысьыс кӧ тыр арлыдтӧм, лоӧмторсяньыс кӧ колис квайтымын лун, шыӧдчӧмад кӧ пасйинныд кодлыськӧ, шуам, гӧтырыдлысь, банкса тшӧт номерсӧ.
Оз артмы нажӧвитчыны и, оз кӧ тырмы кутшӧмкӧ юӧр: машина номер, рӧм да сідз водзӧ.
Бӧръявыв юалі, а кыдзи ГИБДД-са сотрудникъяс тӧдмалӧны, мый руль саяс вермас пукавны код юра морт?
Вӧлӧмкӧ, погона йӧзыд сюсь синмаӧсь да велалӧмаӧсь нин уна машина пиысь казявны коланасӧ. Код юрӧн ветлысь пыр мыйӧнкӧ торъялӧ мукӧдсьыс. Шуам, абу ӧзтӧма фарасӧ. Дерт, гожӧмнас и садь юра вунӧдлӧ та йылысь, биыс шондіа лунад оз тыдав да.
Сэсся код юра морт, гӧгӧрвоӧ кӧ на, мый торкӧ оланпас, мунӧ машинанас видзчысьӧмӧн, мукӧдсьыс тӧдчымӧн ньӧжйӧджык. Либӧ, мӧдарӧ, вывті кӧ нин гажмӧма, повтӧг тювгӧ уличаті, та дырйи торкалӧ туй правилӧ, ордйӧдӧ мукӧд машинасӧ, оз казяв светофор рӧм, разметка да туйбокса пасъяс. Овлӧ, тӧв шӧрын, кӧдзыд поводдя вылӧ видзӧдтӧг, шоперыс пӧсялӧма да восьтӧма ӧшиньяссӧ.
Ставсӧ тайӧс вермас вӧчны да татшӧм ногӧн ветлыны и садь юра, но тайӧ нин лоӧ помкаӧн, медым сувтӧдны машинасӧ да варовитыштны водительыскӧд. Руль саяс пуксьытӧдз кӧ сійӧ эз гулькнит курыдтор да мукӧд дурмӧдчантор, документсӧ видлалӧм бӧрын сійӧ мунас водзӧ, но сысянь кӧ паркйӧ вина дук, машинасӧ ковмас кольны.
Гажа юра шоперӧс погона йӧз паныдалӧны и вина-водка лавка да курыд зелляӧн войся вузасянін водзын, гортас гажӧдчӧм бӧрын кодсюрӧлы колӧ содтысьны да. ГИБДД-са сотрудникъяс сідзжӧ тӧдӧны, кутшӧм лунӧ да часӧ тшӧкыдджыка позьӧ «тывъявны» дикмӧм юра шоперъясӧс.
* * *
Содта, ГИБДД-са патруль кӧ тіян юӧр серти сувтӧдіс кодӧскӧ, а мортыс дзик садь, майшасьны оз ков – коді олӧмас оз сорасьлы! Но тіянлӧн кӧ лӧг петӧ сусед вылад да тӧдӧмӧн суклясянныд, садь юра морт вылас усьӧданныд погона йӧзӧс, КоАП-ысь 17.9-ӧд статья серти вермасны асьнытӧ кыскыны административнӧй кывкутӧмӧ да перйыны 1-1,5 сюрс шайт штрап.
И медбӧрын шмонь.
Гӧтырыс видӧ верӧссӧ:
–Кыдзи машинанад мунан гажа юрнад?
–А ме нӧшта стӧкан гулькнита да, кор син водзын мӧдас пӧртмасьны куим туй, муна шӧрсаӧдыс…
<> Николай РАЗМЫСЛОВ.
Снимокъясыс авторлӧн да ӧтуввезйысь.