Тайӧ нималана кывъяссӧ «Офицеры» кинофильмын взводса командир Алексей Трофимов (Георгий Юматов) кыліс погранзаставаса командирсянь (Владимир Дружников).
И збыльысь, талун армияын унаӧн уджалӧны. Кыдзи и предприятие-организацияӧ инасигӧн кырымалӧны контракт. Ӧтиладорсяньыс кӧсйысьӧны коланасӧ вӧчны, а мӧдарладорсянь – вештыны таысь удждон.
Кодлы талун позьӧ кырымавны контракт да уджавны армияын? Ыджыд-ӧ сэні удждоныс да кутшӧм льгота-кокньӧд урчитӧма погона мортлы да сылӧн семьялы?
Тайӧ да мукӧд юалӧм вылӧ республикаса юралысьлӧн Общественнӧй приёмнӧйын «веськыд йитӧда» телефон пыр сёрнитігӧн вочавидзисны Коми Республикаса военкоматысь сотрудникъяс.
Коми Республикаын контракт серти военнӧй служба вылӧ бӧръян пунктӧн веськӧдлысь Дмитрий БАРИНОВ:
– Медым контракт серти инасьны служба вылӧ, тырмымӧн шыӧдчыны Сыктывкарын Катаев уличаса 7-ӧд номера керкаӧ. Либӧ звӧнитлыны 8(8212)32-15-88 номера телефон пыр.
Мортыс кӧ олӧ мукӧд кар-районын, позьӧ шыӧдчыны военкоматлӧн матысса юкӧнӧ. Сэсся став муниципалитетса администрацияас эм сідз шусяна военно-учётнӧй пызан.
Шыӧдчысьлы сьӧрсьыс колӧ босьтны паспорт, военнӧй билет, трудӧвӧй книжка да велӧдчӧм йылысь документ. Сійӧс тӧдмӧдасны став юӧрнас, кӧні да кутшӧм войскаын виччысьӧны да с.в.
Мортыс кӧ воис ылі районысь, сійӧс дон босьттӧг овмӧдасны гостиницаын. Дасьтасны став документсӧ, сэсся специалистъяскӧд да военно-врачебнӧй комиссияса врачьяскӧд аддзысьлӧм бӧрын лун-мӧд мысти нин сійӧс мӧдӧдасны служитанінас сідз шусяна предписание серти. Сэтчӧ воӧм бӧрас нин кырыма-лӧны контракт.
– Кодлы позьӧ кырымавны контрактсӧ?
– 18 арӧссянь том йӧзлы. Та дырйи нывбаба вермас служитны 50 арӧс тыртӧдз, а мужичӧй – 60-ӧдз. Но бӧръяыслӧн кӧ эм армияын зэв колана военно-учётнӧй специальносьт, вермасны инавны и 65 арӧсаӧс.
Комиссия торйӧн донъялӧ мортыслысь дзоньвидзалунсӧ. Босьтасны сӧмын А (годен) да Б (годен с ограничениями) группааӧс. Но позьӧ видлыны и В категорияалы, кодӧс водзті эз быдлаӧ босьтлыны служба вылӧ. Татшӧмыс кӧ оз нёрпав туберкулёзӧн, ВИЧ-ӧн да мукӧд кӧвъясян висьӧмӧн, военно-врачебнӧй комиссия вермас вуджӧдны Б группаӧ.
Контракт кырымалӧны и служитӧм нин войтыр, и найӧ, кодъяс кутшӧмкӧ помка вӧсна эз ветлыны армияӧ, шӧр школа да вуз помалысь, тшӧтш и шӧр тшупӧда специальнӧй тӧдӧмлуна морт.
Контракт серти служба вылӧ йӧзӧс бӧрйигӧн вӧдитчам 53-ӧд номера федеральнӧй оланпасӧн да военнӧй служба йылысь положениеӧн, кодӧс 1999 вося сентябрь 16 лунӧ вынсьӧдіс Россияса президент.
Сэтчӧ пыртісны кутшӧмсюрӧ вежсьӧмъяс. На серти 18 арӧса зон армияӧ мунӧм пыдди 9-11 класс помалӧм бӧрын 2-3 во кежлӧ вермас контракт серти инасьны удж вылӧ.
Кабаласӧ позьӧ кырымавны и армияын, салдатыс кӧ служитіс нин куим тӧлысь. Сэсся войска часьтас тшӧкыда ыстывлӧны военнӧй вузын велӧдчӧм йылысь юӧр. И 18 арӧса зонмӧс командирыс вермас мӧдӧдны сэтчӧ. Во нёль-вит мысти вузсьыс петас том лейтенант. И ылі сиктса, да и карса зон водзын воссьӧ сы мында позянлун!
Дерт, бур, мортыслӧн кӧ эм служитны шогмана военнӧй специальносьт. Шуам, водитель, стрелок, гранатомётчик. Талун ёна колӧны БПЛА-са (беспилотникса) операторъяс.
Оз кырымавны татшӧм документсӧ мыж вӧчыськӧд, следствиеыс кӧ эз на помась, да наркотикӧн дурмӧдчыськӧд. Судитӧма кӧ вештіс нин мыжсӧ дзескыдінын, комиссия видзӧдлас, позяс-ӧ сыкӧд кырымавны контракт.
– Дыр-ӧ кежлӧ кырымалӧны тайӧ кабаласӧ?
– Овлӧ 3 да 11 тӧлысь кежлӧ сёрнитчӧм. Но позьӧ кырымавны и ӧтисянь куим воӧдз. Мортыс кӧ служитліс нин контракт серти, вермас пырны уджавны во кежлӧ. Медводдзаысь кӧ, кык-куим во кежлӧ.
– А кытчӧ ыстӧны служитнысӧ?
Коми Республикаын контракт серти военнӧй служба вылӧ бӧръян пунктысь инструктор Степан ЖДАНОВ:
– Медводз, дерт, тӧд вылӧ босьтӧны мортыслысь дум-кӧсйӧмсӧ. Дась кӧ мунны Камчаткаӧ, Ылі Асыввылӧ, Москваӧ, Санкт-Петербургӧ, Тиксиӧ, Новая Земля ді вылӧ, да эм сэні уджалан местаыс, и сійӧс виччысьӧны, сэтчӧ и веськалас.
Республикаын контракт серти позьӧ служитны Воркутаын да Печораын. Сэні космоскӧд йитчӧм войскаын виччысьӧны медсясӧ радиотехника да электроника тӧдысьӧс. Но уналаӧ торъя специальносьт оз и ков. Шуам, гражданскӧй олӧмын кӧ шопералінныд, и армияын сямманныд пукавны машина руль сайын.
Талун медсясӧ ышӧдам йӧзсӧ Войвыв флотӧ да лунвыв военнӧй округӧ.
СВО нуӧданінӧ мырдӧн некодӧс оз ыстыны, сӧмын контрактникыслӧн кӧсйӧм серти.
– Ыджыд-ӧ контрактниклӧн удждоныс?
Коми Республикаын контракт серти военнӧй служба вылӧ бӧръян пунктысь инструктор Михаил КОДАНЁВ:
– Удждоныс унатор сайын. Медводз, дерт, арталӧны звание. Рядӧвӧйлӧн да полковниклӧн удждоныс торъялӧ. Та дорӧ содтӧны, дыр-ӧ мортыс служитӧ, кутшӧм сылӧн квалификацияыс. Кӧдзыд Войвылын, гӧгӧрвоана, удждоныс ыджыдджык. Содтыштӧны и, шуам, суйӧрсайса кыв тӧдӧмысь, дзоньвидзалун спортӧн ёнмӧдӧмысь да гуся юӧрӧн вӧдитчӧмысь.
Кор ме Мурманск обласьтса Заозёрскын инаси удж вылӧ оборона министерстволӧн 12-ӧд главнӧй управлениеса торъя войскаӧ, тӧлысьнас мынтісны 40 сюрс шайт. Тайӧ быдсикас содтӧдтӧг да коэффициенттӧг.
1-3 во кежлӧ контракт кырымалігӧн Коми Республикаса юралысьлӧн индӧд серти удждонысь ӧтдор быд тӧлысь мынтӧны 150 сюрс шайт.
Воюйтанінын содтӧд мынтӧны сідз шусяна «боевӧй» сьӧм. Кымын матынджык фронтланьыс, сымын ыджыдджык удждоныс.
Рядӧвӧйлы шӧркодя мынтӧны 200 сюрс, взводса командирлы – 250 сюрс шайт. Таысь ӧтдор БПЛА уськӧдӧмысь вичмас 50 сюрс шайт. «Леопард», «Абрамс» танк сотӧмысь вештасны 500 сюрс шайт. А танксӧ кӧ вайӧдан дзоньӧн – сетасны миллион. Ӧтнадлы, дерт, тайӧс вӧчны зэв сьӧкыд. Но взвод кӧ шедӧдас татшӧм трофейсӧ, миллионсӧ юкасны ставныслы.
– Мыйсяма льгота-кокньӧд эм?
– Эм уна льгота. Удждонысь ӧтдор дон босьттӧг могмӧдӧны кӧм-паськӧмӧн, вердӧны казармаса нуръясянінын. Мортыслӧн кӧ помасьӧ нин контрактыс, кӧм-паськӧм донсӧ вермас босьтны сьӧмӧн.
Контрактник вермас овны и гортас, уджаланінӧдзыс кӧ абу ылын. Вичмӧдӧны и служебнӧй оланін, казарма, 4-15 сюрс шайт вештӧны кӧртымалӧм патераысь, отсалӧны субсидияӧн либӧ военнӧй ипотекаӧн. Уна сикас кокньӧд сылӧн и медицина услугаӧн да транспортӧн вӧдитчигӧн, вузӧ велӧдчыны пыригӧн.
Контрактник оз вошты и воддза уджаланінсӧ, кад кежлӧ сійӧс мездӧны вот, уджйӧз, кредит вештӧмысь да с.в.
– Тӧдӧмысь, льгота-кокньӧд эм и семьяыслы?
– Гӧтырлы да челядьыслы сетӧны сэтшӧм жӧ льготаяс, кутшӧмӧс урчитӧма и мобилизуйтӧмалӧн, контрактниклӧн да ас кӧсйӧм серти спецоперация вылӧ мунӧмалӧн матыссаяслы. Ставыс ылӧсас 60 сикас социальнӧй кокньӧд. И гӧтырыслы да челядьыслы налӧн шыӧдчытӧг урчитӧны став льготасӧ. Та йылысь индӧдыс воӧ социальнӧй ведомствоясӧ, бурдӧдчанінӧ, школаӧ да ясли-садйӧ.
– Ен мед видзас Айму дорйысьясӧс, но кодкӧ кӧ ранитчас да доймалӧмсьыс кувсяс?
– Налысь олӧмсӧ страхуйтӧны. Кокньыда ранитчӧмысь мынтӧны 200 сюрс шайт, чорыда кӧ доймас – 500 сюрс. Таысь ӧтдор оборона министерствосянь воас 700 сюрссянь куим миллионӧдз.
Кувмӧн кӧ мортыс ранитчис, гӧтырыслы да челядьыслы федеральнӧй оланпас серти мынтасны 12 миллион шайтӧдз. Нӧшта на оборона министерство содтас кык миллион.
– А позьӧ-ӧ кадысь водз киритны контрактсӧ?
– Тайӧс позьӧ вӧчны, мортыслы кӧ тырис 50 арӧс, омӧльтчис кӧ дзоньвидзалуныс, либӧ сійӧ вӧчис кутшӧмкӧ мыж. <>
Николай РАЗМЫСЛОВ.
Снимокъясыс авторлӧн да ӧтуввезйысь.