«Коми му» лыддьысьясӧс талун окота тӧдмӧдны Кулӧмдін районса Джеджимысь Надежда Напалковакӧд. Сійӧ зільӧ библиотекаын. Сыктывкарын В.Т.Чисталёв нима культура колледж помалӧм бӧрын Надежда локтӧма уджавны чужан грездас. Водзмӧстчӧ и творчество боксянь.
Мыйӧн олӧ да нимкодясьӧ – висьтасьӧ ачыс.
Надежда сёрнисӧ паніс велӧдчӧм-профессия бӧрйӧмсянь.
Школа помалӧм бӧрас ныв пырӧма велӧдчыны культура колледжӧ. Тасянь и заводитчӧма сылӧн творчествокӧд йитчӧм туйвизьыс. Кӧть и енбиа, зэв сьӧкыд вӧлӧма босьтны колана тӧдӧмлунсӧ. Но прамӧй котырӧ веськалӧмыс, кӧні ставныс ёрта-ёртыслы отсасьӧмаӧсь, да олӧм вылас сыкӧд ӧткодь видзӧдласаӧс аддзӧмыс сетӧмаӧсь позянлун лючки помавны велӧдчӧмсӧ да лоны бур специалистӧн – декоративно-прикладнӧй искусство да йӧзкостса прӧмыселын художник-мастерӧн. Велӧдчигас группаас нырщикнас вӧлӧма Кристина Полякова, коді отсалӧма ёртъясыслы гӧгӧрвоны бӧрйӧм специальносьтлысь коланлунсӧ. Сійӧ ӧні веськӧдлӧ йӧзкостса творчество да тӧдӧмлун-сям кыпӧдан шӧринӧн.
Колледжын велӧдчысьяслы мойвиӧма и мастер-наставникъяскӧд да педагогъяскӧд. Найӧ и занятиеяс бӧрын окотапырысь кольччывлӧмаӧсь студентъяскӧд да быдторйын отсасьӧмаӧсь. Найӧс пример вылӧ босьтӧмӧн ӧні Надежда уджалӧ и грездса челядькӧд.
Профессиясӧ бӧрйыны отсалӧмаӧсь бать-мамыс. Найӧ аддзӧмаӧсь нывлысь кужӧмлун-сямсӧ. Ӧд нывка ичӧтсяньыс ворсӧма уна рӧма сунис-молльӧн, тӧдмасьӧма кысян техникаӧн, серпасасьӧма. И быдтор сылӧн артмӧма.
Но Надя кӧсйӧма лоны математикӧн. Весиг видлӧма та могысь пырны велӧдчыны, но абу артмӧма. А ӧні серам-сорӧн казьтывлӧ, мый декоративно-прикладнӧй искусствоын математикалӧн стӧчлуныс колӧ жӧ.
Надежда чужӧма Джеджимын, кӧні и олӧ-уджалӧ ӧні. Ныв пыдди пуктӧ матыссаяссӧ, велӧдысьяссӧ, грездын олысьясӧс. Тані ставӧн сёрнитӧны комиӧн, комиӧн мунӧ уна гаж.
–Ме чужи ичӧтик грездын, – висьталӧ ныв. – Радейта вӧр-ва да сӧстӧм сынӧд, оз во сьӧлӧм вылӧ, кор кытчӧкӧ тэрмасьӧны да кор уна йӧзыс. Та понда карӧ кольччӧм йылысь эг и мӧвпыштлы.
Тайӧ жӧ грездас чужлӧма да олӧ нималана коми гижысь Виктор Егорович Напалков. 2013 воын сылӧн да Наталья Васильевна гӧтырыслӧн водзмӧстчӧмӧн Джеджимын восьтӧмаӧсь тӧдчана доку-ментъяса, экспонатъяса да гежӧд небӧгъяса библиотека. Сэтчӧс ӧти вежӧсын меститчӧмаӧсь музей да литература гӧстинӧй, кӧні видзӧны письмӧ-фотографияяс, нуӧдӧны лыддьысьысьяскӧд, гижысьяскӧд да журналистъяскӧд аддзысьлӧмъяс. Котыртлӧны и мукӧд гаж.
2018 воын Надежда помалӧма велӧдчӧмсӧ да корсьӧма удж. Буретш сэки нылӧс корӧмаӧсь волыны Джеджимӧ семья творчестволы сиӧм «Чужан сиктыд – кага потан» фестиваль вылӧ да ну-ӧдны вӧнь кыӧм кузя мастер-класс. Тайӧ фестивальыс котыртчывлӧ быд во. Сэки жӧ Надежда тӧдмасьӧма библиотекасакӧд. А сёрӧнджык сэсся локтӧма уджавны диплома специалистӧн нин.
Библиотекаын чукӧртчывлӧны краеведъяс, кодъяслы окота бурджыка тӧдны ас войтырлысь историясӧ, культура-традициясӧ да кутшӧм прӧмысел-ремеслӧӧн овлӧмаӧсь важ йӧз. Тані жӧ мунӧны мастер-классъяс. Весиг кысян стан сулалӧ, кӧні окотитысьяс вермӧны видлыны ассьыныс сямсӧ, такӧд тшӧтш и мукӧд кысян техникаӧн тӧдмасьны.
Надеждалӧн олӧмын тӧд-чана ин босьтӧ краеведение. Грездын медводдза туясьысьнас вӧлӧма сылӧн мамыс, школаын математика велӧдысь да библиотекаын уджалысь Зоя Степановна Напалкова. Аньлӧн веськӧдлӧм улын медводдза краеведъяс сёрнитӧмаӧсь олӧма войтыркӧд, тӧдмалӧмаӧсь грезд, тані олысьяс, война вылӧ ветлысьяс да тылын уджалысьяс йылысь уна юӧр. Ставсӧ меститӧмаӧсь альбомъясӧ. Ветлӧмаӧсь походӧ тӧдчана инъясӧ, чукӧртӧмаӧсь музейӧ эмбур-кӧлуй. Зоя Степановналӧн водзмӧстчӧмӧн жӧ 2002 воын Лӧкчимлагын сувтӧдӧмаӧсь мемориальнӧй крест. А 2014 воын вӧвлӧм Власия епископ Севатийский нима часовня пыдди сувтӧдӧмаӧсь казьтылан крест. Мам вылас видзӧдӧмӧн Надежда велӧдчӧ, асьсӧ сӧвмӧдӧ, дасьтысьӧ босьтны сылысь «наследствосӧ».
–Надежда, грездад овны абу гажтӧм? Том ныв, а петавнысӧ торъя некытчӧ…
–Ме серти, мортыдлы абу гажтӧм, эм кӧ сылӧн радейтана удж да орччӧнӧсь матыссаясыс. А збыльысь кӧ шуны, сикт-грездсалы пуксьывнысӧ некор. Керка-карта гӧгӧр тырыс уджыс, вӧрӧ окота ветлыны и. А сьӧлӧм нимкодьӧдӧм могысь асьным котыртам прӧст каднымӧс. Библиотекалӧн ӧдзӧсыс пыр жӧ восьса. 2017 воын «Джеджимса коми аньяс» котыр лӧсьӧдім.
Челядь-краеведъяскӧд да налӧн бать-мамкӧд пыр дасьтысям кутшӧмкӧ да конкурс кежлӧ. Ӧтлаын бӧръям, кытчӧ окота пырӧдчывны да выннымӧс видлыны. Ӧтлаын жӧ сэсся и уджӧ босьтчам. Зэв на и гажаа олам.
Ме радейта ноксьыны челядькӧд. А сэсся томуловыд гӧгӧрвоӧны, мый вермӧны мыйкӧ ассьыныс вӧзйыны, да кывкутӧмӧнджык ставсӧ вӧчӧны.
А дзик кӧ нин топӧдас да окота лоӧ кытчӧкӧ ветлыны – пукся машинаӧ либӧ автобусӧ да и шутёвта!
Надежда аслас быдтасъяскӧд ӧтарӧ вӧчасьӧны-вурсьӧны-кысьӧны да конкурсӧ пырӧдчӧны. Унатор дасьтӧны козин пыдди. Водзті нывлӧн артмылӧма и вузӧс вылӧ на вӧчасьны. А ӧні пӧ кадыс оз тырмы, кӧть эськӧ мӧвп-кӧсйӧмыс зэв уна.
Со неважӧн краеведъяс Олеся Напалковакӧд да Ксения Зезеговакӧд дасьтӧмаӧсь аканьяслы вылыс да улыс эжваса паськӧм. Кыӧмаӧсь асьныс станокӧн, кись да рама отсӧгӧн, вышивайтӧмаӧсь да ки помысь сідз шусяна набойка пыртӧмаӧсь. Тайӧ уджъяснас петкӧдчӧмаӧсь выставкаясын, районса, республикаса да войтыркостса конкурсъясын.
–Надежда, кыдзи чайтанныд, радейтана удж аслыныд бӧрйинныд?
–Ме шуда, мый аслам уджӧн нимкодьӧда сьӧлӧмӧс. Быдӧнлы эськӧ тадзи жӧ сии овны. Прӧст кадыс, дерт, этша, но пыр зіля тӧдмасьны выльторйӧн. Ёна радейта кыны прӧшви. Ас кадӧ велӧдчывлі кыны сійӧс. А ӧні водзӧ сӧвмӧда ачымӧс, гусяторъясӧн тӧдмася.
–А мый верманныд вӧзйыны том йӧзлы? Кыдзи налы аддзыны асьнысӧ?
–Чайта, медым лоны шуда мортӧн, колӧ ёна уджавны, корсьны асьтӧ, сӧвмӧдны. Быд мортлӧн эм енби. Сӧмын колӧ аддзыны сійӧс. Матыссаясыд вермасны жӧ висьтавны-индыны. А сэсся нин кыдзи асьтӧ пуктан. Оз ков повны да жуйвидзны. Колӧ лоны шаньӧн, отсӧг сетны дасьӧн, кывкутысьӧн да веськыд видзӧдласаӧн. Медтӧдчанаыс – пуктыны ас водзад мог да вӧляникысь збыль-мӧдны сійӧс.
–Надежда, а мый йылысь мӧвпаланныд водзӧ вылӧ?
–Менам олӧмын медтӧдчанаыс – шаня овны да отсӧг сетны. Тадзи и водзӧ вылӧ мӧвпала овны. Ме серти, быд морт ачыс бӧрйӧ олӧмас, кодарӧ сетчыны да мыйӧ эскыны. Коді мый корсьӧ – сійӧ сылы и сюрӧ. Мый ёна кӧсъян – сійӧс и аддзан, сылань и кыскыны кутас.
Видзӧй вӧр-ва, ӧта-мӧднытӧ, мӧвпалӧй куим воськов вылӧ водзӧ, некодӧс эн увтыртӧй-кедзовтӧй да кылӧй, мый тіянлы висьталӧны. И ставыс лоӧ бур!..
Надежда ПУНЕГОВА.
Снимокъясыс Надежда НапалковаЛӦн гортса архивысь.