Сьӧлӧмсянь петан уна шоныд кыв позьӧ висьтавны война кадӧ тылын олысь-уджалысь да сы бӧрын на страна кыпӧдысь войтырлы. Тшыгпырысь зэв сьӧкыд удж вичмис налы — дорны Победа, но нинӧм вылӧ видзӧдтӧг найӧ венісны ставсӧ да эз измыны сьӧлӧмнаныс, колины шань да сибыд йӧзӧн. Тайӧ войтыр пӧвстас и менам мам-батьӧй — Капитолина Ивановна да Афанасий Васильевич Уляшевъяс.
Мам чужис Эжва йывса ичӧтик да зэв мича Пузла грездын ыджыд семьяын. Бать-мамыс нэмсӧ мырсьӧмаӧсь видз-му овмӧсын, быдтӧмаӧсь нянь, сувтӧдӧмаӧсь кок йылас челядьсӧ. Иван Петрович Уляшев ыджыд бать нималӧма бур кыйсьысь-вӧралысьӧн, ёна номсӧдлӧма семьясӧ чери-пӧткаӧн. Сӧмын тай водз мунӧма олӧмсьыс. Кольӧма семьяыс вердысь-удысьтӧг…
Война пансигӧн мамлы муртса 13 арӧс вӧлӧма. Пузлаысь унджык мужичӧйсӧ босьтӧмаӧсь фронт вылӧ, сиктын кольӧмаӧсь пӧрысь пӧльяс, нывбабаяс да челядь. На вылӧ и ӧшйӧма тылын став удж-мырсьӧмыс: нянь быдтыны, вӧр пӧрӧдны. Уджавны вермысьясӧс индылӧмаӧсь кер дорын пессьыны, а томджыкъясӧс ыстылӧмаӧсь Помӧсдінӧ трактористӧ велӧдчыны. Мамлӧн чойыс, Ӧдя ичинь, шуӧма вӧр пӧрӧдны мунны. Сыкӧд тшӧтш вӧзйысьӧма и мамӧй, да ыджыд мам сувтӧма паныд: кытчӧ нӧ пӧ мунан, Линук, кыкнанныдлы ӧд весиг кӧм-пасьыд оз ло.
Со и ыстӧмаӧсь мамӧс Вӧльдінӧ трактористӧ велӧдчыны. Тулыснас гортас бергӧдчӧм мысти пыр и пуксьӧдӧмаӧсь кӧрт «вӧв» вылӧ — сетасны важиник ХТЗ гӧгыля трактор. Водз асывсянь сёр рытӧдз, а страдна дырйи и войӧдзыс — пыр руль сайын. Сурсмунлан-унмовсьлан пӧ, и ставыс — бӧрӧздаыд вежыня… Му помӧдзыс воан да, колӧ гӧрсӧ лэптыны — да бӧр. Казьтыліс, ӧти кадӧ пӧ плугараліс жебиник зонка. Зэригӧн сёйӧд муас гӧрйыс сибдӧма да, перйынысӧ эбӧсныс абу тырмӧма. Сулалам пӧ да бӧрдам… Сэсся коркӧ и бригадирыс воӧма отсӧг вылӧ.
Тракторсӧ ковмылӧма и дзоньтавны. Запчасьтысла подӧн ветлывлӧма ветымын километр сайӧ Пузласянь Подора пыр Помӧсдінӧдз.
Пузлаын 4 во уджалӧм бӧрын мамӧс ыстӧмаӧсь Вӧльдінса МТС-ӧ. Сійӧ кадас трактористалӧмаӧсь кызвыннас нывъяс. Зонмыс — сӧмын бронь улӧ веськалӧмаяс. И бара — помтӧм удж-нок, торйӧн нин гӧра-кӧдза дырйи. Шонді чеччӧмсянь пуксьытӧдзыс руль сайын. Тулыснас пӧ лунтыр дай войбыд на гӧран. Асъядорыс лэбачьяс дзользьыны заводитасны — пыр на трактор вылынӧсь. Вӧльдінысь Закартыласа ыбъясыс пӧ пыр на син водзынӧсь, сэтчӧс мичаинъясын шонді кыпӧдчӧмыс да яръюгыд гӧрд рӧмӧн пӧртмасян кыаыс. Мам нэмсӧ шуліс, мый механизаторалан воясыс медся шудаӧсь вӧліны.
Трактор вылын удж кындзи кык тӧв трактор двигательсянь би на сетлӧма, кузнечаын молотобоечалӧма. Миянлы ӧні, дерт, сьӧкыд вежӧртны, мыйта сьӧкыд удж вӧчлісны война кадся челядь. Мам шуліс, вынаӧсь да уджачӧсь пӧ томдырйиыд вӧлім, мусӧ и васӧ бергӧдны дасьӧсь.
Вӧльдінын жӧ Капитолина Ивановна тӧдмасьӧма верӧспуыскӧд — менам бать Афанасий Васильевич Уляшевкӧд. Батьӧс ӧнӧдз бурӧн казьтывлӧны: тӧлка механикӧн вӧлӧма, томуловӧс велӧд-лӧма техника гӧгӧрвоны-радейтны. Ме ичӧтдырйи лунтыр верми сыкӧд ДТ-75 тракторын пукавны. Тракторыс эргӧ, а ме гораа сьыла, кӧть эськӧ и нинӧм оз кыв. Шуда челядьдыр!
А со батьлӧн ичӧтдырыс абу юмов вӧлӧма. Сылӧн Александр Ефимович Уляшев пӧльыс (сы йылысь гижлі нин «Коми муын») нэмсӧ олӧма видз-му удж-нокӧн. Медым вердны семьясӧ да быдтыны унджык нянь, мунлӧма Бадьёльйывсянь километр сайӧ, а сёрӧнджык и мӧд гӧтырыскӧд нӧшта на ылӧджык — Югыдтыдорлань, Бадьёльйывсянь 60 километр сайӧ. Нэм чӧжыс стрӧитчӧма: кыпӧдӧма кык керка, вӧр керкаяс, лыдтӧм-тшӧттӧм сарай да пывсян. Ки помысь тыла ректӧма, нянь кӧдзӧма, скӧт видзӧма. Кык гӧтырсяньыс матӧ 20 челядьӧс быдтӧма.
Но коллективизация кадӧ прапӧль кодь «кулакъяслӧн» олӧмыс дзугсьӧма. Александр Ефимович колхозӧ пырӧмысь пыксьӧма, да сійӧс кулачитӧмаӧсь, мырддьӧмаӧсь ставсӧ.
Сылӧн Мария Александровна нылыслы (батьлӧн мамыс) тшӧтш вичмӧма курыдыс и шогыс. Мария семьянас сійӧ кадас торйӧн нин олӧма. Сідзжӧ видзӧмаӧсь скӧт, вӧдитӧмаӧсь нянь, быдтӧмаӧсь челядьӧс. Но власьтыд шуӧма кулакъясӧн, тшӧктӧма гӧльджыкъяскӧд юксьыны. Грездын ыджыдалӧмаӧсь «швондеръяс». Уна кыз синва лэдзӧмаӧсь кӧзяйкаяс, кор син водзаныс нуӧмаӧсь овмӧссьыс посни скӧт да тшӧтш и семья вердысьясӧс — сюрукъясӧс. Батьлӧн семьяыслысь нуӧмаӧсь ставсӧ, весиг сёрйысь корӧсьсӧ. Кыйсян понсӧ и. Батьӧ казьтыліс, мамӧ пӧ оз сет понсӧ, бӧрдӧ… Мырддьӧмаӧсь ставсӧ, сӧмын ичӧт пач дорын лемень пань да тасьті кольӧмаӧсь…
Но коліс водзӧ овны. Война кадӧ батьлы сетӧмаӧсь бронь, тыр арлыдӧ абу на воӧма да. Сійӧс тшӧтш ыстӧмаӧсь трактористӧ велӧдчыны. Вӧльдінса МТС-ын уджалігӧн и тӧдмасьӧмаӧсь мамкӧд, коді молотобоечалӧма. Тайӧ вӧлӧма мича роман-радейтчӧм. Батьӧ — статя, лӧсьыд чужӧм-мыгӧра жӧник. Мамӧ тшӧтш синмӧ шыбитчана. Батьыд пӧ корас аддзысьлыны да, ыбсӧ кирза сапӧгӧн вуджа, а паныдасигкежлас югыд колошиася.
Ӧтлаасьӧм бӧрас локтӧмаӧсь овны Бадьёльйылӧ, овмӧдчӧмаӧсь бать керкаӧ. Сэсся нэмсӧ уджалісны совхозын. Челядь чужӧм бӧрын мамлы ковмӧма эновтны ассьыс кӧрт «вӧвсӧ».
Бать-мам олісны бурӧн-ладӧн, ӧта-мӧдсӧ гӧгӧрвоӧмӧн да ёрта-ёртыслы отсасьӧмӧн. Ми, кӧкъямыс ныла-пиа, быдмим сӧгласа жӧ. Таын, дерт, бур сьӧлӧма мамнымлӧн пайыс. Сійӧ некор эз горӧдлы миян вылӧ ни киӧн эз вӧрзьӧдлы, век бурӧ чуйдіс-велӧдіс. Уна челядьӧс чужтӧмысь мамлы сетлісны «Медаль материнства» да «Материнская слава» медальяс.
Батьным вӧлі зэв киподтуя. Торйӧн нин кӧрт кузя. «Сьӧд» пывсянъяс «еджыдӧн» лоисны сыӧн кӧрт трубаяс вӧчӧмӧн. А мыйта гын сапӧг дӧмис — артавнытӧ он вермы!
Батьӧ бригадиралігас тшӧкыда рытъяснас пукаліс да «наряд» вӧчаліс. Ме орччӧн сюсь чужӧмӧн серпасася. Мукӧддырйиыс копирка пыр мыйкӧ серпасалас менам листӧ — радӧй мыйта! Радейті зепта платтьӧяс да, вурис меным платтьӧӧ зеп. А кутшӧм чӧскыд блин пӧжавліс роч пачын ӧгыр вылын!
Сьӧлӧмсянь уджсьыс бать-мамӧс пасйывлісны Почёт грамотаясӧн, аттьӧалана гижӧдъясӧн. 1974 воын бать лои соцсоревнованиеын вермысьӧн. Мамлы МТС-ын уджалігас трактор вылас гӧрд дӧрапас ӧшӧдлӧмаӧсь.
Со татшӧм йӧз вылас и кутчысьӧ олӧмыс. Муӧдз копыр бать-мамлы миянӧс бура быдтӧм-велӧдӧмысь!
Нина Уляшева.