Мортыд кӧ став сьӧлӧмсянь радейтӧ уджсӧ, пыр водзмӧстчӧ мыйкӧ выльмӧдны да бурмӧдны, сэки ставыс сылӧн артмӧ. Нӧшта ӧтчыдысь гӧгӧрвои тайӧс «Кречет» историко-реконструкционнӧй клубӧн веськӧдлысь Александр Плюснинкӧд тӧдмасьӧм бӧрын. Аслас ёртъясыскӧд сійӧ лӧсьӧдіс шӧр нэмъясса ладьялысь копия да весиг ветліс сыӧн Еджыд саридзӧдз! А со, мый нӧшта висьталіс «Йӧлӧгалы» аслас удж йылысь Александр.
Эновтӧм котельнӧй лоис музейӧн
2017 воын «Кречет» клуб официальнӧя регистрируйтӧм бӧрын чужис мӧвп – восьтыны шӧр нэмъясса кипод уджъяслысь шӧрин. Медводз заводитім корсьны дорччанін улӧ стрӧйба. Шыӧдчим республикаса овмӧс министерствоӧ (минимущество) да юркарса администрацияӧ. Бӧрйысьны ковмис дыркодь: либӧ миянлы мыйкӧ эз кажитчы, либӧ ми эгӧ лӧсялӧ индӧм корӧмъяслы. Бӧръяпомас нин «Динамо» вӧзйис эновтӧм котельнӧйлысь стрӧйба, сэні и вужъясим. Веськыда шуа, стрӧйбаыс вӧлі шогмытӧм. Ӧшинь-ӧдзӧсыс абу, керка вевтыс виялӧ, а пытшкӧсас тыр лӧп-ёг.
Сэки ми пырӧдчим некымын грантӧвӧй конкурсӧ, проектъясным лоисны вермысьяс лыдын. Вичмӧдӧм сьӧм вылӧ заводитім дзоньтавны стрӧйбасӧ. Пуктім выль ӧшиньяс да ӧдзӧс, нюжӧдім би, мыйкӧ мында дзоньталім керка вевт, кыпӧдім сідз шусяна антресольӧй этаж да торъя стрӧйба, кӧні сулалӧ ладья. Шоныдыс тані водзті эз жӧ вӧв, а ӧні ломтыссьӧ сӧмын музейлӧн жырйыс. Тулыссянь мӧвпалам водзӧ нуӧдны дзоньтасян уджъяссӧ.
Шӧринса мастеръяс
Шӧр нэмъясса кипод уджъяслӧн шӧрин восьтім 2018 вося октябрын. Проектъяс серти уджалӧ вит-ӧ-квайт морт, а клубӧ мукӧд пырӧдчысьяс отсасьӧны котыртны да нуӧдны быдсикас гаж-аддзысьлӧмсӧ. Пӧшти ставсӧ, мый петкӧдлӧма музейын, вӧчисны миян мастеръяс. Найӧ кызвыннас аснаукӧн велӧдчисны, но вермӧны дорны кӧть дамасскӧй емдонысь пурт, кӧть кӧрт дзоридз, сяммасны вӧчны и зумыд тылӧс, и мичаысь-мича шкатулка. Сӧмын кадыс мед та вылӧ вӧлі тырмымӧн а.
Музейлӧн шӧр экспозицияыс сиӧма Скандинавияын да Роч войвылын шӧр нэмъяс заводитчӧм кадся олӧмлы. Тані чукӧртӧма уна чуймӧдана тор. Шуам керкапытшса эмбур: тылӧс, пызан, лабич, сёй кувшин. Эм сідзжӧ и рыцаръяслӧн тышкасян паськӧм. Кӧрт дӧрӧм да уклад шлем музейӧ волысьяслы позьӧ весиг вӧрӧдыштны да мерайтны. Эм позянлун и кутыштны киын ина меч. Быд экспонат дасьтӧма археология аддзӧмтор либӧ шӧр нэмъясса серпасалӧм гижӧдъяс вылӧ мыджсьӧмӧн.
Торъя музейын экспозиция сиӧма «Варыш» пыжлы. Тайӧ шӧр нэмъясса тӧвдӧраа-пелыса ладьялӧн копия.
Кыдз пыжтӧ нимтан, сідз сійӧ и кывтас
Ветлыны ас пыжӧн юясті да саридзті век вӧлі окота. А грант отсӧгӧн артмис пӧртны олӧмӧ гуся мӧвпнымӧс. Ладьялысь корпасӧ закажитім Петрозаводскын, пуысь судно вӧчан «Варяг» верфын. Стрӧитӧм вылӧ ковмис нёль тӧлысь. Сыктывкарын дасьтім пелысъяс, тӧвдӧра да обработайтім корпасӧ. Нимсӧ пыжлы бӧрйим онлайн конкурс отсӧгӧн. Медъёна воис сьӧлӧм вылӧ жюрилы, дерт, «Варыш». И збыль, пыжыс артмис зэв тэрыб, ю кузя лэбӧ ина варыш моз. Кажитчисны тшӧтш «Чард» да «Мангазея» нимъяс, а тешкодьяс пӧвстысь позьӧ казьтыштны «Шило под килем».
«Варышӧн» тӧвзис нин матӧ 3.000 километр. Медводдза вонас кывтім Ухта, Изьва, Печора да Чилим юясті, а кольӧм во – Онежскӧй ты, Беломоро-Балтийскӧй канал да Еджыд саридзті. Ветлім пелысъясӧн да тӧвдӧра улын. Поход водзын медводз век думыштам маршрут, бӧръям сувтланінъяс, заптысям колана сёян-юанӧн, дасьтам туристъяслы кӧлуй. История походъяс кежлӧ содтӧд вурам лӧсялана паськӧм. «Варышӧн» дыр кадся ветлӧм-мунӧм дырйи векджык чукӧртам 9 либӧ 10 мортысь котыр.
Быдӧн аддзас аслыс кажитчана удж
«Кречет» историко-реконструкционнӧй клубӧ вермас пырӧдчыны быд окотитысь, тырӧма кӧ сылы 18 арӧс. Некутшӧм торъя дасьтысьӧм оз ков. Дерт, лоас бур, кужанныд кӧ мыйкӧ вӧчны ас киӧн. Кызвын мероприятиеяссӧ нуӧдам важ кадся костюмъясӧн, та могысь клубӧ пырӧдчӧм бӧрын ковмас лӧсьӧдны аслыд торъя паськӧм.
Миянкӧд ӧтвылысь велаланныд вӧдитчыны шыпуртӧн, черӧн, шыӧн; видланныд сямлунтӧ дорччан да тшупсян уджын, тӧдмаланныд уна выльтор историяысь да важ кадся олӧм йылысь. Нӧшта шӧринын ми пасъям важдырся гажъяс, кодъяс нималісны Европаын да Роч муын кристослы эскӧм пыртӧмӧдз. Тайӧ Йоль, Имболк, Купало да мукӧд.
«Кречетлӧн» ӧдзӧсыс пыр восьса выль воинъяслы, мореходъяслы да кипода йӧзлы!
Дасьтіс Антонина Микушева
Фотоясыс «Кречет» клублӧн архивысь