Шонді улын сылӧминъясын веж турун мыччысис, пуяс вылын гаръяс польдчисны – и бара казьтыштім 1945 вося тулыс. Казьтыштім Вермысьясӧс, кодъяс шедӧдісны миянлы Победа!
Кулӧмдін районса Дереваннӧйысь фронт вылӧ мунӧма 420 морт. Кыксё ӧкмысдас куимыс усьӧмаӧсь тышъясын. Гортас бӧр бергӧдчӧмаӧсь сё кызь сизимӧн. Тшӧтш и Анатолий Фёдорович Ракин.
Анатолий Фёдоровичлӧн Галина нылыскӧд видзӧдалам важся снимокъяс. Ӧти фотография мышкын гижӧд:
Печорским говорком на «о» он говорил,
С десяток он «десятки» истребил.
Своей фамилии никак не оправдал:
Назад не пятился и лишь вперёд шагал.
Тайӧ строкаясыс стӧча петкӧдлӧны Анатолий Ракинлысь этшсӧ. Сійӧ пыр зілис нырччыны водзӧ. Батьсяньыс на тайӧ сылы вуджӧма. Коммунист Фёдор Ракинӧс «еджыдъяс» лыйлӧмаӧсь 1919 воын. Но и батьтӧг кыдзкӧ овны колӧ. Анатолий велӧдчӧма Дереваннӧйса, сёрӧнджык Кулӧмдінса школаясын, педтехникумын. Сэсся ачыс велӧдӧма школаын, служитӧма армияын. Демобилизуйтчӧма 1939 воын да уджалӧма комсомолын, вӧлӧма ВЛКСМ Коми обкомса первой секретарӧн. Тайӧ удж вывсяньыс 1941 вося декабрын Анатолий и мунӧма война вылӧ.
1941 вося июль-августын Киев дорын 28-ӧд стрелкӧвӧй дивизияысь матӧ став салдат-офицерыс усьӧма, но ловйӧн кольӧмаяс петкӧдӧмаӧсь вӧрӧг кытшысь дивизиялысь знамясӧ. Та вӧсна часьтсӧ шуӧмаӧсь выльысь котыртны Котласын. Анатолий Ракинӧс индӧмаӧсь дивизияса замполитлы комсомолечьяскӧд удж нуӧдӧм кузя отсасьысьӧн. 1942 вося февраль-мартын Кардор обласьтысь да Комиысь сӧмын на воӧм салдатъяс да офицеръяс примитӧмаӧсь присяга, и апрельын дивизиясӧ ыстӧмаӧсь Калининскӧй фронт вылӧ Великие Луки дорӧ.
Выльмӧдӧм 28-ӧд дивизия медводдза тышъяссӧ нуӧдӧма Ступино мыльк вӧсна. Сы дорті мунысь кӧрт да машинаӧн ветлан туйясті Берлинсянь веськыда позьӧ вӧлӧм воӧдчыны Ленинградӧдз, и та вӧсна зэв ёна колӧма босьтны тайӧ мыльксӧ.
1942 вося ноябрь 23 лунӧ сійӧс штурмуйтны медводз кыпӧдчӧма старшӧй лейтенант А.П.Копыловлӧн штрафнӧй рота. Куимсё боечысь тышсьыс ловйӧн петӧма сӧмын квайт морт.
Мыльк вӧсна косьыс кыссьӧма 34 час. «По зову Родины» книгаын гижӧма и миян земляклӧн повтӧмлун йылысь. Великие Луки кар дорын майор Ракин вӧрӧглӧн би улын вермӧма воӧдчыны неыджыд вывтасінӧдз. Сэні тышкасьысь ротаыс ёна нин гежӧдмӧма, морт кызь и кольӧма, командиръясыс пӧгибнитӧмаӧсь. Гитлеровечьяс кӧсйӧмаӧсь кытшовтны вывтасінсӧ да мышсяньыс гӧрд армеечьяс вылӧ уськӧдчыны. Майор Ракин чукӧстӧма: «Ёртъяс! Ни ӧти воськов бӧрӧ! Кулам, но ог бӧрыньтчӧй!». Майор бӧрся кыпӧдчӧмаӧсь и боечьяс да бӧрыньтӧмаӧсь фашистъясӧс.
Тайӧ подвигсьыс майор Ракинӧс наградитӧмаӧсь Гӧрд Знамя орденӧн.
Анатолий Ракинлысь тайӧ кадколастас, 1943 вося январь 1 лунӧ, гортас гижӧм письмӧсӧ видзӧны Коми Республикаса Национальнӧй музейын. Письмӧас Анатолий Ракин шыӧдчӧ Анисья Кирилловна гӧтырыс да челядь дорас: дона Нися, Володя да Эмма, чолӧмала пӧ тіянӧс выль 1943 воӧн – миян Рӧдиналӧн победаяслӧн воӧн, да сиа тіянлы дзоньвидзалун да вермӧмъяс! Тышкасям пӧ да, кузь письмӧ гижны некор. Кузясӧ пӧ гижа сэк, кор сетасны орден – приказыс эм нин.
Война кадся письмӧясысь ясыда тыдовтчӧ, мый и окопъясын воинъяс лӧсьӧдалӧмаӧсь частушкаяс, ас ногныс вежлалӧмаӧсь сьыланкывъяс. Салдатъяслы торйӧн нин кажитчӧма «Синий платочек». Анатолий Ракин письмӧясас гижавлӧма жӧ сьыланкывъяссӧ, а Анисья Кирилловна торъя тетрадьӧ найӧс чукӧртлӧма. Со сэтысь некымын строка:
Ты обо мне не вспоминай,
Оставь свою заботу и тревогу.
Не близок путь,
Далёк знакомый край.
Но я вернусь к родимому порогу…
Тадзи война воясӧ Ракин семьяын артмӧма дневник-песенник. Сійӧс тшӧтш видзӧны Национальнӧй музейын…
Великие Луки мездӧмаӧсь 1943 вося январын. Тайӧ кар вӧснаыс тыш-косьын асьнысӧ бур боксянь петкӧдлӧмаӧсь и миян землякъяс. Чилимдін районысь автоматчик Григорий Осташев ӧтнасӧн бырӧдӧма фашистъяслысь дот, таысь сылы сетӧмаӧсь Гӧрд Знамя орден. Койгорт районса Кажымысь капитан Алексей Шутов аслас боечьяскӧд дорйӧма Погонялино мыльк. Пӧгибнитӧм бӧрас нин сійӧс наградитӧмаӧсь Гӧрд Знамя орденӧн.
Великие Луки кар вӧсна тышын усьӧмаӧсь Кулӧмдін районса Габов грездысь Владимир Фёдорович Лодыгин, Емдін районса От сиктысь Валерьян Константинович Туисов да унаӧн мукӧд. На кодь сӧветскӧй воинъяслӧн повтӧмлунӧн вӧлі шедӧдӧма фашизм вылын Победасӧ.
Но война помасьтӧдз колӧ на вӧлі вуджны вир кисьтана кыкысь унджык во. 28-ӧд стрелкӧвӧй дивизия тышъясӧн матыстчӧма Невель кар дорӧ. 1943 вося октябрь 5 лунӧ вит час асылын немечьясӧс заводитӧма лыйлыны артиллерия, атакаӧ кыпӧдчӧма пехота. Фашистъяслысь оборонасӧ орӧдӧмаӧсь комын километр мында, и сэті броня вылас десантӧн мӧдӧдчӧмаӧсь Т-34 танкъяс. Нёль час рытын найӧ пырӧмаӧсь Невельӧ. И регыд нин кар весьтын кутӧмаӧсь дӧлавны гӧрд флагъяс.
Быд во октябрь 6 лунӧ невельсаяс пасйӧны карсӧ фашистъясысь мездан лун.
Невель кар вӧсна тышъясын повтӧмлун петкӧдлӧмысь 12 воинскӧй часьтлы, тшӧтш и 28-ӧд стрелкӧвӧй дивизиялы, сетӧмаӧсь Невельскӧй ним, уна сё салдатӧс да офицерӧс наградитӧмаӧсь орден-медальӧн. Майор Ракинлы сетӧмаӧсь Гӧрд Звезда орден.
Невель дорын усьӧма и 112-ӧд артполкысь рядӧвӧй Николай Лодыгин, Кулӧмдін районса Габов грездын чужлӧм морт.
Невель мездӧм бӧрын майор Анатолий Ракинӧс ыстӧмаӧсь Москваӧ Высшӧй команднӧй курсъяс вылын велӧдчыны. А 28-ӧд Невельскӧй дивизия тышкасьӧма вӧрӧгкӧд Белоруссияын, Прибалтикаын. 1944 воӧ Прибалтика мездӧмысь дивизиясӧ наградитӧмаӧсь Гӧрд Знамя орденӧн, сійӧ лоӧма Краснознамённӧйӧн. Победа луныс дивизияса воинъясӧс суӧма Будапешт дорын.
А майор Ракин тайӧ кадӧ Австрияса Венаын служитӧма карса комендантлы отсасьысьӧн, кывкутӧма, торйӧн кӧ, Венаын олысьясӧс сёян-юанӧн могмӧдӧм вӧсна.
1946 воын демобилизуйтчӧм бӧрын отставкаын офицер А.Ф.Ракин уджалӧма Печораын, Сыктывкарын. И сыкӧд пыр орччӧн вӧлӧма семьяыс: Анна Кирилловна гӧтырыс, Володя пиыс, Эмилия нылыс. 1949 воӧ чужӧма мӧд ныв – Галина. Галина Анатольевна – Коми гражданскӧй авиацияса лётчик-пилот. Сійӧ казьтылӧ:
–Бать-мам туйдлісны миянӧс олӧмын ставсӧ аслыным шедӧдны, ышӧдісны лоны бур йӧзӧн. Ветымын кык во олісны ӧтлаын, и налӧн олӧмын вӧлі шогыс и шудыс, муслуныс и майшасьӧмыс, ёртъясыскӧд паныдасьлӧмыс и торйӧдчӧмыс. Бать-мамлӧн вӧлі зэв уна ёрт. Керка тыр чукӧрмывліс гӧсьтыс. Ӧні, вояс кольӧм бӧрын, кор абу нин орччӧнӧсь тэныд олӧм сетысьясыд, унатор вылӧ выль ног видзӧдлан, выль ног мӧвпыштлан. Лӧня аттьӧалан бать-мамтӧ, мый отсалісны лоны сэтшӧмӧн, кутшӧмӧн лоин.
Анатолий Фёдорович 1952-1953 воясӧ веськӧдлӧма Сыктывкарса депутатъяслӧн сӧветса исполкомӧн, 1953-1956 воясӧ вӧлӧма КПСС-лӧн юркарса комитетын первой секретарӧн. Но торйӧн нин пӧся казьтывліс 1968-1983 вояс, кор сійӧ юрнуӧдіс 28-ӧд Невельскӧй Краснознамённӧй дивизияса ветеранъяслӧн сӧветӧн. Сылӧн веськыд киӧн вӧлі дивизиялысь летопись нуӧдысь Иван Петрович Конюхов. Налӧн водзмӧстчӧмӧн и дасьтӧма да йӧзӧдӧма «Бой ведёт Невельская» да «По зову Родины» небӧгъяс.
2018 вося тулысӧ Анатолий Фёдоровичлӧн Галина нывкӧд, Дина Коснырева племянницакӧд, Коми Республикаса народнӧй поэт Василий Лодыгинкӧд ме ветлі Дереваннӧйӧ. Аддзысьлім сиктса ветеранъяскӧд, пыралім музейӧ. Елена Васильевна Булышевасянь тӧдмалім, мый Дереваннӧйын вӧчӧны земляк-фронтӧвикъяссӧ нэммӧдӧм могысь. Ми вӧзйим, медым нэммӧдасны и Анатолий Ракинлысь нимсӧ.
Мунӧны таладор югыдсьыс ветеранъяс. А олӧмсӧ водзӧ нуӧдӧны налӧн челядь, внукъяс, правнукъяс. Анатолий Фёдоровичлӧн 8 внук-внучка, 9 правнук, 2 праправнук. «Армияыс» Ракинъяслӧн збыльысь ыджыд.
А Сыктывкарса почёта гражданин Анатолий Фёдорович Ракин йылысь гижӧдӧс кӧсъя помавны Владимир пиыслӧн кывбурӧн. Гижӧма сійӧс батьыслы 60 арӧс тыригкежлас:
Гроза нависла над страной –
Народ стеною встал.
И ты с дивизией родной
Громил врага, друзей терял.
Хоть 30 с лишним лет прошли
С тех страшных,
грозных дней,
Но в памяти твоей живы
И не забыты подвиги друзей.
Сергей Таскаев,
28-ӧд Невельскӧй дивизияса
ветеранъяс рӧдвужлӧн сӧветын кывкутысь секретар.