«Коми му» газетын унаысь нин гижлім аслыспӧлӧс челядь быдтысь семья йылысь. Тайӧ петасын тӧдмӧдам Леон Поповкӧд. Олӧм вылӧ детинка видзӧдӧ аслыспӧлӧса, сы вӧсна мый сійӧ – аслыспӧлӧс кага.
Кыдзи висьталӧ Елена (тадзи шуӧны Леонлысь мамсӧ), кор сійӧ кылӧма пиыслысь сьӧкыд висьӧм диагнозсӧ, весьӧпӧрӧма. Абу эскӧма, мый вермис лоны татшӧмыс сылӧн семьяын.
Но кыдзи позьӧ дыр шогавны мамлы, пи вӧснаыд кӧ сьӧлӧмыд висьӧ, окота кӧ сійӧс сӧвмӧдны-быдтыны? Быть колӧ асьтӧ киӧ босьтны да ставсӧ вӧчны радейтана пи радиыд.
–Меным 38 арӧс. Быдта ныла-пиаӧс. Кыкнансӧ кесаритісны, – висьталӧ Елена ас йывсьыс. – Пиӧй вӧлі ар джынъя, кор пуктісны диагнозсӧ.
А сэтчӧдз вӧлі ставыс бур, сӧвмис тшӧтшъяяс мозыс. И друг дугдіс менӧ гӧгӧрвоны, быттьӧ эз кыв, кор нимнас сы дорӧ шыӧдчылі. Ворсіс сӧмын машинаӧн, ӧтилаӧ дувгӧдчӧмӧн бӧрӧ-водзӧ чачасӧ новлӧдліс.
Бурдӧдысьяс дорӧ шыӧдчи да, сетісны во, гашкӧ пӧ, бурмас дзоньвидзалуныс. Вӧзйисны специалистъясӧс, кодъяс ноксисны пикӧд, но во мысти бурланьӧ нинӧм эз вежсьы.
Леонлы вӧлі кык да джын арӧс, кор пуктісны стӧч диагноз (РАС).
Аньӧс та бӧрын нӧшта на ёнджыка шогӧдӧма. Абу кӧсйӧма эскыны. Тшӧтш и ыджыд мамыс (отсасьӧ кагасӧ быдтыны) абу эскӧма, ладмас пӧ ставыс, но…
–Дыр эг вермы примитны. Думайта вӧлі, мися, час, локта специалистъяс дорӧ, да шуасны: «А мый тэ миян дорысь корсян, кагаыд дзоньвидза». Но ставыс вӧлі лёк. Эг тӧд, мый вӧчны: кагаӧн ноксьыны али удж вылӧ мунны. Куим тӧлысь бӧрді да ачымӧс такӧді, детинкаяс сёрӧнджык заводитӧны сёрнитны да, мися, воссяс на. Но эз.
Мамлы первой висьтаси. Да сійӧ тшӧтш эз кӧсйы эскыны, шуӧ вӧлі, мый бурдӧдысьяс сорассисны. Улич вылӧ петам, а Леонӧс кутны ог вермы, кытчӧ синмыс видзӧдӧ да кокыс нуӧ, сэтчань и уськӧдчӧ-котӧртӧ. Сэтшӧма полі, мися, тадзинад вермас и машина улӧ веськавны. Сійӧ оз пов, а менам сьӧлӧм потӧ.
–Эз вӧв мӧвп, мый колӧ гортысь петавтӧг овны?
–Уналысь казяла, дзебӧны, мый кагаыс татшӧм, яндысьӧны весиг сыысь. Тӧдсаяслӧн эмӧсь жӧ татшӧм висьлӧс челядьыс: либӧ асланыс, либӧ рӧдвужыслӧн. А ме ог дзеб.
Леон зэв мелі. Сійӧ менам бӧж. Мый-мый, а зэв ёна петкӧдлӧ ме дорӧ ассьыс муслунсӧ. Менам эм и ыджыдджык ныв, Леонлӧн Кира чой, весиг сійӧ абу сэтшӧм мелі, кыдзи пиӧй. И кыдзи позьӧ сійӧс не радейтны да яндысьны?! Меным кыкнан кагаӧй ӧтмоза радейтанаӧсь.
Синваыд оз отсав, Еленалы быть ковмӧма асьсӧ киас босьтны. Гӧгӧрвоӧма, профессионалъястӧг пӧ асьным ог справитчӧй. Аньлӧн висьталӧм серти, найӧ эмӧсь, аддзыны позьӧ, мед шыӧдчыны отсӧгла, но абу сэтшӧм шӧриныс, кӧні эськӧ аслыспӧлӧс кага быдтысьяслы став колана отсӧгсӧ позис босьтны.
Тшӧтш и Елена уна котралӧма. Кыдзи казьтыліс, медводз сетӧма писӧ детсадйӧ, кытчӧ дзоньвидза челядь ветлӧны, аутизма кагаяслы пӧ торъяыс абу да.
Тшӧтшъяясыс пӧ эськӧ бура примитӧмаӧсь, матыстчӧмаӧсь Леон дорӧ (да и улич вылын ворсанінын тшӧтш матыстчӧны), но сэсся ӧдйӧ бӧр вешйӧны, накӧд оз сёрнит да.
Челядьыдлы ӧд колӧ, мед ӧта-мӧдыскӧд дзользисны-варовитісны.
–А воспитательыс?
–Первойсӧ воспитательыс повзис, пиӧй висьлӧс да. И сэсся казялі, мый кагалӧн яйыс лӧз. Вӧлӧмкӧ, оз шыась аслас ним вылӧ либӧ оз вӧч, мый тшӧктӧны да, нӧйтӧны.
Кык тӧлысь пукалім гортын. Но гӧгӧрвои жӧ, мый гортын сійӧс игнавны оз ков, колӧ йӧзӧ петкӧдны. Менам эз вӧв позянлун кар пасьтала котравны сійӧ либӧ мӧд специалист дорӧ.
Корси специализируйтӧм детсад. Сэсся аддзи жӧ «Дзолюк керкаын» кагалы отсалан группа. Нёль тӧлысь ӧчередын сулалім, мед босьтасны. А сэтчӧдз асшӧр детсадйӧ новлӧдлі. Кӧть и гӧгӧрвоисны, мый кагалӧн РАС, эз повзьыны, отсалісны меным, кыдз мамлы.
«Дзолюк керкаын» ёна жӧ отсалісны. Сэні пыр эм медсестра, уна сикас специалист, шуам, педиатр, психиатр, невролог, дефектолог, и тайӧ зэв бур. Но сӧмын куим арӧсӧдз видзӧны.
Сёрнитчылім эськӧ нёль арӧсӧдз кӧть нюжӧдны, но позянлуныс эз ло. Ковмис шыӧдчыны челядьлысь право дорйысь Татьяна Козлова дорӧ. Аттьӧ, отсаліс, ӧні новлӧдла Затонсянь Орбитаӧ специализируйтӧм детсадйӧ. Куим часӧдз сэні, а сэсся ноксям специалистъяскӧд.
Шойчча аслам удж вылын. Сэні быттьӧ вунӧдчыла, – оз дзеб сьӧкыдлунъяссӧ вына ань.
Елена гортас уна ноксьӧ пиыскӧд да, дерт, тшӧтш и специалистъяслӧн пайыс ыджыд, мый Леон вӧляникысь бурланьӧ сӧвмӧ.
Заводитӧма видзӧдны синмад, мыйкӧ кӧ петкӧдлан, синмыс оз котрав. Улич вылын асьсӧ бура кутӧ и. Детинка ачыс велӧдӧма шыпасъяс да лыдпасъяс. Артмӧма пӧ тайӧ мультфильмъяс видзӧдігӧн.
Кыдзи шуӧ мамыс, ӧтуввезйыд да гаджетыд пӧ тшӧтш отсасьысьяс. Унаысь ӧтисӧ видзӧдасны да сійӧ либӧ мӧд персонаж бӧрся заводитӧны кывъяссӧ шуавны.
Леон оз на сёрнит миян моз, но серпасӧн петкӧдлӧ, мый аддзӧ да кылӧ. Чуньнас заводитӧма индыны, мый колӧ и.
–Менам эм на надея, мый дзоньвидзалуныс бурмас. Унатор нин кутіс гӧгӧрвоны, ен сыкӧд. Шуам, ме кор сылы сьыла потандорса сьыланкыв, тӧдӧ, мый воис узян кад. Быть колӧ сійӧс кутлыны да чупнитны, и ачыс тшӧтш сідзи петкӧдлӧ миян дорӧ ассьыс муслунсӧ.
Мойдігӧн пӧтӧлӧкын вуджӧръясӧн чуньӧн ворсам. Зэв окота, мед сёрнитны заводитіс. Кӧсъя, мед и нылӧй, и пиӧй вермисны овны ас кежысь, ставсӧ вӧча на ради, – шуӧ Леонлӧн мамыс.
–Гӧгӧрвоана, висьлӧс кага быдтыны нӧшта на сьӧкыдджык. Асьныд шулінныд, мый шогӧ усьлінныд. А ӧні кытысь вынсӧ босьтанныд?
–Висьтавлі нин, мый удж вылын вунӧдчыла. Сэсся радейта пывсьыны. Пывсяныс меным тшӧтш вын сетӧ.
Варовитам чатъясын аслыспӧлӧс челядь быдтысь семьяяскӧд, аддзысьлам, кутшӧмкӧ гаж котыртлам, ӧтув шойччам, мыйкӧ вӧчам. Но, дерт, и кагалӧн, челядьлӧн муслуныс мам сьӧлӧмтӧ шонтӧ, – вочавидзис Елена.
* * *
Колӧ пасйыны, мый гижӧдсӧ дасьтӧма «Быть мамой: психологическая гармонизация особой семьи с помощью медиатерапии» социальнӧй уджтас весьтӧ, кодӧс збыльмӧдӧны Коми Республикаса юралысьлӧн грант весьтӧ.
<> Анастасия РОЧЕВА. Комиӧдіс Екатерина МАКАРОВА.