1974 воын видз-му овмӧс техникум помалӧм бӧрын томиник нывкаӧн Лидия Плехова воӧма сылы тӧдтӧм на Семуков сиктӧ.
Ышӧдӧма таӧ нывъёртыс, буретш От гӧраса вӧлӧма да. Кольӧдӧны эськӧ вӧлӧм Зеленечын выльӧн воссьӧм чипан видзан фабрикаӧ, но Лида ас кежсьыс мӧвпыштӧма, чипанъясыд пӧ абу на вӧрса сьылысь лэбачьяс. Сьӧлӧмыс кыскӧма нывтӧ сиктӧ, ӧд чужӧма да быдмӧма Луздорса Архиповкаын сизим челядя семья-котырын, и сиктса уджыс и гажыс тӧдса да матыс сылы вӧлӧма.
А Семуковса зонъяс мыйӧн кывлӧмаӧсь нывлӧн воӧм йылысь юӧрсӧ, кодсюрӧ пыр и шуӧма: а гашкӧ пӧ, менлы вылӧ и усьӧ шудыс, гӧтрася — и ставыс.
И збыльысь, Лидук уна зонлысь вежсӧ петкӧдлӧма, а сьӧлӧм вылас воӧма сӧмын ӧти — Степан Одинцов. Чиганлӧн кодь смоль сьӧд кудриа юрсиа, сьӧд сэтӧр синма, шӧркодь тушаа да статя, армияысь муртса на воӧм том морт. Том сьӧлӧмьясад ӧтпырйӧ и ыпнитӧма муслун биыс, да регыд мысти и чужӧма сиктаным выль семья-котыр.
Сійӧ тӧдчана лунсяньныс кольӧма нин со 50 во.
Кадӧн лэптӧмаӧсь том гозъя керка-карта, лӧсьӧдӧмаӧсь ас овмӧс. Сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн чужӧмаӧсь ныв-пиян: 1975 воын — Танюш, 1976-ӧдын — Коля, 1978-ӧдын — Вася, а 1979 воын — Андрей. Сиктса олӧмыд абу кокни, уджыд юр выв тырыд, и ставсӧ гӧгӧр колӧ эштӧдчыны вӧчны. Лидия Андреевна бригадиралӧма, куим тӧлысся кагасӧ нуӧдӧ вӧлӧм яслиӧ да бара удж вылӧ.
—Ӧтчыд, — серамсорӧн казьтывлӧ Лидия Андреевна, — удж бӧрын тракторӧн мунам гортлань, сувтім детсад дорӧ. Ме пыри челядьӧс босьтны: ӧтиӧс петкӧда, мӧдӧс. Верӧсӧй руль сайын, а сыкӧд орччӧн кабинаас пукалӧ Пантелеймон, зэв шутлив морт, да и шуӧ, Степан пӧ, а кымын на тэнад нӧшта? Меным пӧ тай моздор тыр нин кага пуксис-а… Быдтысян уджыд абу кокни. Мыйкӧ и лолі жӧ котравны удж вывсянь гортӧдз. Керка юрйылӧ лампа ӧшӧдӧма, ылісянь тыдалӧ, ӧтарӧ синмӧс сэтчань чӧвтла — ӧзйӧ кӧ, сідзкӧ, каганад пӧгибӧ воӧмаӧсь. Аслам пӧрысь бабукӧй, Агния Ивановна Коснырева, Луздорсянь на воліс отсасьыштны быдтысьны. А сэсся и Августа Николаевна суседканым, кысяннас и быдсӧн вӧлі волас: «Мун, мун, бур нылӧй, а ме пукышта, посни челядь бӧрсяыд видзӧдышта». А быдмисны тай. Ичӧтсяньныс быдӧнлы ас удж индывлім: кодлы джодж, кодлы кильчӧ выв, кодлы тасьті-пань мыськыны. А быдмыштісны да ёна нин отсасьлісны и совхозса скӧт картаад быд удж бергӧдны, и горт гӧгӧрад. Гӧра-кӧдза дырйи и турун пуктігӧн Степан Николаевич куим час войсянь петас уджавны да сёр рытӧдз оз во. А сэн на ӧд и ас овмӧс. Нэмсӧ тай совхозын мырсис трактор руль сайын да кузнечаын. А кыдз бур йӧзыс шу-ласны — кисьыс ӧд зарни жӧ и киссьӧ.
Ачыс Лидия Андреевна медводз бригадиралӧма бура дыр, сэсся кӧкъямыс во юрнуӧдӧма От гӧраса совхозлӧн Семуковса юкӧнӧн, кытчӧ пырлӧмаӧсь нёль сикт-грездысь видз-му овмӧсъяс.
Унаысь бӧрйылӧмаӧсь сійӧс Емдін районса сӧветӧ да Коми АССР-са Верховнӧй Сӧветӧ депутатӧн. Удитлӧма и ыджыд общественнӧй удж нуӧдны, и ӧнӧдз пыр водзмӧстчысь йӧз лыдын. Кымынӧд во нин со сьылӧ «Шуд войт» котырын. Мам-бать вылас видзӧдӧмӧн и челядьыс пӧслукманӧн, тӧлкаӧн, уджачӧн быдмӧмаӧсь. Школасьыд пырджык «4» да «5» вайлӧмаӧсь. А медся ичӧтыс, Андрей, школа йывсьыд кӧ сёрни панан, зэв лабутнӧя тӧдчӧдас: «Урокыс нӧ мый вылӧ? Он кӧ рака кый да сюся кывзан, ставсӧ тӧдны кутан. Нинӧм сэсся сэк гортад нускыны-зубритны».
Велӧдчан кадныс кольӧма бӧрӧ, со нин и пияныс тракторӧ пуксьӧмаӧсь. Да сӧмын тай 1990-ӧд воясад став сиктса олӧмыс киссьыны кутӧма. Уджыс кольӧма, а нажӧтка оз мынтыны.
—Нёльӧн совхозын мырсям, а став вылӧ аванс 100 шайт сетасны. Кыдз нӧ сы вылӧ семьянад эськӧ олан?! Эновтчи, да ӧд оз на лэдзны чинаясыд. А семьятӧ вердны колӧ. Муні орчча грездӧ вузасьысьӧн, 11 во уджалі сэні. Челядьтӧ ӧд кок йылӧ сувтӧдны колӧ. Сэсся и пияннымӧс ӧти бӧрся мӧдӧс армияӧ колльӧдны кад воис. Таня нывным медицина бӧрйис, велӧдчис да, бурдӧдчанінын зільӧ пыр на. Верӧсыскӧд куим челядь быдтісны. Настя нывныс Архангельскын олӧ, том гозъялӧн кык ичӧтик нывка, ассьыныс искусство школа восьтӧмаӧсь. Алёна нывныс верӧсыскӧд Улыс Новгородӧ овмӧдчисны. Помаліс лесотехническӧй да Питерын магистратура. А Сашук пиныс дінаныс на, 8-ӧд классын велӧдчӧ. Стрӧитчисны, овмӧдчисны бурног. Верӧсыс Танялӧн военнӧй, и пырджык сэн, кӧні чорыд тыш-кось мунӧ, да шедлі нин сылы и виччысьӧмыс, и маитчӧмыс. Да и миянлы тшӧтш, кыдзи нӧ мӧд ногыс? — водзӧ висьтасис Лидия Андреевна. — Эг и тӧдлӧй тай, кыдзи кадыс визувтіс. Медыджыд Николай пинымӧс армияӧ мӧдӧдім, саридзса пограничникӧн служитіс. Эз на удит бӧр гортӧ бергӧдчыны, мӧд пинымӧс, Васяӧс, став сиктӧн колльӧдім. Служитіс Россия Федерацияса МВД-ын, а кӧн — и висьтавнысӧ оз позь. Коляным воис дзоньвидза, морӧсас III степеня «Отличник пограничной службы» пас югзьӧ. Васяным эз на во, а медічӧт Андрей пинымӧс нин служитны колӧ мӧдӧдны. А кадыс, ок, гудыр! Чечняын мунӧ война. Во джын кымын мунӧмсяньыс коли, да некутшӧм юӧр тай эз кут воны. Ми Галина Анатольевна Одинцовакӧд, кодлӧн Саша писяньыс служитанінсяньыс важӧн жӧ нин письмӧыс абу волӧма, кык мам звӧнитім военкоматӧ, юасям: «Кӧнӧсь нӧ пиянным?». А сэсянь воча: виччысьлӧй пӧ нӧшта кык вежон, оз кӧ во некутшӧм юӧр, шыасьӧй выльысь. Виччысим, нинӧм эз вежсьы. Мӧдысь звӧнитам: «Да мый нӧ тайӧ?!». Та пӧрйӧ висьталісны, мый пиянным Чечняынӧсь. Сэсянь коли нӧшта 130 майшасян лун да узьтӧм вой. И воисны жӧ гортӧ! Ловъяӧсь! Сьӧм ни награда оз ков! Да сійӧс эз и вичмӧдлыны том зонъясыдлы. Сэсся пиянным асшӧр олӧм босьтчисны лӧсьӧдны. Коля велӧдчис Сыктывкарса педколледжын юристӧ. Уджаліс Емдінса, сэсся Эжваса РОВД-ын участковӧйӧн, инспекторӧн. Службасӧ помаліс капитанӧн. Уна вося кывкутана уджсӧ пасйӧмаӧсь III да II степеня «За отличие в службе в МВД», I степеня «За отличие в службе УФСИН», «За верность долгу» медальясӧн.
Николай Степанович куимысь вӧлӧма СВО вылын. И ӧнӧдз на уджалӧ, прӧст кадӧ став семья-котырнас лэптӧны чужан сиктас выль керка. А миянлы, сиктсалы, и любӧ, мед эськӧ унджык бур йӧз бӧр бергӧдчасны чужанінас. Карина нылыс велӧдчӧ Казаньын архитектура институтын, Сергей пиыс — 1-ӧд номера гимназияын.
Василий Степанович пиыс воӧма армиясьыс да пыр жӧ босьтчӧма джавны Айкатыласа лесхозын. Вахтаӧн ветлӧма районса уна пельӧсӧ — Казлукӧ, Микуньӧ, и Перым крайын вӧр пӧрӧдӧмаӧсь. Лесхоз тупкысьӧм бӧрын ковмылӧма уджавны и частниклы. Вӧр дорад уджыд абу кокни. 30 градус кӧдзыд ывлаас, а том мортыд велосипедӧн сэтчӧ-татчӧ быд лун Айкатылаӧдз журъявлӧма. Ӧні Василий Степанович мам-батьыслӧн мыджӧд и пыкӧд, став тӧждсӧ и шудсӧ, и шогсӧ юкӧ накӧд. А тайӧ, гашкӧ, и эм на медыджыд да медсьӧкыд уджыс.
Медічӧт Андрейныс аддзӧма жӧ ассьыс шудсӧ. Велӧдчӧма электрогазосварщикӧ. Мыйкӧдыра, кытчӧдз ставсӧ абу бырӧдӧмаӧсь, уджалӧма сиктса доручастокын, а сэсся Микуньса газпромын. Паныдасьӧма Зӧвсьӧртса анькӧд, Надежда Владимировнакӧд. А тӧдмасьны сыкӧд чуйдӧма уджъёртыс, кодкӧд ӧтлаын ветлӧмаӧсь командировкаӧ Москва бердӧ: ок, лӧсьыд пӧ, бур ныв миян эм. Со и тӧдмасьӧмаӧсь, лӧсялӧмаӧсь, гозйӧдчӧмаӧсь. А 2016 вося июнь 10 лунӧ налӧн чужӧма Артём пи. Бара жӧ сэсся став уджач семья-котырнас лэптӧмаӧсь том гозъялы пывсян и керка.
Сӧмын тай выль керкаас Андрей и во чӧжсӧ абу удитӧма олыштны муса пиыскӧд да радейтана гӧтырыскӧд. 2022 вося ноябрь 10 лунӧ воӧма Андрей Степановичлы торъя военнӧй операция вылӧ пӧвестка. Ӧттшӧтш и Айкатыласа нӧшта ӧти зонлы, Андрей Алексеевич Матвеевлы, кодлӧн рӧдыс-вужыс Семуков сиктсянь жӧ мунӧ.
Позывнӧйыс Андрейлӧн лоӧма «Горец» — дерт, От гӧраса морт, да сы вӧсна. Военнӧй должносьтыс — пытшкӧсса войскаысь пехоталӧн боевӧй машинаса наводчик-оператор. Чорыд тышын ранитчӧма, а бурдӧдчӧм бӧрас бара вир кисьтана война вылӧ мунӧма. Бӧръяысь волӧма гортас, мам-бать, ас семья-котыр дорас 2023 воын, а февраль 16 лунӧ ылі туйӧ петӧм водзас чойыслы и шуӧма: «Гашкӧ, менам киын тайӧ билетыс сӧмын нин ӧтар помӧдз…». Чойыс, дерт, чорыда вомалӧма татшӧм кывъяссьыс. А мӧдыд сӧмын чӧла содтӧма: «Война…».
Июнь 7 лунӧ гӧтырыс да мамыс сёрнитӧмаӧсь муса мортныскӧд видеойитӧд пыр. Бӧръяысь сёрнитӧмаӧсь.
Андрей Степановичлӧн земляк-ёртыс, Андрей Матвеев, код йылысь казьтыштлі нин гижӧдын, вӧлӧма насянь дас квайт километр сайын. Локтӧма видлыны тьӧзӧсӧ, а сылы висьталӧмаӧсь: «Одинцов Андрей Степанович погиб 9 июня 2024 года». Сійӧ сэсся и юӧртӧма та йылысь ёртыслӧн чой-воклы.
А мам-батьыс немтор тӧдтӧг на кайӧмаӧсь Кӧжмудор сиктса лавкаӧ, а вузасьысьыс и шуӧма: «Тіян тай ыджыд шог, Андрейныд пӧгибнитӧма». Лидия Андреевна шӧйӧвошӧма. Бур, мый ӧтнас, абу верӧсыскӧд, пырӧма лавкаас. Степан Николаевичлы неважӧн на вӧлӧм вӧчӧмаӧсь сьӧлӧмас операция.
«Мый сӧран?! — горӧдсьӧма Лидия Андреевналӧн. — Кык лун сайын на сёрнитім Андрейкӧд да…» Горшыс гӧрддзасьӧма, но кыз вынӧн босьтӧма асьсӧ киӧ, петӧма ывлаӧ, сайӧдчыштӧма ставсьыс, апалыштӧма сынӧдсӧ, улӧджык лэдзӧма чышъянсӧ, мед верӧсыс нинӧм оз казяв, пуксьӧма машинаас да кыдз сӧмын вермӧма, косджыка-дженьыдджыка, шуыштӧма: «Вай сэсся ӧдйӧджык мунам гортӧ».
Казялӧма, мый бӧрсяньныс локтӧны нин челядьныс машинаяснас, содтыштӧма: «Со и челядьным выходнӧйяс кежлӧ локтӧны». Гӧгӧрвоӧма: ставыс сідз, кыдз висьталӧны. Мый вынсьыс кутчысьӧма, ӧд мӧд ног оз позь, оз позь! Ставыс сідз… Ставыс сідз…
Андрейӧс вайӧмаӧсь матӧ тӧлысь мысти. Колльӧдӧмаӧсь бӧръя туяс, кыдзи колӧ колльӧдны геройӧс. Бать керкаыс сикт помын, салдатъяс, на пӧвстын и Андрейлӧн войнавывса ёртыс, нуӧмаӧсь гортсӧ ки выланыс сикт мӧдар помӧдзыс.
Коли во, а мамлы оз эскыссьы, оз. Сьӧлӧмыс такӧдӧ: «Вот помасяс война, и пиукным воас…». А вежӧрыс воча: «Оз, оз нин во».
Со кутшӧм сійӧ войнаыд… Оз тай юав…
Рӧдина, Россияса правительство вылӧ — Мужество орденӧн — донъялӧма коми мортлысь подвигсӧ.
Ми некор ог вунӧдӧй тэнӧ, Андрей!
Тэн вӧлі сьӧкыд, а тэ ставсӧ венін.
Тэн вӧлі шог, а тэ сійӧс пыкин.
Тэ вӧлін мудзӧм, но чеччин и сувтін,
паныд вӧрӧглы бара сувтін!
И босьтліс страк, но тэ эн повзьы, тэ сійӧс венін!
Тэ найӧс вермин!
Тэ пуктін юртӧ, но тэ эн кув!
Тэ пыр кутан овны бур йӧз сьӧлӧмын.
И помасьтӧм тэнад нэмыд тайӧ му вылас. Помасьтӧм!
Зэв сьӧкыд аддзыны кывъяс, мед пальӧдны мам-бать сьӧлӧмысь шогсӧ. Шуа сӧмын: «Ті быдтінныд геройӧс, ӧд сійӧ кувтӧдзыс ставнымӧс дорйис! Сэтшӧм геройӧн, кутшӧмӧн этшаӧн вермӧны лоны!
Улӧдз копыр тіянлы, Степан Николаевич да Лидия Андреевна. Оз ӧд весьшӧрӧ шуны: ставыс, мый эм миын — семьясянь».
Улӧдз копыр тэн, Андрей.
А бӧръя кыв пыдди мед лоас кывбур, кӧні кывсьытӧг сёрнитӧны кык тыдавтӧм лов:
Оз, война оз юась, и ёсь биа шер
Он тӧдлы, кыдз суас, и дзебныд он шед.
Мем збыль ӧти помӧдз тай вӧлӧм билет,
Дерт, сьӧлӧмӧн кылі, а эски-ӧ? Эг.
Бур пиӧй, эн шогсьы, шань гӧтыр, эн бӧрд.
Ті водзын дзонь олӧм, мед метӧг, мед мӧд…
Но мед сӧмын шуда! Но мед сӧмын бур!
Ме та вӧсна, та вӧсна пукті ӧд юр.
Мам-батьӧй, эн вийсьӧй, оз сот война би
Морт ловтӧ, ме тікӧд, ӧд ме тіян пи.
Чой-вокъясӧй, кутсьӧй да пӧдтӧ ёсь дой,
Мед шудаӧн лоас быд лун и быд вой!
…Ме тан абу ӧтнам, со кымын сё орт,
И ставныс бур тӧдса, и ставныс мен ёрт.
Ме на пиысь ӧти, и ас чужан му
Ме дорйи! Ме тӧдлі кӧть ичӧт, но шуд!
Ок, кутшӧма кӧсъя, мед ас чужан му
Лёк вӧрӧгысь мездмас, да выль Вермӧм лун
Мед ӧдйӧджык югдас! Сэк кокнялас лов…
Эк, жаль, мый ме сэтчӧдз эг му вылас ов.
Дыр виччана лунӧ ті казьтыштӧй дай –
И миян Андрейлӧн эм таын пӧ пай…
Мен тіянысь дона дзик нинӧм эз вӧв…
Друг тури гор орӧдіс сиктлысь ёсь чӧв.
И висьтасьӧм помаліс тыдавтӧм лов,
Став сьӧлӧмӧн кылі, и кыв-вор оз ков.
Ме сёрнисӧ тайӧс бур йӧзысь ог дзеб,
Эз весьшӧрӧ бӧрдіг тат кельӧбыс лэб.
Ок, кымын том морт сэсянь бӧр оз нин во…
Вир кисьтан война витӧд во, витӧд во.
Тӧд, Семуков сиктлӧн сё зӧлӧта пи,
Ог вунӧдӧй некор ми тэнсьыд бур ним.
Надежда Павлова, Россияса гижысь котырӧ пырысь, Семуков сиктын чужӧм морт.
Емдін р. Снимокъясыс Одинцовъяслӧн гортса архивысь.