Весиг 80 во мысти Айму вӧсна Ыджыд тышын сӧветскӧй йӧзлӧн Победа ӧтувтӧ миянӧс. Мыйын жӧ Вермӧм йылысь паметьлӧн выныс? А сыын, мый сійӧ странаса быд семьялӧн, тшӧтш и менам, история.
Миян семьяысь война вылын тышкасис Аким Ильич Рочев – менам прапрадед. Но ми тӧдім сӧмын сылысь ним-вич-овсӧ. А кутшӧм фронт вылын сійӧ вӧлі – эз вӧв тӧдса. Ӧд рӧдвужысь, кодъяс тӧдлісны сійӧс, ӧні некод нин абу ловъя. Бабӧй, Надежда Николаевна Филиппова, чужліс война бӧрын нин, а сылӧн мамыс – Аким Ильичлӧн нылыс – кувсьыліс 2004 воын. И миян гортын эм сӧмын прапрадедлӧн войнаӧдз на вӧчлӧм снимок.
Меным окота лоис туявны, кӧні тышкасьлӧма прапрадедӧй, кутшӧм пай пуктӧма сійӧ Ыджыд Победаӧ. Кӧсйӧмӧй нӧшта на содіс кольӧмвося августын, кор ми, искусство гимназияысь «Наследие» поискӧвӧй отрядса том войтыр, ветлім Псков обласьтӧ кыпӧдны война вылын усьӧм салдатъяслысь коляссӧ.
Медым корсьны-туявны Аким Ильичлысь фронтвывса туйсӧ, ковмис тӧдмасьны войналы сиӧм сайтъясӧн, уна сикас документӧн, видзӧдлыны, кӧні тышкасис прапрадедлӧн воинскӧй часьтыс.
Мойвиис аддзыны Изьва районса «Сталинскӧй туйӧд» газетлысь 1939 вося декабрь 16 лунся номер. Сэні йӧзӧдӧмаӧсь райсӧветса депутатъясӧ кандидатъяс, тшӧтш и Аким Ильич Рочев йылысь гижӧдъяс. Сійӧс депутатӧ вӧзйӧмаӧсь Усва сиктса войтыр.
Гижӧдас вайӧдӧмаӧсь кандидатлысь олан туйсӧ. Сэні пасйӧма, мый Аким Ильич чужлӧма 1905 воын Кардор губернияысь Печора уездса Гам грездын гӧль крестьянин семьяын. 1921 воын школа помалӧм бӧрын уджалӧма волисполкомын делопроизводительӧн, а 1923 восянь татшӧм жӧ удж вӧчӧма уездса милиция управлениеын. Бӧрынджык зільӧма сиктса власьт тэчасын. 1920-1930 воясӧ вӧлӧма комсомолечӧн, а 1929 воӧ пырӧма Коммунистическӧй партияӧ.
1927-1929 воясӧ Аким Рочев служитӧма Рабоче-крестьянскӧй Гӧрд армияын, гортас воӧм бӧрын уджалӧма НКВД-ын.
1931 воӧ сійӧс индӧмаӧсь Изьва районса милиция юкӧнӧн веськӧдлысьӧн.
1934-1936 воясӧ велӧдчӧма милиция школаын да бӧр бергӧдчӧма аслас удж вылӧ. 1938 восянь сійӧ веськӧдлӧма милициялӧн Печораса окружнӧй отделӧн.
Гижӧдас Аким Ильич Рочев йылысь висьталӧмаӧсь, мый сійӧ став вынсӧ да сямсӧ сетӧ уджалысь войтырлысь, социалистическӧй рӧдиналысь олӧмсӧ бурмӧдӧмлы, Ленинлысь да Сталинлысь делӧсӧ водзӧ нуӧдӧмлы. И збыльысь, милиционерыдлы колӧ лоны повтӧмӧн, бура тӧдны йӧзсӧ, быд здукӧ лоны дасьӧн отсавны налы. Эска, татшӧмӧн вӧлі и менам прапрадедӧй.
«Коми Республикаса Паметь небӧг» серти, Аким Ильич Рочевӧс фронт вылӧ мӧдӧдӧма Чилимдінса райвоенкомат 1943 вося июль 27 лунӧ. Позьӧ чайтны, сылӧн, милицияын уджалысьлӧн, вӧлі бронь, но мобилизуйтӧмаӧсь сійӧс, либӧ ачыс вӧзйысьӧма фронт вылас, абу тӧдса.
«Паметь небӧгын» жӧ индӧма салдатлысь полевӧй пошта номерсӧ – 38560. Тайӧ 230-ӧд стрелкӧвӧй дивизиялӧн номерыс. Тайӧ воинскӧй часьтсӧ индӧма и «Донесение о безвозвратных потерях» документын. Сэні пасйӧма, мый Аким Ильич Рочев 1943 вося июль 17 лунсянь август 17 лунӧдз служитӧма 230-ӧд стрелкӧвӧй дивизияын разведчикӧн. Сӧмын ӧти тӧлысь! «Донесениеас» стӧчмӧдӧма: А.И.Рочев веськалӧма пленӧ, 1943 вося сентябрь 18 лунӧ мунӧма разведкаӧ Пологи станция дорӧ да бӧр абу бергӧдчӧма.
«Паметь небӧгын» сідзжӧ пасйӧма, мый А.И.Рочев некутшӧм юӧртӧг вошӧма 1943 вося сентябрь 18 лунӧ Запорожье обласьтын.
230-ӧд стрелкӧвӧй дивизия 1943 вося июль-сентябрын тышкасьӧма Донбассын. Донбасс мездан операция пансьӧма август 13 лунӧ. Август 16 лунӧ сӧветскӧй войска воӧдчӧмаӧсь Миус ю дорӧдз, кӧні фашистъяс дасьтысьӧмаӧсь нин сувтӧдны Гӧрд армиялысь наступлениесӧ.
Немечьяслысь оборонасӧ пасьвартӧмаӧсь август 18 лунӧ. Буретш тайӧ лунъясас, а стӧчджыка кӧ, 1943 вося август 17 лунӧ, А.И.Рочев веськалӧма вӧрӧг кытшӧ, но шудыс сылӧн вӧлӧма на да, петӧма кытшсьыс, водзӧ служитӧма дивизияас.
Сентябрь 8 лунӧ вӧлі мездӧма Донбасса юркар – Сталино (ӧні Донецк). Кар мездӧмысь 230-ӧд стрелкӧвӧй дивизиялы сетӧмаӧсь «Сталинская» ним.
Вир кисьтана тыш-косьӧн лун бӧрся лун миян войска мездӧмаӧсь Донбассын кар бӧрся кар, станица бӧрся станица. Буретш 1943 вося сентябрь заводитчигӧн Гӧрд армия мездӧма ӧні Россияын торъя военнӧй операция серти быдӧнлы тӧдса каръяс – Дебальцево, Артёмовск, Горловка, Курахово…
Сентябрь 15 лун кежлӧ сӧветскӧй войска петӧмаӧсь Лозовая – Чаплино – Гуляй Поле – Урзуф линияӧдз. И сэки вӧрӧг аддзӧма, мый Донбассын найӧ кутчысьны оз вермыны, да бӧрыньтчӧмаӧсь Мелитополь, Пологи, Синельниково дорӧдз. Буретш Пологи станция дорын разведчик Аким Рочев юӧртӧг вошӧма 1943 вося сентябрь 18 лунӧ.
Сэки миянлысь боечьясӧс ыстӧмаӧсь бӧрыньтчысь вӧрӧг тылӧ разведкаӧ. Миян войска вир кисьтана тышъясӧн мунӧмаӧсь водзӧ, и вӧрӧг йылысь оперативнӧй юӧрыс – кӧні найӧ меститчӧны, кутшӧм вооружениеныс – вӧлӧма зэв колана. «Донесение о безвозвратных потерях» документын пасйӧма, мый сентябрь 18 лунӧ Пологи кӧрт туй станция дорӧ разведкаӧ мунӧм салдатъясысь юӧртӧг вошӧмаӧсь 21 морт. Гашкӧ, разведгруппа веськалӧма засадаӧ, да ставныс пӧгибнитӧмаӧсь? Либӧ тайӧ вӧлӧма «разведка боем»?..
Документъяс туялігӧн аддзи, мый кызь ӧти разведчиксьыс ӧкмысыс пӧгибнитӧмаӧсь, да сёрӧнджык найӧс гуалӧмаӧсь Гурьяновка грездын. Нӧшта витӧн веськалӧмаӧсь пленӧ, на лыдын и Николай Николаевич Логинов.
1944 вося августӧдз сійӧ вӧлӧма пленас, а сэсся водзӧ на тышкасьӧма 235-ӧд стрелкӧвӧй дивизияын.
А сизим разведчикӧс пасйӧмаӧсь юӧртӧг вошӧмаӧн, и кытчӧ найӧс дзебӧмаӧсь, абу тӧдса. На лыдын вӧлӧма и менам прапрадед Аким Ильич Рочев.
И найӧ ставныс пуктісны Донбасс мездӧмӧ ассьыныс пай. Донбассын вӧрӧгӧс зыран операция дырйи сӧветскӧй войска рытыввывлань мунӧмаӧсь 300 километр да воӧмаӧсь Днепр ю дорӧдз, пасьвартӧмаӧсь немеч армияса «Юг» группалысь 13 дивизия.
* * *
Шулӧны: корсьӧй – и аддзанныд! И меным тшӧтш удайтчис аддзыны прапрадедлысь фронтӧвӧй туйсӧ. Донбасс мездӧм, сӧветскӧй Рӧдина дорйӧм могысь Гам сиктын чужлӧм Аким Ильич Рочев абу жалитӧма ассьыс олӧмсӧ.
И тайӧс ме ог вунӧд, ӧд Победаыс лоис и менам семьялӧн историяӧн.
Роман Филиппов. Снимокъясыс авторлӧн гортса архивысь да ӧтуввезйысь.