Апрель 24-25 лунъясӧ Коми Республикаса вужвойтырлӧн шылада-драмаа театр петкӧдліс Александр Твардовскийлӧн «Василий Тёркин» поэма серти оперетта-сьыланкыв жанрын выль спектакль.
Юӧртлім нин, постановкаса режиссёрыс – Калмыкияысь Б.Басангов нима национальнӧй драматическӧй театрын художествоа веськӧдлысь Борис Манджиев. Шыладыс композитор Анатолий Новиковлӧн. Пётр Градовлысь либреттосӧ комиӧдӧма Анжелика Елфимова. Художник-постановщикыс – Ольга Клопова (Санкт-Петербург), а пластикаысь режиссёр – Рамиза Мухаметшина (Уфа). Спектакльсӧ театр сиӧма Ыджыд Вермӧмсянь 80 во тырӧмлы.
Кыдзи висьталіс Анжелика Елфимова, «Василий Тёркинӧс» комиӧдны театр сы дорӧ шыӧдчӧма вит во сайын нин.
–Вуджӧдны текст, кодӧс гижӧма профессионал, кокньыд. Нинӧм ассяньыд оз кӧ ков содтавны. А тайӧ жӧ абу Твардовскийлӧн, либреттоыс Пётр Градовлӧн, и та вӧсна вӧлі сьӧкыд. Окота ӧд мыйкӧ бурмӧдыштны-лӧсьӧдыштны, ме серти кӧ. А сійӧ чайтӧма, мый бура гижӧма, таын и сьӧкыдлуныс. Мӧвпалан, шуам, таті эськӧ тадзи гижи, а тані сідзи.
Кор артистъяс кутісны уджавны нин режиссёркӧд, некымынысь на ковмис мыйсюрӧ лӧсьӧдыштны. Шуам, сьӧкыда кӧ мыйкӧ сьывсис. Но сідз либреттоыс интереснӧй, сы вӧсна мый босьталӧма Твардовскийлӧн поэма серти мыйкӧ содтыштӧм-чинтыштӧмӧн, ловъя текст, и зэв сьылана да йӧктана. А меным кажитчӧ тайӧ. Да ӧд и миян артистъяс зэв мастерӧсь сьывны, театрын эм аслас оркестр. Чайта, тайӧ постановкаыс лоас интереснӧй и томлы, и олӧмалы. Тані ставыс эм: и сьӧкыдлун, и кулӧмысь полӧм, и муслун да гаж, – висьталіс Анжелика Елфимова.
Борис Манджиев – Россияын нималана режиссёр. Сійӧ уна театрын дасьтылӧма спектакльяс, а коми театрын ворсысь артистъяскӧд, кыдзи ачыс висьталіс, медводдзаысь на уджалӧма. Коми кыв сійӧ оз тӧд, но артистъяскӧд бура ладмӧма. Ошкис сійӧ и Анжелика Елфимовалысь вуджӧдӧмсӧ, гӧгӧрвоана прӧстӧй кывъяс пӧ корсьӧма. Сідзжӧ пасйис, мый буретш татшӧм кокньыд кывйыс и кыскас ӧнія видзӧдысьсӧ. Кӧть эськӧ первой майшасьӧма, кутасны оз видзӧдны. Но кор аддзӧма том артистъяслысь ӧзъян синъяссӧ (а постановкаын ворсӧны томъяс, Василий Тёркинӧс ворсысь Антон Куратовӧс торйӧн ошкис), сьӧлӧмсяньыс пырӧдчӧмсӧ, майшасьӧмыс бырӧма.
–Театрӧн веськӧдлысьяс тӧдӧны менсьым творчествоӧс, да окотитісны уджавны. Дерт, эз дзик пыр сюр пьесаыс, кодӧс мед эськӧ дасьтім. Но коли кад, и, кыдзи ме гӧгӧрвои, «Василий Тёркин» вӧлӧма нин налӧн «портфельын» некымын во. Но пуктӧмсьыс пыр мыйкӧ торкӧма. И со Победа кежлӧ тайӧ постановкаыс быттьӧ ачыс вӧзйысис сцена вылӧ. Дерт, первойсӧ ме эг вӧв рад, сы вӧсна мый Твардовскийлӧн поэмаыс – ачыс шылад. И сійӧс нӧшта на серпасавны либӧ ворсны сьӧкыд. Ме тайӧс ас йылысь шуа. Гашкӧ, менам уджъёртъяслӧн та вылӧ мӧд видзӧдлас. Ме полышті Твардовскийкӧд ордйысьны. Но удж эм удж. Босьтчи. И коймӧд лунсяньыс заводитіс мыйкӧ чужны, а сэсся нин чукӧрмис-йитчис ставыс. Артистъяс менӧ ышӧдісны асланыс ыззьӧмӧн. Пасъя, котырыс зэв сьылысь. И татшӧмыс абу быд театрын, ме унакӧд уджалі да, тӧда. Дерт, ме ӧні ог сёрнит опера театр йылысь. Сьылысь драмтеатрыс миян странаын зэв этша, – висьталӧ Борис Наминович.
–Ӧнія войтырлы тайӧ интереснӧ видзӧдны? И кодлы вӧчинныд: томуловлы, верстьӧлы?
–Чайта, томуловлы. Арлыдаяс ставсӧ тайӧс тӧдӧны, гӧгӧрвоӧны. А вот томулов кӧ оз гӧгӧрво, оз примит, сідзкӧ, театрӧ мӧдысь оз лок. Ӧні найӧ ставныс ӧтуввез-гаджетынӧсь. Артистлӧн ворсӧмыс кӧ бур, кывъясыс гӧгӧрвоанаӧсь, сідзкӧ, том видзӧдысьыс лоас.
Сідзжӧ Манджиев пасйис, Россия пӧ унаысь венліс сьӧкыдлунсӧ. И пыр вӧліны сійӧс дорйысь геройяс, кодъяс олӧмсӧ жалиттӧг водзсасисны вӧрӧглы паныд. Налӧн подвигыс некор оз вун. Но сылӧн могыс вӧлӧма, кыдзи пасйис, абу пафоса спектакль вӧчны, а мортлысь ловсӧ петкӧдлыны. Сэтшӧмӧн и артмӧма шӧр геройыс – салдат Василий Тёркин – повтӧм, шмонитны радейтысь, абу ошйысьысь, веськыд кывъя.
Вужвойтырлӧн шылада-драмаа театрлӧн «Василий Тёркиныс» и збыльысь абу шуштӧм. Такӧд йитӧдын окота казьтыштны «В бой идут одни старики» кино, кӧні Леонид Быков (ворсіс капитан Алексей Титаренкоӧс, Маэстроӧс, кыдзи сійӧс шулісны боечьяс) пасйӧ: «Кто сказал, что надо бросить песни на войне?», вӧлі сэні и уна шмонь. Сідзжӧ и миян театр вир кисьтана кадсӧ пет-кӧдлӧма зэв кокньыда, шмонь да сьыланкыв пыр. А Анжелика Елфимовалӧн вуджӧдӧмыс, шмоньыс збыль зэв лӧсялана.
Сцена вылӧ первой петӧ гижысь Александр Твардовский, кодӧс ворсіс Александр Ветошкин, а сэсся и полковникӧс (колӧ жӧ пасйыны, мый Твардовский вӧвлі фронтвывса журналистӧн, тӧдліс войналысь чорыд кабырсӧ, и войнасӧ помаліс подполковникӧн, а поэмаыс сылӧн збыль, а абу мӧвпыштӧм) да паныдасьӧ Тёркинкӧд. И кор аддзысьӧны нин, заводитӧны шмонитны (Антон Куратовлӧн Тёркиныс пыр шмонитӧ, ышӧдӧ боевӧй ёртъяссӧ теш-гажӧн). Тыш бӧрын бара жӧ шмонитӧ-сьылӧ. И весиг кор фашист самолёт уськӧдӧм бӧрын сійӧс полковник наградитӧ орденӧн, петкӧдлӧма тайӧс шмонь пыр.
Зэв гажаа петкӧдлӧма и, кор Тёркин киӧ веськалӧ гудӧк. Кӧть эськӧ сійӧ сылы вичмӧ пӧгибнитӧм танкистсянь. Серам петӧ и кор пывсянӧ веськавлан, и корасьӧм вылӧ, и кыдзи ранитчӧм бӧрын сійӧс бурдӧдӧ медсестра, и кыдзи вочаалӧны Победа.
Дерт, эмӧсь спектакльын и тыш юкӧнъяс: кылӧ лыйсьӧм шы, вуджӧны пур вылын ю, но ставсӧ тайӧ рудсӧ-сьӧкыдсӧ петкӧдлӧма здук, и видзӧдысь оз удит вӧйны шогас.
Торйӧн колӧ пасйыны и Кулӧмкӧд сцена (Кулӧмӧс ворсіс Алёна Гаранина). Видзӧдысь, пӧжалуй, виччысьӧ мыйкӧ повзьӧдчанаӧс, но Алёна Гараниналӧн Кулӧмыс зэв на и эротичнӧй. Сцена вылӧ сійӧ петӧ ыззьӧдана паськӧмӧн да плетьӧн. И быттьӧ заводитчӧ ранитчӧм Тёркин да Кулӧм костын эротическӧй ворсӧм. Сійӧ гартыштӧ Василий Тёркинӧс плетьнас да кыскӧ, корӧ аскӧдыс, а мӧдыс оз сетчы, оз ылав сылӧн лэчкӧ. Мӧдар боксянь кӧ, тайӧ петкӧдчӧмыс быттьӧ и мистика.
–Кор на юклісны роль, режиссёрыс шуис, мый Кулӧмсӧ йӧзыс чайтӧны пов-зьӧдчанаӧн, но тайӧ абу быть сэтшӧм. И миян лоас сійӧ мича, оз литовка косаа, кыдз кызвыныслӧн. Сэсся ме заводиті мӧвпавны аслам роль йылысь да, репетируйтчан жырйысь сюри плеть пом. И кор нин локтіс костюм дасьтысьыс, менам плетьсянь и йӧткыштчис, дасьтіс меным татшӧм паськӧм. Кӧть эськӧ эротика йывсьыс ме эг думыштлы, – висьталӧ Алёна Гаранина. – Веськыда кӧ шуны, ме таӧдз некор эг мӧвпавлы кулӧм йылысь, а ӧні мӧвпала, но абу сэтшӧм сьӧдӧсь думъясӧй. Весиг лыдди Садхгурулысь «Книга для тех, кому предстоит умереть». И ӧд быд мортлӧн аслыспӧлӧс кулӧмыс: кодкӧ томӧн кулӧ, кодкӧ сьӧкыда висьӧм бӧрын, и тайӧ кулӧмыс нин дойысь мынӧм да сідз водзӧ.
Борис Манджиев, кыдзи пасйи нин, жанрсӧ индӧма оперетта-сьыланкыв. И тані збыльысь уна сьыланкывйыс. Кызвыныс, дерт, гажа. И став сьылӧмыс театрса оркестр ворсӧм улӧ.
* * *
Тайӧ кокньыд да джуджыд постановка, кӧні ворсӧны енбиа артистъяс. Кодлы эз на мойви видзӧдны, быть волӧй семьянад. Матысса постановкаыс лоӧ май 11 лунӧ.
<> Екатерина МАКАРОВА. Снимокъясыс Евгения МУРАВЬЁВАЛӦН.