Англияса врач Эдвард Дженнер 1796 воын лӧсьӧдӧма мӧс пистиысь видзчысян вакцина да сюйӧма сійӧс сад бӧрся видзӧдысьлӧн кӧкъямыс арӧса пилы. Зонкаыс неуна нёрпалыштӧма, но абу висьмӧма. Некымын тӧлысь, а сэсся и вит во мысти бара уколалӧмаӧсь та пӧрйӧ нин морт пистиысь. И зонмыс бара кокньыда венӧма висьӧмсӧ…
Апрель 22-30 лунъясӧ мир пасьталаын пасйисны иммунизация вежон. Кутшӧм висьӧмлы паныд колӧ уколавны пузчужӧм кагаӧс да мыйысь видзчысьны верстьӧлы? Мыйла ӧткымын пӧрӧсысь вакцинасӧ колӧ вӧчны арнас, а мукӧдсьыс – кӧть кор?
Республикаса юралысьлӧн Общественнӧй приёмнӧйын «веськыд йитӧда» телефон пыр сёрниыс вӧлі буретш та йылысь.
Комиын Роспотребнадзор управлениеысь эпидемиология юкӧнӧн веськӧдлысь Марина Петухова:
–Вакцинациянас ми вермам кӧртвомавны быдсикас висьӧм. Республикаын да и ставнас Россияын вунӧдісны нин, мый сэтшӧмыс полиомиелит, дифтерит, паротит, писти (оспа) да наля (краснуха), мыйӧн водзті висис матӧ быдӧн. Вакцина вӧчалӧмӧн ми ёна чинтім туберкулёз да дзикӧдз бырӧдім уна сикас висьӧм. Полиомиелит талун позьӧ казявны сӧмын Африкаысь. Кольӧм нэмся ӧкмысдасӧд воясын Россияын ыпнитліс дифтерит. Унаӧн сыысь весиг кувсисны. А талун ог нин полӧй.
Лыдалысь казялӧны виж висьӧм (В гепатит), но мӧйму кык пӧв содіс А шыпасаыс.
Унаӧс водзті мӧдаръюгыдас нуис ляті (корь). И сійӧс, позьӧ шуны, ми дзикӧдз венлім, но майшӧдлана серпасыс орчча странаясын. Сэні бара паськалӧ тайӧ пӧрӧсыс. Да и Россияса нелямын сайӧ регионысь казялӧмаӧсь нин корьсӧ. Миян республикаӧ тайӧ пӧрӧссӧ вайӧны ветлысь-мунысьяс да мигрантъяс.
2023 воын Комиын лятіӧн нёрпаліс 12 морт, а тавося куим тӧлысьӧн татшӧм висьӧмсӧ казялім 42-лысь.
Рытыв-Войвыв регионъясын корьыс медсясӧ паськалӧ антиваксеръяс вӧсна, верстьӧ оз сетны уколавны кагуксӧ да. Воркутаын вакциналы паныд ӧтувтчӧмаӧсь енлы эскысьяс. Та вӧсна дас висьысьысь ӧкмысыслы абу вӧчлӧмаӧсь прививкасӧ.
Мӧйму юрсӧ кыпӧдіс и инфекцияаа мукӧд пӧрӧс. 2022 воын кӧ коклюшӧн нёрпаліс куим морт, 2023-ӧдын 97 нин. Нӧшта таво нин татшӧмыс 96.
Коклюшыс содӧ некымын помка вӧсна. Ӧти-кӧ, ёна бурмис диагностика, унджык мортлысь ас кадӧ казялӧны пӧрӧссӧ. Мӧд-кӧ, коклюшысь уколалӧны челядьӧс вит арӧсӧдз. Велӧдчысьяслӧн да верстьӧлӧн иммунитетыс слабмӧ, вакцинаыс оз нин дорйы да.
Важысянь нин уколасям гриппысь видзчысьӧм могысь. Талун вӧчалам и выль сикас вакцина пневмококкысь, гемофильнӧй инфекцияысь да ротавирусысь.
Но медым дзикӧдз венны став пӧрӧссӧ, колӧ уколавны республикаын 95 прӧчент олысьсӧ. Татӧг бара паськаласны вунӧдӧм нин висьӧмъяс.
Мӧйму этшаджык морт вӧчис прививкасӧ, кутшӧмсюрӧ вакцина эз вӧв колана мындаыс да. Талун эм быдсикас пӧрӧслы паныд. Медым дорйыны ассьыд да челядьыдлысь дзоньвидзалунсӧ, колӧ ас кадӧ уколасьны.
Комиын шоныд поводдя вӧсна сизим районын садьмисны и вӧрса лудікъяс. Ёна жар дырйи найӧ ёнасӧ оз жӧ вӧрны, медбура налы лӧсялӧ 15-17 градус шоныд.
Таво нин найӧ сатшкысьлӧмаӧсь 55 мортлы, мӧйму та каднас татшӧмыс вӧлӧма 37. На лыдын медунаӧн, ӧкмысӧн, Луздор районын. Витысь клещыс пысасьлӧма Койгорт, кыкысь – Сыктывдін да ӧтчыд – Кулӧмдін районъясын олысьяслы.
Гагйӧн 17 курччӧм мортысь 13-ыс таӧдз вӧчлӧмаӧсь прививка, кыклы пыр жӧ вӧчӧмаӧсь иммуноглобулина укол, нӧшта кыклы пысасьлӧма лудік, кодлысь абу аддзӧмаӧсь некутшӧм пӧрӧс.
Мӧйму татшӧм туялӧмыс петкӧдліс, мый 10 прӧчент клещыслӧн – энцефалит, 88-ыслӧн – боррелия, а нӧшта кык прӧчентлӧн – моноцитарнӧй эрлихиоз.
Вӧрса лудікыс кӧвъясьӧ сиктын, дачаын да вӧр-ваын. Водзын майся кузь шойччан лунъяс. Тӧдӧмысь, унаӧн бара ас выланыс гортас ваясны клещсӧ. Гагйыс гортад вермас веськавны и пескӧн, а сідзжӧ пон-каньлы кӧвъясьӧмӧн.
Гӧгӧрвоана, вируса гагйысь медся бура дорйӧ вакцина. Медым тувсов шоныд лунӧ эз ковмы повны энцефалит кӧвъялӧмысь, арнас нин колӧ вӧлі уколасьны. Мӧдысьсӧ вӧчӧны 5-7 тӧлысь мысти.
Но позьӧ уколасьны и ӧні, а сэсся нӧшта кык вежон мысти. Дерт, татшӧм прививкасьыд иммунитетыд оз сэтшӧма ёнмы, но пыр жӧ кутшӧмакӧ доръяс. Во мысти бара ковмас уколасьны.
Коми Республикаса минздравысь челядьлӧн инфекцияа висьӧмъяс кузя главнӧй внештатнӧй специалист, республикаысь инфекция больничаса главнӧй врачӧс вежысь Татьяна Безуглая:
–Россияса главнӧй государственнӧй санитарнӧй врач вынсьӧдіс иммунизация кузя кык шуӧм, мый серти странаын босьтчисны вӧчавны корйысь да дифтерияысь видзчысян вакцина.
Висьмыны вермас быдӧн, но ас кадӧ кӧ вӧчны укол, пӧрӧсыс оз кӧвъясь, а висьман кӧ нин, нёрпалан кокньыда да регыд.
Пневмококкысь да гемофильнӧй инфекцияысь кӧ он уколась, отит да менингит вӧсна вермас дзикӧдз тупкысьны пельыд. Тулыссянь арӧдз радейтам лукйысьны град йӧрын, гожйӧдчыны лыа вылын. Та вӧсна колӧ вӧчны столбняклы паныд вакцина.
Корь Комиын важӧн нин эз вӧв. Но унаӧн ветлӧны страна пасьтала самолётӧн, поездӧн, машинаӧн, да пӧрӧсыс ӧдйӧ паськалӧ. Верман висьмыны миокардитӧн да паротитӧн. Мукӧддырйи челядь кокньыда нёрпалӧны, но верстяммасны да, пӧрӧсыс «казьтыштас» ас йывсьыс склероза панэнцефалитӧн. Таысь кык воӧн мортыс вермас кувсьыны.
Дифтерияысь вакцина вӧчӧны куим, нёль да джын, а сэсся квайт тӧлысся кагалы. Арӧсӧн-джынйӧннас – медводдза ревакцинация. Сэки ӧттшӧтш вӧчӧны АКДС: коклюшлы, дифтериялы да столбняклы паныд. Мӧд ревакцинациясӧ – 6-7 арӧсӧн. Сэки нин АДСМ: сӧмын дифтериялы да столбняклы паныд. И бӧръяысьсӧ уколалӧны 14 арӧсӧн.
Кольӧм восянь ротавируслы паныд вакцина мӧдім вӧчны уна челядя семьяясын. Челядь кӧвъялӧны висьӧмсӧ детсадйын, насянь висьмӧны и чой-вокыс. Торйӧн ёна тайӧ пӧрӧсыс босьтӧ 1-5 арӧсаӧс. Вакцинаӧн найӧс колӧ дорйыны инфекциясьыс, ӧд висьӧмысь бурдӧдчӧм дорысь кокньыдджык водзвыв видзчысьны уколӧн.
Корйысь уколалӧны кагаӧс ӧти да квайт арӧсӧн.
Гриппысь да коронавирусысь прививка вӧчӧны быд во арнас, тайӧ пӧрӧсъясыс воысь-во вежлалӧны штаммсӧ да. Дифтерияысь да столбнякысь колӧ уколасьны АДСМ вакцинаӧн быд дас во мысти. В гепатитлы паныд прививка вӧчӧны 18-55 арӧсалы. Медицинаын зільысьясӧс уколалӧны арлыд вылӧ видзӧдтӧг. 18-25 арӧса нывбабалы колӧ видзчысьны краснухаысь. Сыӧн висьмӧм нӧбасьысь аньлӧн вермас чужны синтӧм-пельтӧм, сьӧлӧмнас висьысь кага.
Мортыслы кӧ ичӧтдырйиыс абу вӧчлӧмаӧсь корйысь прививкасӧ, 35 арӧсӧдз колӧ вӧчны кыкысь.
Сыктывкарса коймӧд номера поликлиникаысь главнӧй медсестра Ангелина Морозова:
–Йӧзлысь дзоньвидзалун видзан министерстволӧн приказ серти страна пасьтала прививкасӧ вӧчӧны вынсьӧдӧм календар серти. Но уколавны мӧдасны и, виччысьтӧг кӧ паськалас кутшӧмкӧ пӧрӧс. Кыдз тай вӧлі коронавирус пандемия дырйи.
Коми Республикаса главнӧй государственнӧй санитарнӧй врачлӧн индӧд серти талун миян регионын бюджет весьтӧ вакцинасӧ вӧчӧны вируса энцефалитысь, туляремияысь, бешенствоысь, пневмококкысь видзчысьӧм могысь.
«Старшее поколение» уджтас серти уколалӧны 60 арӧсысь олӧмаджык войтырӧс, медвойдӧр тайӧ колӧ сьӧлӧмнас, тынас, сакара диабетӧн да метаболизмӧн нёрпалысьяслы.
Призывникъяслы, мобилизуйтӧмаяслы вӧчӧны гриппысь, коронавирусысь, менингококкысь, пневмококкысь да пистиысь вакцина. Военнӧйяс казялӧмаӧсь, кор пӧ казармаын паськалӧ пневмония, прививка вӧчӧмаяслы пӧрӧсыс оз мӧрччы.
Челядьӧс и верстьӧӧс уколалӧны А гепатитысь, найӧ кӧ олӧны ойдланінын, либӧ районас кӧ паськалӧма тайӧ пӧрӧсыс.
Талун вӧчам выль коронавируслы паныд зэв бур вакцина.
Предприятие-организацияӧн веськӧдлысь вермас корны миянӧс уколавны коллективсӧ уджаланінас, мунам кӧть вӧр делянкаӧ.
Прививка вӧчӧны Карл Маркс уличаса 116-ӧд, Ленин уличаса 75А да Коммунистическӧй уличаса 41-ӧд номера керкаясын 8 асывсянь 7 час 30 минут рытӧдз. <>
Николай Размыслов. Снимокыс авторлӧн.