Велӧдысь профессияыс – медся сьӧкыд да кывкутанаяс пӧвстысь. Ӧд збыльвывса педагоглы аслыс пыр колӧ содтыны тӧдӧмлунсӧ, медым олӧмсьыс эз коль, медым сійӧс пыдди пуктісны, олӧмбыдыс эз вунӧдны да шоныда казьтылісны быдтасъясыс. Ме шуда, мойвиис велӧдчыны Лидия Николаевна Васильченкова дорын да. Тайӧ аслыспӧлӧс мортыслӧн и олӧмыс интереснӧй. Сы вылӧ видзӧдӧмӧн да сылӧн чуйдӧмӧн миян сиктсаясысь унаӧн аддзисны олӧманыс лӧсялана туй. «Ыджыд шыпассянь – Велӧдысь», – тадзи висьталӧны Лидия Николаевна Васильченкова йылысь Пожӧгса школа помалысьяс.
Лидия Николаевна Васильченкова (нывдырйиыс Сенькина) чужӧма Коми АССР-са Помӧсдін сиктын 1951 вося февраль 25 лунӧ. Николай Васильевич Сенькин батьыс сійӧ кадас вӧлӧма партияса Помӧсдін райкомын коймӧд секретарӧн. 1954 воын вӧзйысьӧма председателявны «Дружба» колхозын, кодӧс котыртӧмаӧсь Пожӧгын матігӧгӧр грездъясса ичӧтик овмӧсъяссӧ ӧтувтӧмӧн. Тадзи 1954 вося мартын Сенькинъяс семьянас вуджӧмаӧсь Пожӧг сиктӧ да овмӧдчӧмаӧсь Вомынбӧжын Анна Савельевналы рӧдвужсяньыс вичмӧм керкаӧ.
«Меным ёна мойвиис – быдми зэв прамӧй семьяын. Гортын век вӧлі шоныд да кыпыд, бать-мам век юасьлісны миян олӧм-велӧдчӧм йылысь, корисны юксьыны тӧжд-майшӧдланторйӧн. Найӧ ёна миянкӧд сёрнитлісны быдтор йылысь, сюся кывзывлісны да некор эз ӧтдортлыны-шеныштчывны, – казьтылӧ Лидия Николаевна. – Батьным война кадӧ нин вӧлі Кулӧмдінса ВЛКСМ райкомса мӧд секретарӧн. 1943 воын муніс фронт вылӧ, повтӧг воюйтӧмсьыс пасйылісны «За отвагу» медальӧн. Айму вӧсна Ыджыд тыш бӧрын депутаталіс СССР-са Верховнӧй Сӧветысь 5-ӧд созывса национальносьтъяс сӧветын (1958-1962 вояс). Пасйылісны Трудӧвӧй Гӧрд Знамя орденӧн. Сійӧ збыльысь унатор вӧчис 1960-ӧд воясӧ чужан сиктнымӧс сӧвмӧдӧм могысь.
А гортын ыджыдаліс-кӧзяйничайтіс мамным, Анна Савельевна. Медводз звеньевӧяліс Вомынбӧжса град выв пуктас вӧдитан бригадаын, а сэсся пусис грездса челядьлы садйын. Сыкӧд орччӧн пыр вӧлім и ми, зілим отсасьны и колхозса му вылын, и садлы пес заптігӧн да ва ваялігӧн. Тадз ӧтув уджалігас и варовитім быдторсӧ, тайӧ здукъясас верстьӧ донъялісны миянӧн вӧчӧмторъяссӧ, ӧлӧдісны ышмӧмысь да лёкас сетчӧмысь да тшӧтш и торкавтӧг кывзісны миянӧс.
Буракӧ, та вӧсна и быдмим кӧкъямыснанным тӧлка-вежӧраӧсь да лабутнӧйӧсь. Кӧкъямыс чоя-вокаысь квайтӧн помалім вылыс тшупӧда велӧдчанін, а кык вок бӧрйисны зэв бур техникум. Ставӧн разалім страна пасьтала, но чужанінсӧ некод эз вунӧд. Кадысь кадӧ чукӧртчылам-аддзысьлам тані. Ме чайта, миян бать-мамным колисны му вылын ас йывсьыныс бур паметь-пас».
1967 воын Пожӧгса шӧр школаын кӧкъямысӧд класс помалӧм бӧрын Лидия Николаевна шуӧма збыльмӧдны ассьыс важся гуся кӧсйӧмсӧ – мунны велӧдчыны музыка училищеӧ. Вокал юкӧнӧ сійӧ абу шогмӧма: сэтчӧ босьтӧмаӧсь шӧр школа помалӧм бӧрын 18 да унджык арӧсаӧс. Та вӧсна ныв шуӧма сетчыны педагогика училищеын дирижёрско-хӧровӧй отделениеӧ. Кӧть Лидия Николаевна абу кужӧма ворсны некутшӧм инструментӧн, абу тӧдӧма музыка теория ни мукӧдтор, но мичаа сьылӧма да кылӧма-гӧгӧрвоӧма шыладсӧ, сылӧн вӧлӧма, рочӧн кӧ, абсолютнӧй слух.
«Меным ёна мойвиис – веськалі енбиа педагогъяс дорӧ. Найӧ быдторйӧ велӧдісны да дасьтісны меысь специалистӧс – музыка велӧдысьӧс. Ӧнӧдз зэв шоныда казьтыла баян, вокал, хорӧн дирижируйтӧм кузя педагогъясӧс Пантелеймон Фёдорович Цывунинӧс, Анна Александровна Завадскаяӧс, Алевтина Степановна Сосновцеваӧс да, дерт жӧ, класса мамӧс – Зоя Прокопьевна Москвякӧс, – висьталӧ Лидия Николаевна. – Найӧ ёна отсалісны да ышӧдісны миянӧс. Велӧдчан воясыс колисны паметьӧ яръюгыд казьтылӧмъясӧн, ӧд занятие бӧрын ми нимкодьпырысь петкӧдчывлім быдсикас концертын. «Югыд кодзув» квартетын сьылігӧн тшӧкыда ветлім республикаса кар-районӧ. А 1970 воын гожӧмбыд олім Москваын – петкӧдчим муртса на котыртӧм «Сигудӧк» ансамбльын медводдза составӧн».
Училище помалӧм бӧрын 1971 воӧ Лидия Николаевнаӧс распределенньӧ серти ыстӧмаӧсь Ухтаӧ, сэсянь – Войвожӧ. Куим во сэні зільӧм мысьт бергӧдчӧма чужанінас, Пожӧгӧ.
«Менӧ пыр кыскис гортӧ. И таысь некор эг каитчыв. Сиктын олӧмыс дзулькйӧн пуис: клубын быдсикас концерт, школаын рытпук, субӧтник, колхоз му вылын челядькӧд удж, поход, бипур… Велӧдчан воыс пансьыліс август 20 лунсянь – дасьтысим сентябрь 1 лун кежлӧ. Сэсся совхоз му вылын картупель идралӧм, Велӧдысь лун, Видз-му овмӧсын уджалысь гаж, Комсомол лун, Ноябрь 7 лун… Да сідз водзӧ, да сідз водзӧ», – казьтылӧ Лидия Николаевна Васильченкова.
«Дыр уджалі школаын воспитайтан удж котыртысьӧн да, луныс, веськыда кӧ, оз тырмы вӧлі. Но сы пыдди водзӧсыс сыысь ыджыд вӧлі. Ӧнӧдз юр-вежӧрӧ тшупӧмаӧсь школаын комсомол комитет чукӧртчылӧмъясыс. Колӧ пасйыны, комитетын сэкся водзмӧстчысьясыс лоины бӧрыннас производствоӧн веськӧдлысьясӧн, ас вылӧ уджалысьясӧн.
1981 воын пыри босьтны тӧдӧмлун Ленинградса Герцен нима педагогика институтын история факультетӧ. Тайӧ вӧлі олӧмын бара на яръюгыд, аслыспӧлӧс кад. Ленинградыд и сідз мича да ас бердас кыскана кар. Сэсся и миянӧс велӧдісны нималана профессоръяс – Россияын медбуръясыс, школаса учебникъяс гижысь-дасьтысьяс. А мыйта аслыспӧлӧс аддзысьлӧм, рыт, театр-музейӧ волӧм. Быд прӧст здукӧ зіли кытчӧкӧ ветлыны, аддзывны мыйкӧ выльтор. Институтын сэк мойвиис паныдасьлыны СССР-са легенда Алексей Маресьевкӧд.
Ӧтлаын велӧдчысьяс вӧліны Таллинысь, Ригаысь, Вильнюсысь. Шойччан лунъясӧ унаысь ветлывлім тайӧ каръясас, ас кокӧн воӧдчывлім быд пельӧсӧ. Ӧтитор – аддзывны киноысь да лыддьыны небӧгысь. И дзик мӧдтор – ас синмӧн ставсӧ синмавны-тӧдлыны. Либӧ кывзыны бура тӧдса шылад Ригаса Домскӧй соборын орган ворсігӧн. Сійӧ кадся югыд да шоныд казьтылӧмыс чукйӧн.
И тайӧ ставыс меным – велӧдысьлы – вӧлі зэв тӧдчана. Сэтысь вайӧм уна пособиеӧн бӧрыннас вӧдитчи урок дырйи Пожӧгса школаын. Велӧдчанінын котыртім ыджыд хор да, сэн сьылысьяскӧд тшӧкыда петавлім районса челядь творчество смотръясын вермысьясӧн.
Хорнас эг веськӧдлы сӧмын 10 во – 1990-ӧд воясӧ школаын завучалігӧн. Сэки сы вылӧ кадӧй эз тырмыв. А ветымын арӧсӧн рядӧвӧй педагогӧн лои да, мойвиис выль пӧв збыльмӧдны ассьым томдырся кӧсйӧмӧс – бара на босьтчи уджавны енбиа быдмысь войтыркӧд: хорын, котыръясын, ӧткӧн. Та дырйи лои позянлун тшӧкыдджыка петкӧдчывны концертъясӧн эз сӧмын Пожӧгын, но и район тшупӧдын да Сыктывкарын. Буретш сійӧ кадас велӧдчысьясысь унаӧн бӧрйисны шыладкӧд йитчӧм профессия, да нимкодь таысь вӧлі бать-мамыслы и сиктса войтырлы. Тайӧ жӧ воясас миян Яна Васильченкова вермис «Райда» конкурсын, а сэсся и Петрозаводскын шедӧдіс «Звезда Севера» корона».
Медводдза наградаыс Лидия Николаевналы вичмӧма комсомол ӧтмунӧмын водзмӧстчӧмсьыс – ВЛКСМ ЦК-лӧн почётнӧй пас.
«Тайӧ вӧлі тӧдчана награда, и сетісны сійӧс меным 26 арӧсӧн Пожӧгын зілигӧн. Велӧдан уджӧс вылӧ жӧ донъялісны – 1979 воын лои «РСФСР-ын народнӧй просвещениеса отличникӧн». 2002 воӧ пасйисны Россия Федерацияса почёт грамотаӧн, кырымалӧма ачыс странаса президент.
Но педагог уджтӧ медвылӧ донъялӧмыс – аслад быдтасъясыд. Велӧдчысьясысь унаӧн йитісны олӧмсӧ меӧн велӧдан предметъясӧн: лоины милиционерӧн, культураын уджалысьӧн, музыка велӧдысьӧн, детсадйын музруководительӧн… Менам кок туйӧд медводдзаӧн муніс Юлия Мингалева, а сы бӧрся нин вӧтчисны Нина Игнатова (дыр кад уджаліс «Асъя кыа» ансамбльын), Евдокия Шахова, Ирина Третьякова (ӧні Гулько), Леонид Попов да Мария Пашнина (ӧні Осипенко), Яна Васильченкова, Ангелина Шахова, Татьяна Мартюшева, Карина Игнатова, Елена Исакова (Третьякова), Михаил Шахов, Екатерина Шебырева (Уляшева), Екатерина Третьякова (Лопырева), Кулӧмдін районын да Коми Республикаын мукӧд нималана йӧз. Пожӧгса шӧр школаын велӧдчысьяс век нин мыйкӧ да босьтісны музыка да история урокъясысь. А урокъяс бӧрын творческӧй уджыс век пуис да и ӧні на водзӧ мунӧ.
Пожӧгсаяс нэмсӧ нималӧны мича гӧлӧс-сьылӧмнас да радейтӧны тайӧс вӧчнысӧ. Нимкодь, мый хорыс сиктын ӧнӧдз эм, и сэн сьылысьыс оз чин», – пасйис Лидия Николаевна.
Пыдди пуктана педагог ӧні пенсия вылын, но кыккирудз пукавнысӧ важ мозыс оз вермы. «Тайӧ арлыднад мортыдлӧн вежоннас сизим шойччан лун. И тайӧ кадсӧ весь ог ов. Уджалі архивын, аддзысьлі арлыда войтыркӧд да юаси налысь сиктса водзын олысьяс йылысь. Чукӧрті Вомынбӧжын да тшӧтш и Пожӧгын войдӧрся – XIX-XX нэмъясӧ – олӧм кузя юӧръяс. Странаса историятӧ ми тӧдам учебникын гижӧма серти, а пуктісны-ӧ тайӧ лоӧмторъясас пай татчӧсінъясын олысьяс? Вӧлӧмкӧ, пуктӧмаӧсь. И вель на ыджыдӧс. Со татшӧм судьбаяссьыс и артмӧ историяыд. А ми найӧс вунӧдім, ог тӧдӧй на йылысь нинӧм. Со тайӧ юӧръяссӧ стӧчмӧдӧмнас ме ӧні и нокся. Чайта, уджыс йӧзлы колана, и сійӧс вӧчӧмыс ыззьӧдас на босьтчыны кутшӧмкӧ выль аслыспӧлӧс проектъясӧ», – сигӧртіс сёрнинымӧс Лидия Николаевна Васильченкова. <>
Полина Сенькина.
Снимокъясыс Л.Н.Васильченковалӧн гортса архивысь.
Комиӧдіс Елена Плетцер.