Комиын 33 сюрс морт вӧдитчӧны 64 сюрс ружьеӧн. Мӧйму 846 пищаль налысь мырддьӧмаӧсь, киритӧмаӧсь 952 лицензия. 90 прӧчент торкалӧмыс буретш йитчӧма вӧдитчан кадсӧ нюжӧдӧмкӧд. Йӧзыс тӧдӧмӧн оз тэрмасьны али вунӧдӧны урчитӧм кадсьыс тӧлысьӧн водзджык шыӧдчыны Росгвардияӧ?
Кыдзи колӧ вӧдитчыны ӧружиеӧн, медым сійӧс эз мырддьыны? Кодлы оз вузавны ружьесӧ? Мый вӧчны, йирк вывсьыд кӧ югдіс важ, сімӧм двустволка? Тайӧ да мукӧд юалӧм вылӧ республикаса Общественнӧй приёмнӧйын «веськыд йитӧда» телефон пыр сёрнитігӧн вочавидзис Коми Республикаын Росгвардия управлениеысь ӧружиеӧн вӧдитчӧм бӧрся видзӧдан юкӧнса старшӧй инспектор Кирилл Исаков.
–Россияын 1996 воын вынсьӧдісны ӧружие йылысь 150-ӧд номера федеральнӧй оланпас, а нӧшта кык во мысти – гражданскӧй да служебнӧй ӧружиеӧн вӧдитчӧм йылысь Россияса правительстволысь 814-ӧд номера постановление. Эм нӧшта Росгвардиялӧн 8-ӧд номера индӧд, кӧні стӧча пасйӧма, кыдзи колӧ видзӧдны ӧружиеӧн вӧдитчӧм бӧрся да мый быть колӧ вӧчны та могысь.
Мӧйму ӧружие да вӧралӧм йылысь оланпасъясӧ пыртісны дас содтӧд. Тайӧ вежсьӧмъясыс нӧшта на найӧс чорзьӧдӧны.
Талун ружье вермас ньӧбны да сыӧн вӧдитчыны 21 арӧса том морт. Водзті вузавлісны и 18 арӧсалы. Тайӧ оз инмы государственнӧй военнӧй организация-котырын зільысьяслы да погонаяслы.
Медводдзаысь ружье ньӧбысьлы вузаласны шыльыд ствола магазинтӧм вӧралан ружье либӧ двустволка. Сӧмын кык во татшӧмнас лыйсьӧм бӧрын позяс ньӧбны сідз шусяна нарезнӧй да полуавтомат винтовка.
Чорзьӧдӧмаӧсь и ӧружиеӧн вӧдитчӧм могысь медосмотр. Вонас ӧтчыд колӧ петкӧдчывны матысса государственнӧй поликлиникаӧ. Психиатр стрӧгджыка донъялас вежӧртӧ да дум-кӧсйӧмтӧ. Ковмас сдайтны унджык анализ, медым врачьяс вермисны казявны вирсьыд да кудзсьыд наркотик да мукӧд дурмӧдчантор коляс.
Росгвардия да медицина учреждение юксьӧны юӧръяснас ӧтуввез пыр. И медосмотр дырйи кӧ мортыслӧн вир-яйысь казяласны кутшӧмкӧ тырмытӧмтор, мый вӧсна оз позь вӧдитчыны ружьенас, та йылысь пыр жӧ лоас тӧдса Росгвардиялы.
Мортыслӧн кӧ эм нин ӧружиеӧн вӧдитчан разрешениеыс, став кабаласӧ, пищальсӧ да пуля-пороксӧ ковмас вайны Росгвардияӧ. Мӧдысь медосмотрсӧ позяс сдайтны кык тӧлысь мысти. Анализыс кӧ лоас бур, став вӧралан эмбурсӧ позяс бӧр босьтны. Но бара кӧ казяласны мыйкӧ неладнӧ, ружье йывсьыд ковмас вунӧдны, а разрешениетӧ киритасны.
Нэм кежлас ковмас вунӧдны лыйсьӧм-вӧралӧм йылысь и судитӧмаяслы. Ружьесӧ оз вузавны, сыӧн оз позь вӧдитчыны сьӧкыд да торйӧн сьӧкыд мыж вӧчысьлы, сутшкасьысь сутуга сайӧ мӧдысь да унджыкысь веськавлӧмалы. Ӧружиесӧ оз позь босьтны киас и морт лыйысьлы да наркотикӧн дурмӧдчысьлы.
Кодсюрӧ норасьӧ, мыжсӧ пӧ важӧн нин вешті, пукалі дзескыдінын да. Пукалін кӧть эн, тайӧс тӧд вылӧ оз босьтны, весиг мыждылісны кӧ условнӧя, либӧ вештін штрап. Оз позь вӧдитчыны пищальӧн и сылы, кодӧс кыскылісны административнӧй кывкутӧмӧ да арестуйтлісны. Татшӧм мыжсӧ вештӧны гажа юрӧн машинаӧн ветлысь, код юра ёртсӧ руль сайӧ лэдзысь, медосвидетельствованиеысь ӧвтыштчысь да с.в.
Судитӧмаыслӧн кӧ вӧлі нин ӧружиеӧн вӧдитчан разрешениеыс, сылы позьӧ на видзны важ ружьесӧ, но выльӧс ньӧбны оз вермы.
Лицензия оз сетны и сылы, кодлысь мыжсӧ туялӧ на следователь. Судӧдз татшӧмыслысь мырддясны ружьесӧ да разрешениесӧ. Выль разрешениела судитӧм мортлы позяс шыӧдчыны кык во мысти.
Оланпасӧ пыртісны вежсьӧм и спецоперациякӧд йитӧдын. Мобилизуйтӧмалы, контракт серти либӧ ас вӧляысь воюйтысьлы ружьесӧ да пуля-пороксӧ колӧ сдайтны Росгвардияӧ. Вӧралан эмбурыс сэні мӧдас куйлыны спецоперация вылысь локтӧдзыс. Та дырйи разрешение-лицензияыс кӧ помасис, таысь некодӧс оз штрапуйтны: кор локтас, сэки и лӧсьӧдас став документсӧ. Морт кызь татшӧм ногӧн вӧчӧмаӧсь нин.
Сёрнитны кӧ ӧружие йылысь, сійӧ овлӧ нёль сикас – шыльыд ствола, боевӧй, служебнӧй да «кӧдзыд» (пурт-сабля). Служебнӧйсӧ сетӧны, шуам, судьяяслы. Йӧзыс жӧ медсясӧ вӧдитчӧны гражданскӧйӧн – вӧралан, спортивнӧй, асьтӧ доръян (травматическӧй да газӧвӧй), а сідзжӧ культура да история боксянь донаторйӧн. Сідз шусяна метательнӧй ӧружие (ньӧввуж да арбалет) республикаын некод на эз регистрируйт, татшӧмнас оз на вузасьны да. Но ковмас кӧ тайӧс вӧчны, ньӧввужсӧ да арбалетсӧ позьӧ гижӧдны сідз жӧ, кыдзи и ружье.
Комиын ружьеӧн вӧдитчысьыс воысь-во чинӧ. Вонас шӧркодя сюрсӧн, но та дырйи пищальыс, мӧдарӧ, содӧ. Республикаын нёльӧд пай ружьеыс Сыктывкарын.
Юркарын ӧружие да пуля-порок позьӧ ньӧбны вит вузасянінысь, республика пасьталаын татшӧм лавкаыс кык пӧв унджык.
Быдӧнлы, кодлӧн эм лӧсялана лицензия, гортса сейфас позьӧ видзны вит сідз шусяна нарезнӧй да спортын лыйсян сы мында жӧ винтовка, таысь кындзи шыльыд ствола вит вӧралан ружье да кык травматическӧй ӧружие. Но спортын вӧдитчан винтовкаяссӧ медсясӧ видзӧны гортас нималана спортсменъяс.
Важся ӧружие чукӧртысь коллекционер вермас видзны гортас кӧть сё пищаль. Татшӧмыс республикаын морт дас. Но торъя дона важ да история боксянь тӧдчана ружьеыс налӧн абу.
Водзті сикт-грездын уналӧн двустволкаыс либӧ берданкаыс ӧшавліс матич улас. Талун тадзи вӧчны оз позь. Ружьетӧ да пуля-пороктӧ быть колӧ видзны гортад кӧртӧн кышӧм пу ящикын либӧ кӧрт сейфын. Ружьенас кӧ мунан кытчӧкӧ, сійӧс колӧ видзны сідз, медым эз веськав бокӧвӧй киӧ. Тайӧ правилӧсӧ торкӧмысь вермасны перйыны 5-10 сюрс шайт штрап.
Машинаӧн, мукӧд транспортӧн либӧ подӧн мунігӧн пищальтӧ колӧ нуны шогмана чехолын, футлярын либӧ заводса тубрасын. Сьӧрсьыд позьӧ босьтны вит ружье да сюрс патрон. Суис кӧ мог нуны унджык, колӧ шыӧдчыны МВД-ӧ либӧ Росгвардияӧ да индыны, кытчӧ кымын пищаль да боеприпас нуан.
Вӧралігӧн, спортын ордйысигӧн, велӧдчӧм да тренируйтчӧм могысь лыйсигӧн ружьесӧ новлӧдлӧны зарадитӧмӧн чехол-кышӧдтӧг да предохранитель вылын.
Пармаӧ мунігӧн охотбилетысь да путёвкаысь ӧтдор сьӧрсьыд мед вӧлі паспорт, военнӧй билет да, эм кӧ, служебнӧй удостоверение. Оз кӧ ло кутшӧмкӧ документ, вермасны штрапуйтны.
Кыдзи и водзті, талун йӧзыс вермӧны сдайтны Росгвардияӧ либӧ полицияӧ ружье да пуля-патрон. Мед кӧть и важмӧма да сімӧма. Таво нин вайӧмаӧсь 90 пищаль. Таысь налы мынтӧмаӧсь 700 сюрс шайт.
Стӧчмӧда, сьӧмсӧ сетӧны, но сӧмын регистрируйттӧм ӧружиеысь да пуля-порокысь. Шуам, вӧрысь либӧ керка йирксьыд кӧ аддзинныд пищаль да вайинныд Росгвардияӧ либӧ полицияӧ. Шыльыд ствола вӧралан ружьеысь сетӧны шӧркодя 6 сюрс, а сідз шусяна нарезнӧй винтовкаысь 7,5 сюрс шайт.
Но ті кӧ вайинныд кувсьӧм нин верӧсныдлысь, батьныдлысь регистрируйтӧм ружьесӧ, сыысь нинӧм оз сетны, а пищальсӧ утилизируйтасны.
Сьӧм оз сетны и тыртӧм гильзаысь, капсюльысь, зарад тупйӧдысь (пыжысь) да с.в.
* * *
Менам тӧдсалы пӧльсяньыс кольӧма кык ствола, курока зэв важся мича «тулка». Жаль пӧ инавны либӧ сдайтны утилизация вылӧ да, стволас розь вӧча, медым эз шогмы лыйсьыны. Татшӧмсӧ пӧ и стенӧ позяс ӧшӧдны. Висьталі та йылысь да, Кирилл Андреевич вӧзйис век жӧ сдайтны пищальсӧ. Ӧружиеӧн вӧдитчысьыс пӧ вермас вежлавны ружьесьыс сӧмын пу юкӧнъяссӧ, шуам, вӧчны выль приклад. Но кӧрт юкӧнъяссӧ вежлавны, пилитны, розьӧдны вермас сӧмын лицензияа торъя предприятие. А Комиын татшӧмыс абу. Мортыс кӧ пилитіс пищаль стволсӧ да вӧчис обрез, таысь сійӧс вермасны кыскыны уголовнӧй кывкутӧмӧ. Но вайис кӧ чинталӧм ружьесӧ полицияӧ, таысь оз мыждыны.
Зэв кӧ нин ёна кӧсъянныд кольны ружьесӧ, позьӧ шыӧдчыны лицензияа предприятиеас, медым сэні вӧчисны сідз шусяна охолощенньӧ, мӧд ногӧн кӧ, жугӧдісны ружьесӧ, медым сыӧн эн вермы лыйсьыны. Татшӧм шогмытӧм ӧружие вылас тшӧтш ковмас босьтны Росгвардияысь лицензия. А пищальыс кӧ дона и история боксянь, ковмас на музейса комиссиялӧн кывкӧртӧд да гортад видзӧм могысь разрешение. <>
Николай Размыслов.
Снимокъясыс авторлӧн да ӧтуввезйысь.